Nguyễn Đình Cống
Đó là luận án Tiến sĩ của Phạm Mạnh Hùng (PMH), đề tài: Thu hút kiều dân trình độ cao để phát triển khoa học và công nghệ – Lý luận chung, thực tiễn Hàn Quốc và hàm ý cho Việt Nam (1).
Luận án còn được công bố thánh sách chuyên khảo với dòng ghi trên cùng của tờ bìa: Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Viện kinh tế và chính trị thế giới. Sách do Nhà xuất bản Khoa học xã hội phát hành – 2019. Phải chăng hai Viện đánh giá cao luận án của PMH.
Nội dung chính gồm 3 chương:
Chương 1- Lý luận về thu hút kiều dân trình độ cao để phát triển khoa học và công nghệ.
Chương 2- Kinh nghiệm của Hàn quốc trong thu hút Hàn kiều trình độ cao để phát triển khoa học và công nghệ.
Chương 3- Một số bài học kinh nghiệm và hàm ý cho Việt Nam nhằm đẩy mạnh việc thu hút người Việt Nam ở nước ngoài có trình độ cao để phát triển khoa học và công nghệ.
3-1. Cơ sở vận dụng kinh nghiệm của Hàn Quốc. 3.1.1. Bối cảnh quốc tế. 3.1.2. Những điểm tương đồng và khác biệt chủ yếu giữa Việt Nam và Hàn Quốc.
3-2. Một số bài học kinh nghiệm và hàm ý cho Việt Nam. 3.2.1. Một số bài học kinh nghiệm. 3.2.2. Một số hàm ý cho Việt Nam.
Tôi đoán rằng luận án được đánh giá rất xuất sắc, rất có giá trị thực tiễn. Nhưng nếu được làm phản biện hoặc chấm tôi sẽ đánh giá luận án chưa đạt yêu cầu. Tạm bỏ qua nhiều lỗi ấu trĩ về hình thức diễn đạt và một số nội dung rơm rác ở chương 1 và một phần chương 2, tôi chỉ chú trọng đến chương 3, là phần mà tôi cho là quan trọng nhất.
Vì không muốn viết quá dài nên tôi không nhắc lại và phân tích những điều tác giả đã viết mà chỉ đề cập đến điều tác giả không viết, vì không biết hay có biết nhưng không dám viết. Đó là điểm khác biệt chủ yếu giữa VN và Hàn Quốc, cũng như hàm ý đối với VN. Nó liên quan đến thể chế chính trị. Từ khác biệt chủ yếu ấy mà Hàn Quốc khá thành công, còn VN tuy cũng có được một vài kết quả nhưng hiệu quả rất thấp và thất bại trong một số trường hợp.
Trong sách Tại sao các quốc gia thất bại (Nguồn gốc của quyền lực, sự thịnh vượng và nghèo khó), Daron Acemoglu chỉ ra rất rõ vai trò của thể chế chính trị, nó khuyến khích, bồi dưỡng, tôn vinh người tài giỏi, tinh hoa (mà PMH gọi là Người có trình độ cao) hay ngăn cản, vùi dập họ (Trong 191 TL tham khảo không thấy quyển này).
Đảng CSVN có chính sách rất rõ ràng đối với người được gọi là “có trình độ cao”. Đảng đề ra yêu cầu cho họ là phải kiên trì chủ nghĩa Mác Lê, phải trung thành với CNXH, phải tuyệt đối tin tưởng và nghiêm chỉnh thực hiên chỉ thị, nghị quyết của Đảng. Nếu không có các phẩm chất trên thì dù tài giỏi đến đâu cũng không thể là trí thức của Đảng, mà không khéo lại bị quy thuộc thế lực thù địch. Nếu dám phản biện, vach ra những sai lầm của Đảng thì còn có thể bị tù đày. Đó là đối với người trong nước. Còn đối với Kiều bào thì Đảng cũng chỉ muốn họ đem tiền về là chính, còn trí tuệ thì trước hết phải biết ca ngợi Đảng, sau mới là kiến thức khoa học. Hãy xem kỹ trường hợp Trần Đức Thảo, Nguyễn Mạnh Tường, Võ Nhơn Trí, Dương Quỳnh Hoa, Ngô Bảo Châu, Trịnh Vĩnh Bình thì rõ.
Về cách đối xử của Đảng và Chính phủ, PMH đưa ra nào NQ 36 (2004), Chỉ thi 45 (2015), NQ 27 (khóa X), NQ 20 (khóa XI), rồi Nghị định 40 và 87 (2014). Nếu chỉ xem qua văn bản thì thấy rất đúng, rất hay, nhưng phân tích kỹ và nhìn vào thực tế thì mới phát hiện ra “nói dzậy mà không phải dzậy”.
Trong mục 3.2.2 (Một số hàm ý cho VN), PMH đưa ra một số điểm có vẻ hay ho, nhưng toàn là việc phụ và vụn vặt. Việc quan trọng và cấp thiết nhất để phát triển đất nước, trong đó có việc thu hút Việt kiều có trình độ cao là cải cách thể chế chính trị để có được dân chủ tự do, tạo môi trường tốt cho sáng tạo và vận dụng khoa học, công nghệ.
PMH có nhận xét đúng, rằng Việt Kiều có một số phải bỏ nước ra đi vì không thể sống chung, không thể chấp nhận chế độ cộng sản. Họ bị CS xem là thù địch, là ngụy, là kẻ thuộc bên bại trận. Tuy rằng Đảng và Nhà nước kêu gọi hòa hợp và hòa giải dân tộc, nhưng sự kiêu ngạo cộng sản của kẻ thắng trận đã ngăn cản sự hòa hợp rất cần đó. Vậy Đảng phải dẹp bỏ kiêu ngạo, thực tâm, chân thành, chủ động hòa giải mới mong thu hút được người tài trong Việt kiều. Những vấn đề này tất nhiên không hề có mặt như những giải pháp gợi ý được đề xuất trong luận án.
Nếu xem sách đã dẫn của PMH là tài liệu tuyên truyền, là phụ họa cho đường lối và nghị quyết của Đảng thì không nói làm gì. Còn nếu xem nó là một công trình khoa học thì tôi thấy chưa xứng đáng. Làm NCKH gì mà mới chỉ đụng đến bên ngoài, chưa chạm vào bản chất. Chưa chạm vào vì không thấy hoặc thấy mà tránh. Nếu không thấy thì phạm lỗi kém trình độ, nếu thấy mà tránh thì phạm lỗi thiếu trung thực. Phạm vào một trong hai lỗi ấy thì không thể là công trình khoa học.
Vì muốn viết ngắn nên tôi đã bỏ qua nhiều điều, việc này có thể làm một số bạn chưa hài lòng. Bạn nào quan tâm, có nghi vấn hoặc không tán thành điều gì xin đặt câu hỏi hoặc phản biện trở lại, tôi xin sẵn sàng và vui lòng trao đổi. Thông tin: số ĐT: 0389 578 620 hoặc 0942 552 973, Email: ndcong37@gmail.com.
N.Đ.C.
Tác giả gửi BVN
(1) BVN chú thêm: Xin xem http://www.viet-studies.net/kinhte/ThuHutKieuDan_PMHung.pdf