Trung Quốc đã cố gắng trấn an thế giới. Họ liên tục hứa hẹn rằng họ chỉ có chủ ý hòa bình. Họ đã mạnh tay viện trợ và đầu tư, giải quyết những tranh chấp về biên giới với các nước láng giềng và tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc cũng như tham gia các tổ chức quốc tế.
Vào những ngày cuối năm 2003 đầu 2004, những nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc đã bỏ ra vài buổi trưa tạm dừng việc cai quản 1,3 tỉ dân để nghiên cứu sự thăng tiến của các cường quốc. Bạn có thể tưởng tượng được, các tàng thư chiến tranh và hủy diệt đầy khắc nghiệt của lịch sử đang được bày ra trước mặt khi họ tìm hiểu xem từ thế kỷ XV, các đế chế cũng như những quốc gia mới phất lên đã thường xuyên tranh giành vị trí thống lĩnh ra sao. Và bạn cũng có thể mường tượng việc họ đi đến chủ đề đích thực của việc tìm hiểu: liệu Trung Quốc sẽ có thể chiếm lĩnh vị trí hàng đầu mà không dẫn đến chiến tranh với các nước khác hay không?
Trong nhiều trường hợp, Trung Quốc đã cố gắng trấn an thế giới. Họ liên tục hứa hẹn rằng họ chỉ có chủ ý hòa bình. Họ đã mạnh tay viện trợ và đầu tư, giải quyết những tranh chấp về biên giới với các nước láng giềng và tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc cũng như tham gia các tổ chức quốc tế. Khi Bắc Triều Tiên pháo kích vào hòn đảo của Hàn Quốc hồi tháng trước, ít nhất, Trung Quốc đã tìm cách tạo ra được một cơ cấu để kiềm chế người láng giềng của mình. Nhưng một Trung Quốc biết điều đôi khi lại phải nhường bước cho một Trung Quốc hung hãn.
Vào tháng Ba, khi Bắc Triều Tiên đánh chìm một chiến hạm của Hàn Quốc, làm 46 thủy thủ thiệt mạng, Trung Quốc đã không chịu lên tiếng phê phán. Vài tháng sau họ lại có tranh chấp với Nhật Bản qua việc một số ngư dân Trung Quốc bị bắt giữ vì đã đụng vào tàu tuần duyên của Nhật Bản gần quần đảo đang tranh chấp – và rồi bắt giam một số thương gia Nhật Bản và đình chỉ việc xuất khẩu đất hiếm có ý nghĩa rất quan trọng đối với ngành công nghiệp của Nhật Bản. Và họ đã mạnh bạo đòi chủ quyền của mình đối với quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa cũng như chủ quyền pháp lý trên hầu hết khu vực biển Đông.
Khi những nhà lãnh đạo Trung Quốc rút ra được kinh nghiệm từ những bài học lịch sử, mối quan hệ giữa các cặp siêu cường sẽ quyết định việc thế giới sẽ có hòa bình hay chiến tranh. Đôi khi, nó xảy ra một cách êm đẹp, như trong trường hợp giữa Anh và Mỹ. Đôi khi thì không, như trong trường hợp giữa Anh và Đức.
Cho đến nay, mọi việc đều tiến triển vô cùng tốt đẹp giữa Mỹ và Trung Quốc. Trong khi Trung Quốc quan tâm vào tăng trưởng kinh tế, an ninh thì Mỹ chú tâm vào khủng bố Hồi giáo và chiến tranh tại Irắc và Afghanistan. Nhưng cả hai đều ngờ vực lẫn nhau. Trung Quốc xem Mỹ như một cường quốc yếu thế đang tìm cách ngăn chặn sự vươn lên của mình. Còn Mỹ thì lo âu về chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc, được tiếp nhiên liệu bởi sức mạnh kinh tế và quân sự vừa có được, sẽ bộc lộ bản chất của mình.
Đối thủ định mệnh
Những người bi quan cho rằng Trung Quốc và Mỹ mang lời nguyền để trở thành đối thủ. Quan điểm về một xã hội tốt đẹp giữa hai quốc gia rất khác nhau. Và với quyền lực ngày càng tăng của Trung Quốc, quyết tâm làm theo ý mình trên thế giới cũng sẽ tăng theo. Ngược lại, cuối cùng Mỹ sẽ cưỡng lại việc buông rơi vị trí hàng đầu của mình. Họ có thể đúng về tham vọng của Trung Quốc. Nhưng Trung Quốc không cần phải là một kẻ thù. Không như những cường quốc châu Âu thời thế kỷ XIX, họ không tìm cách thâu tóm thuộc địa mới.
Trung Quốc và Mỹ cũng có nhiều điểm chung. Cả hai đều hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hóa và từ những thị trường tự do, nơi họ mua nguyên liệu thô và bán những mặt hàng xuất khẩu. Cả hai đều muốn một thế giới ổn định rộng khắp trong đó vũ khí hạt nhân không được phổ biến và những quốc gia không lương thiện như Iran và Bắc Triều Tiên không có lý do để gây hấn. Tính ra, cả hai đều thiệt hại nếu chiến tranh xảy ra.
Phương cách tốt nhất để biến Trung Quốc thành một địch thủ là đối xử với họ như địch thủ. Mối nguy hiểm là tranh chấp và mâu thuẫn sẽ làm xấu đi quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ, cũng như tình hữu nghị giữa Đức và Anh đã sụp đổ cả vài thập niên trước Chiến tranh thế giới thứ Nhất. Điều này đã xảy ra trong lĩnh vực quốc phòng. Cảm thấy bị đe dọa trước sức mạnh hải quân của Mỹ, Trung Quốc đã và đang hiện đại hóa hệ thống tên lửa, tàu ngầm, rađa, chiến tranh mạng và vũ khí chống vệ tinh.
Giờ thì Mỹ lại cảm thấy bị đe dọa trước sự hùng mạnh của Trung Quốc. Những nhận định gần đây của Lầu Năm Góc về sức mạnh quân sự của Trung Quốc đã cảnh báo về mối đe dọa đối với Đài Loan và các căn cứ quân sự và các tàu sân bay của Mỹ nằm gần bờ biển Trung Quốc. Hải quân Mỹ đã bắt đầu triển khai thêm lực lượng trong khu vực Thái Bình Dương. Lại cảm thấy bị đe dọa, Trung Quốc có thể sẽ phản ứng. Ngay cả nếu Mỹ hoặc Trung Quốc không có ý gây sự – nếu cả hai chỉ muốn bảo đảm an ninh cho bản thân – hai bên vẫn xem nhau như một mối đe dọa đang tăng dần.
Một số người cho rằng cách giải quyết là Mỹ nên quay lưng lại với việc đối đầu quân sự. Nhưng một nước Mỹ yếu thế sẽ dẫn đến sự bất an trường kỳ tại Đông Á và do đó đe dọa quá trình giao thương một cách hòa bình mà sự thịnh vượng của Mỹ đang nương tựa vào. Vì thế, Mỹ cần phải đủ mạnh để giữ được những vùng biển và bảo vệ Đài Loan trước sự tấn công của Trung Quốc.
Chọc thủng Trường thành
Lịch sử cho thấy các siêu cường có thể cùng chung sống hòa bình khi cường quốc đang lên cảm thấy họ có thể phát triển mà không bị cản trở và cường quốc đang tại vị thấy rằng cách thức họ đang vận hành thế giới về cơ bản không bị đe dọa. Vì thế việc leo thang quân sự cần đi đôi với việc tăng cường lòng tin. Có rất nhiều phương cách xây dựng lòng tin tại châu Á. Một phương cách là giúp bảo đảm không để những tranh chấp và hiểu lầm bị đi quá đà. Vì thế Trung Quốc cần phải cởi mở hơn về chủ thuyết quân sự của mình – về tình hình hạt nhân, về hàng không mẫu hạm và chương trình tên lửa.
Tương tự, Mỹ và Trung Quốc cần những điều khoản về tranh chấp bao gồm cả Bắc Triều Tiên, Đài Loan, không gian và chiến tranh mạng. Và châu Á nói chung cần những thỏa thuận để giúp ngăn ngừa mọi đụng độ ở biển trở thành sự thử thách về sức mạnh. Mỹ và Trung Quốc nên tìm cách làm việc chung với nhau.
Thay vì những rắc rối do những đường hướng đối lập hiện nay, châu Á cần một diễn đàn an ninh khu vực, ví dụ như Hội nghị Đông Á, nơi có thể làm việc được. Các quốc gia châu Á cũng cần hợp tác hơn trong những hoạt động an ninh phi truyền thống nhằm tăng cường niềm tin, ví dụ như việc chăm sóc y tế, bảo vệ môi trường, chống hải tặc và khủng bố, là những mối đe dọa mang tính xuyên quốc gia.
Nếu Mỹ muốn buộc Trung Quốc vào một trật tự cấp tiến dựa trên nền tảng luật pháp, bản thân họ cũng cần phải chấp hành luật pháp. Mỗi lần Mỹ vi phạm – ví dụ qua hình thức bảo hộ – sẽ khiến Trung Quốc thêm ngờ vực và làm suy yếu chính cái trật tự mà Mỹ đang tìm kiếm. Trung Quốc và Mỹ có một lợi thế so với những cặp cường quốc khác trong lịch sử: họ đã chứng kiến thế kỷ XX diễn ra như một thảm họa. Chính họ sẽ là người bảo đảm rằng thế kỷ XXI sẽ khác hơn.
Khôi Nguyên theo Economist
Nguồn: http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/2011-01-15-moi-nguy-cua-mot-trung-quoc-troi-day