TS Phạm Đình Bá
(VNTB) – Kênh Techo Funan do Trung Quốc hậu thuẫn, sẽ nối sông Mê Kông với bờ biển của Campuchia, đã làm nảy sinh những lo ngại về môi trường và an ninh.
Trên VNTB, nhà báo Phạm Lê Đoan phân tích rằng kênh Techo Funan không chỉ đơn thuần là một dự án phát triển kinh tế – xã hội mà còn có giá trị lớn về quân sự và tác động mạnh đến tình hình quốc phòng, an ninh của cả khu vực [1].
Kênh Techo Funan do Trung Quốc hậu thuẫn, sẽ nối sông Mê Kông với bờ biển của Campuchia, đã làm nảy sinh những lo ngại về môi trường và an ninh. Chính phủ Việt Nam và Hoa Kỳ đang kêu gọi minh bạch hơn về dự án kênh đào trị giá 1,7 tỷ USD do một công ty Nhà nước Trung Quốc xây dựng ở miền nam Campuchia [2].
Kênh Techo Funan dài 180 km, dự kiến bắt đầu xây dựng vào cuối năm nay, sẽ kết nối thủ đô Phnom Penh với tỉnh ven biển Kep, giảm chi phí vận chuyển giữa Phnom Penh và cảng Sihanoukville ở Vịnh Thái Lan, cũng như giảm sự phụ thuộc vào các cảng Việt Nam. Tập đoàn Cầu Đường Trung Quốc thuộc sở hữu Nhà nước Trung Quốc đã đạt được thỏa thuận phát triển kênh đào này trong Diễn đàn Vành đai và Con đường năm ngoái ở Bắc Kinh.
Trong khi chính phủ Campuchia nói rằng dự án nhằm mang lại lợi ích cho nền kinh tế Campuchia bằng cách làm cho nước này ít phụ thuộc hơn vào Việt Nam – Thủ tướng Hun Manet đã mô tả dự án như một cách “thở bằng mũi của chính chúng ta” – thì những tác động đến môi trường và an ninh của dự án đã thu hút sự giám sát, đặc biệt là ở Việt Nam.
Dự án này có thể đã được thảo luận khi Thủ tướng Campuchia Hun Manet tới Việt Nam vào cuối năm ngoái. Trong cuộc hội đàm với Thủ tướng Phạm Minh Chính, ông Chính đã bày tỏ lo ngại dự án có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái sông Mê Kông vốn đã dễ bị tổn thương, đặc biệt là dòng nước hạ lưu từ Campuchia về Việt Nam.
Trong bình luận đưa ra ngày 12/04 để trả lời một phóng viên về tác động an ninh của kênh đào, Đoàn Khắc Việt – Phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết: mặc dù Việt Nam “hỗ trợ nhu cầu phát triển kinh tế và xã hội của các quốc gia sông Mê Kông”, Việt Nam cũng nhấn mạnh “tầm quan trọng của việc tăng cường hợp tác để quản lý và sử dụng hiệu quả bền vững tài nguyên nước sông Mê Kông nhằm phát triển bền vững lưu vực”. Việt Nam cũng kêu gọi Campuchia “phối hợp chặt chẽ với Việt Nam và Ủy ban sông Mê Kông trong việc chia sẻ thông tin và đánh giá tác động của dự án này”.
Các nguồn tin của Việt Nam cũng bày tỏ những lo ngại rõ ràng hơn về tác động an ninh của kênh đào, vốn sẽ cho phép các tàu hải quân tiến sâu vào đất Campuchia từ Vịnh Thái Lan. Phần lớn mối lo ngại này tập trung vào thực tế là kênh đào đang được một công ty Nhà nước Trung Quốc xây dựng và kênh đào sẽ đổ ra biển cách gần Căn cứ Hải quân Ream, nơi chính phủ Trung Quốc đã tài trợ cho các công trình cải tạo quy mô lớn.
Cũng vì lý do này mà dự án đã thu hút sự chú ý của chính phủ Hoa Kỳ, vốn đã cảnh giác về khả năng có sự hiện diện của quân đội Trung Quốc tại Ream, bất chấp chính phủ Campuchia liên tục phủ nhận.
Wesley Holzer, nhân viên ngoại giao công chúng tại Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Phnom Penh, kêu gọi chính phủ Campuchia “phối hợp chặt chẽ” với Ủy ban sông Mê Kông trong dự án và “tham gia đầy đủ vào bất kỳ nghiên cứu tác động môi trường thích hợp nào để giúp Ủy ban sông Mê Kông và các nước thành viên hoàn toàn hiểu, đánh giá và chuẩn bị cho mọi tác động có thể xảy ra của dự án”.
Bà Holzer nói thêm: “Người dân Campuchia – cùng với người dân ở các nước láng giềng và khu vực rộng lớn hơn – sẽ được hưởng lợi từ sự minh bạch trong bất kỳ cam kết quan trọng nào có tác động tiềm tàng đối với việc quản lý nước trong khu vực, tính bền vững của nông nghiệp và an ninh”.
Các quan chức Campuchia đã bác bỏ những lo ngại về cả kênh đào và căn cứ hải quân, nhấn mạnh rằng Hiến pháp Campuchia cam kết nước này sẽ giữ thái độ trung lập. Cựu Thủ tướng Hun Sen cáo buộc các nhà quan sát nước ngoài “bịa đặt” khi tuyên bố rằng kênh đào “sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho hải quân Trung Quốc gần biên giới Việt Nam ngay cả khi kênh đào vẫn đang được xây dựng”.
Mov Sarin, một tài xế xe ôm và cựu quân nhân sống bên dòng sông Prek Takeo, cho biết: “Không có thông tin gì mặc dù đang đến gần thời điểm bắt đầu xây dựng” [3].
Sarin đã rất sợ hãi khi lần đầu tiên nghe về dự án phát triển này. Anh ta nhìn thấy những gì anh ta nghi ngờ khi các nhà đầu tư Trung Quốc tham gia vào dự án lái xe đến thăm Prek Takeo, điều này khiến anh ta lo lắng vì không biết họ đang làm gì trong khi cộng đồng của anh ta vẫn đang chờ đợi câu trả lời. Tập đoàn Cầu Đường Trung Quốc thuộc sở hữu Nhà nước của Trung Quốc đã được ký hợp đồng để tiến hành nghiên cứu tính khả thi của dự án.
Hiện tại, tài liệu duy nhất có liên quan đến kế hoạch của dự án là tài liệu tháng 8 từ Ủy ban sông Mê Kông Campuchia thông báo cho Ủy ban sông Mê Kông về dự án. Ủy ban của Campuchia tuyên bố sẽ “không có tác động đáng kể đến lưu lượng hàng ngày và lưu lượng hàng năm của hệ thống sông Mê Kông” cũng như “các tác động môi trường và xã hội ở mức tối thiểu”.
Brian Eyler, giám đốc Trung tâm Stimson cho biết: “Tuy nhiên, không có cuộc thảo luận nào về tác động môi trường thực tế đối với sông Mê Kông và vùng ngập lũ xuyên biên giới trong tài liệu”. “Tài liệu cũng thiếu phân tích chi phí và lợi ích cũng như thảo luận về việc lợi ích kinh tế sẽ đến với người dân Campuchia như thế nào”.
_______________
Tham khảo:
1. Phạm Lê Đoan. VNTB – Chủ nghĩa liều-mạng và phản kháng tới cùng. 14/04/2024; Available from:https://vietnamthoibao.org/vntb-kenh-dao-phu-nam-techo-cua-campuchia-gay-lo-ngai/.
2. Sebastian Strangio. $1.7 Billion Cambodian Canal Project Draws Increasing Scrutiny. The Diplomat 12/04/2024; Available from: https://thediplomat.com/2024/04/1-7-billion-cambodian-canal-project-draws-increasing-scrutiny/.
3. Center, B.H.R.R. Cambodia: Chinese-funded Funan Techo Canal project raises concerns over displacement, environmental impacts and lack of transparency. Accessed 13/04/2024; Available from:https://www.business-humanrights.org/en/latest-news/cambodia-chinese-funded-funan-techo-canal-project-raises-concerns-over-displacement-environmental-impacts-and-lack-of-transparency/.
VNTB gửi BVN