GS Ngô Bảo Châu. Ảnh: Bùi Tuấn
Tin vui GS Ngô Bảo Châu đoạt giải thưởng danh giá Fields đến Sài Gòn trong một chiều mưa. Tôi cũng mừng, vì nhiều lẽ:
- Là người Việt Nam, tôi có thêm một lý do chính đáng để hãnh diện về bộ gene xuất chúng của dân tộc. Bớt đi những hổ thẹn mà đám “con Rồng cháu Tiên” đã làm trước mắt thế giới.
- Báo chí nhảy bật lên mừng rỡ vì sự kiện này. Cũng mừng cho báo chí, có tin tốt, tin tử tế mà đưa. Thay vì tin chân dài này mua túi xách hàng ngàn đô, em này lộ hàng, anh kia đồng bóng… Thay cho lạm phát các loại hoa hậu Hoàn vũ, hoa hậu Thế giới. Người đọc báo, nhất là giới trẻ, có một thần tượng xứng đáng để ngưỡng vọng, thay vì thèm thuồng chiếc xe của đại gia nọ, cái ví đầm của người đẹp kia. Các bạn trẻ ấy có thêm một lý do tự hào về người Việt Nam: không những đẹp đẽ, mà còn thông minh xuất chúng.
Tuy nhiên, trong sự mừng rỡ của báo chí, thực lòng tôi vẫn thấy có gì lấn cấn và hơi thái quá. Lại cũng vì nhiều lẽ khác nhau:
- Một giải thưởng Toán học, hoàn toàn khác với giải bóng đá hay thi hoa hậu. Nó không chứa yếu tố bất ngờ, may rủi để ta hồi hộp theo dõi, ta nhảy cẫng lên sung sướng khi biết kết quả. Ngô Bảo Châu đoạt giải Fields gần như là lẽ đương nhiên, không cần thạo tin lắm cũng có thể đoan chắc điều này. Nếu không đoạt giải, với một CV [lý lịch] như thế, bạn ấy vẫn là người giỏi giang mà không cần sự xác nhận mang tính ăn theo của bất kỳ quan chức nào. Điều này rất khác với thi Hoa hậu, không có giải là uổng công tô son dồi phấn, chăm chút má phấn răng đen. Thêm thắt nhiều kịch tính, hồi hộp… theo dõi giải thưởng Fields như cách báo chí đã làm, có vẻ là trò lố bịch.
- Lý do khác quan trọng hơn, khi đọc CV rất danh giá của Ngô Bảo Châu, ta phải nhìn nhận một điều: ngay từ thời Pháp thuộc, như rất nhiều trí thức Việt sáng chói khác, tài năng ấy được đơm hoa kết quả phần lớn ở nước ngoài, trong những cường quốc về nghiên cứu, giáo dục. Họ đào tạo Ngô Bảo Châu, chứ không phải nền giáo dục Việt Nam. Họ có quyền hãnh diện hơn đất nước Việt Nam, nơi chỉ cung cấp cho bạn ấy những năm trung học đầu đời. Sự hãnh diện thái quá, sẽ rất gần với thái độ kệch cỡm “thấy sang bắt quàng làm họ”.
- Cuối cùng, khi một tài năng xuất chúng như vậy đã kết tinh, chúng ta cũng không có được một cơ chế đãi ngộ và môi trường làm việc xứng đáng để họ quay về với quê cha đất tổ. Chắc chắn, như khá nhiều người đi trước và đã quay về (không tiện nêu tên), cái tên Ngô Bảo Châu sẽ nhanh chóng tắt lịm trong mớ cơ chế hỗn độn rối rắm của các “viện” nghiên cứu, với đồng lương 5 triệu mỗi tháng… mà người ta offer cho một trí thức tên tuổi như thế. Có công sinh, nhưng không có công dưỡng, lại không đủ tầm để trọng dụng một trí thức trẻ, có chi mà tưng tưng dữ vậy? Nếu không nói là phải hổ thẹn.
V.v. và v.v…
Nhưng nói gì thì nói, tôi vẫn mừng. Nhân tài của đất nước mang hình chữ S này chưa bao giờ là của hiếm hoi. Phúc nhà còn, nguyên khí quốc gia vẫn còn. Vẫn chưa hết niềm hy vọng vào một cuộc trung hưng của đất nước nghèo khó này.
Với Ngô Bảo Châu, người đã ký tên vào bản Kiến nghị dự án bauxite rất đường hoàng kia, tôi có lý do để tin rằng: vẫn còn những người trẻ Việt Nam, vừa giỏi giang vừa yêu nước. Thiếu một trong hai điều ấy, phỏng sự học cao thâm nào có ích gì cho tương lai đất nước?
Vừa “thành công”, lại “thành nhân”*, vậy mới chẳng phụ lòng ao ước của bậc kiệt hiệt Nguyễn Thái Học gần trăm năm trước.
___________
* Lấy ý từ câu nói nổi tiếng “Không thành công cũng thành nhân” của Nguyễn Thái Học (1902 – 1930), người sáng lập Việt Nam Quốc dân đảng.
Nguồn: http://anonymouse.org/cgi-bin/anon-www.cgi/http://drnikonian.wordpress.com/2010/08/19/khong-thanh-cong-cung-thanh-nhan/#more-2772