Gideon Rachman / Xi Jinping faces a fateful decision on Ukraine, Financial Times, March 14, 2022
BVN dịch
Quan hệ đối tác ‘không có giới hạn’ của Trung Quốc với Nga có nguy cơ mở ra cuộc đối đầu với phương Tây
Ngay trước khi Nga xâm lược Ukraine, Vladimir Putin đã gặp Tập Cận Bình ở Bắc Kinh. Liền sau đó, hai nước đã công bố quan hệ đối tác “không giới hạn”. Việc thực sự có quan hệ đối tác Trung – Nga không giới hạn hay không sẽ có thể rõ ràng trong vài ngày tới, sau các thông tin cho rằng Moscow đã yêu cầu Bắc Kinh viện trợ quân sự. Nếu ông Tập đáp ứng yêu cầu đó, Trung Quốc trên thực tế sẽ bước vào một cuộc chiến ủy nhiệm với Mỹ và các quốc gia Nato đang hậu thuẫn cho Ukraine. Quyết định đó có thể đánh dấu chấm hết cho hệ thống kinh tế toàn cầu hóa đã thúc đẩy sự trỗi dậy phi thường của Trung Quốc trong 40 năm qua.
Nga và Trung Quốc có chung sự thù địch sâu sắc với sức mạnh toàn cầu của Mỹ. Nhưng mỗi nước thể hiện sự kình địch ganh đua với Mỹ một cách khác nhau. Trung Quốc có đủ khả năng để chơi một “cuộc chơi dài”, dựa vào sức mạnh kinh tế của mình để thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu. Nhưng Nga, trong một vị thế kinh tế yếu hơn, đã đánh cược một cách thô bạo ở Ukraine. Cuộc cá cược của Putin hiện đang đe dọa cuộc chơi dài hơi của Bắc Kinh. Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc có thể đã hình dung được là cuối cùng quan hệ với Mỹ cũng rạn nứt, nhưng nhờ có Nga, hiện họ phải đối đầu với phương Tây sớm hơn nhiều.
Nếu Trung Quốc giúp Nga lách các lệnh trừng phạt của phương Tây, Trung Quốc có thể là mục tiêu của các lệnh trừng phạt thứ cấp – điều mà Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ, sẽ nói với Dương Khiết Trì của Trung Quốc khi họ gặp nhau trong tuần này. Cung cấp vũ khí cho quân đội Nga sẽ thúc đẩy các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Trung Quốc, người tiêu dùng tẩy chay, rút đầu tư. Một cuộc chiến ngắn ngủi, thắng lợi của Nga sẽ đáp ứng nhu cầu của Trung Quốc. Câu chuyện được yêu thích của Bắc Kinh về sự suy giảm không dừng của sức mạnh Mỹ có vẻ còn đáng tin hơn. Trung Quốc đã chuẩn bị cho một cuộc tấn công của họ vào Đài Loan.
Thay vào chiến thắng nhanh, Nga đã sa lầy. Liên minh phương Tây hồi sinh, và Mỹ cùng các đồng minh công bố một phương cách trừng phạt kinh tế mới với Nga nhưng có vẻ rất đe dọa đối với Bắc Kinh. Trung Quốc hiện đang phải nghiền ngẫm thông tin về việc Nga đã mất khả năng tiếp cận hầu hết các nguồn dự trữ ngoại hối của mình do hậu quả của các lệnh trừng phạt của phương Tây. Như nhà kinh tế học Barry Eichengreen chỉ ra, một trong những lý do chính khiến các nước phải nắm giữ dự trữ ngoại hối vì “đó là quỹ dự trữ chiến tranh để dùng trong cuộc xung đột địa chính trị”. Nhưng Trung Quốc, quốc gia có dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới, vừa phát hiện ra rằng họ có thể mất quỹ dự trữ chiến tranh của mình trong một sớm một chiều.
Trung Quốc gần như không tự cung tự cấp được năng lượng hoặc lương thực. Trong nhiều thập kỷ, nước này đã lo lắng về “Thế tiến thoái lưỡng nan ở Malacca” – mối đe dọa mà hải quân Mỹ có thể phong tỏa Trung Quốc bằng cách cắt đứt các tuyến vận tải biển quan trọng. Các khoản đầu tư khổng lồ của Trung Quốc vào hải quân một phần là nhằm ngăn chặn khả năng đó. Tuy nhiên, giờ đây Bắc Kinh phải xem xét khả năng đóng băng dự trữ ngoại hối của mình, đồng ý với các lệnh trừng phạt tài chính khác, cũng đe dọa như một cuộc phong tỏa hải quân.
Thật thất vọng cho Trung Quốc, không dễ để thoát khỏi điều này. Giải pháp rõ ràng là Trung Quốc sẽ giao dịch ngày càng nhiều bằng đồng tiền của mình, đồng Nhân dân tệ. Tuy nhiên, Bắc Kinh đã né tránh việc đưa Nhân dân tệ có thể chuyển đổi tự do, vì lo ngại rằng điều này sẽ dẫn đến tình trạng tháo chạy vốn bất ổn.
Việc EU, Anh, Thụy Sĩ, Hàn Quốc, Nhật Bản và Singapore cùng tham gia vào các lệnh trừng phạt tài chính đối với Nga đã tạo ra một mặt trận thống nhất của các nền kinh tế phát triển mà Bắc Kinh phải lo ngại. Trung Quốc đã nhiều lần tự so sánh mình với Mỹ, và đánh dấu các mốc quan trọng: sức mạnh thương mại lớn nhất, nền kinh tế có sức mua lớn nhất, lực lượng hải quân lớn nhất. Tuy nhiên, nếu bây giờ Trung Quốc phải đối đầu với không chỉ Mỹ, mà còn cả với EU, Anh, Nhật Bản, Canada và Australia, thì vị thế tương đối của họ có vẻ kém mạnh hơn nhiều.
Rõ ràng là việc cố gắng cô lập Trung Quốc về mặt kinh tế sẽ khó hơn nhiều so với việc áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga – điều hầu như không gây đau đớn. Trung Quốc đang hội nhập sâu rộng vào các chuỗi cung ứng của phương Tây. Nhiều công ty đa quốc gia phương Tây đã đặt Trung Quốc vào vị trí trung tâm trong các chiến lược kinh doanh của họ. Vì lý do đó, ngay cả một số người chống Trung Quốc của Mỹ cũng đã chấp nhận rằng sự phụ thuộc lẫn nhau về mặt kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc là một điều tất yếu. Nhưng một cuộc khủng hoảng toàn cầu khiến người ta phải kiểm tra lại những giả định cơ bản. Ý tưởng về sự cắt đứt kinh tế của Trung Quốc khỏi phương Tây, một khi không thể tưởng tượng được, đang bắt đầu có vẻ hợp lý hơn. Nó thậm chí có thể hấp dẫn thành phần cử tri theo chủ nghĩa dân tộc kinh tế ngày càng tăng ở phương Tây, những người hiện coi toàn cầu hóa là một sai lầm tai hại.
Các tính toán quân sự của Trung Quốc cũng đột nhiên trở nên phức tạp hơn. Nếu quân đội Nga giàu kinh nghiệm không thể dễ dàng thắng thế trong một cuộc xâm lược trên bộ vào Ukraine, thì làm sao Trung Quốc có thể thực hiện cuộc xâm lược Đài Loan bằng đường biển phức tạp hơn nhiều? Kinh nghiệm của Ukraine cho thấy rằng người Đài Loan sẽ chống trả và Trung Quốc sẽ phải chấp nhận thương vong nặng nề – khi phương Tây đổ viện trợ quân sự cho Đài Loan. Và trong khi Tổng thống Joe Biden nhiều lần loại trừ việc chiến đấu vì Ukraine, ông đã gợi ý rằng Mỹ sẽ bảo vệ Đài Loan.
Người ta thường cho rằng Trung Quốc sẽ là cộng sự cao cấp trong quan hệ đối tác “không giới hạn” với Nga, nhưng quyết định cổ vũ Putin của ông Tập Cận Bình lúc này có vẻ là một tính toán sai lầm. Thật khó để chơi trò chơi lâu dài nếu bạn buộc mình vào một con bạc liều lĩnh.
G.R.
Nguồn bản gốc: https://www.ft.com/content/75701f79-2edd-4a46-98e7-620473ffabce