Lưu Trọng Văn
Sáng nay tí tởn làm vườn, ngồi lau mồ hôi… mèm mẹp tự dưng gã nhớ đến cụ Nguyễn Trãi. Cụ có câu thơ “Lật thuyền mới biết dân là nước”. Gã nhớ lần về Côn Sơn thắp nhang tưởng nhớ cụ, rồi lọt vào một vườn vải, một lão nông kể lại gã nghe vụ án Lệ Chi Viên.
Thương quá Ức Trai ơi!
Gã giật mình khi lão nông Côn Sơn kia hỏi gã: Chú đi nhiều nơi, đọc nhiều sách, quen nhiều người, trả lời giùm lão câu hỏi này. Lê Lợi, Lê Sát, Nguyễn Trãi đều là người yêu nước nằm gai nếm mật với nhau chống giặc Minh, vì sao sau này lại hại nhau, giết nhau?
Một câu hỏi của… nước mắt.
Một câu hỏi đến giờ vẫn hôi hổi thế sự.
Chao ôi hơn 600 năm trước cái điều Nguyễn Trãi nói: “Lật thuyền mới biết Dân là nước” đâu phải ai cũng thấu, cũng hiểu đâu. Ừ nhỉ, vì sao cùng là người yêu nước khi thái bình rồi lại có thể giết nhau?
Gã đã trả nhời lão nông Côn Sơn kia thế này:
Lê Lợi, Lê Sát cũng yêu nước như Nguyễn Trãi nhưng khác Nguyễn Trãi ở chỗ Nguyễn Trãi trước hết và trên hết còn là người yêu Dân, biết Dân là nước chở thuyền, lật thuyền, Dân cũng chính là đất nước.
Lão nông rít một cuộc thuốc lào, từ từ nhả cuộn khói lên cành vải rồi chẹp miệng.
Lão cũng nghĩ vậy. Xưa nay người yêu nước chưa chắc đã yêu Dân, thương Dân, biết Dân là gốc. Nhưng người yêu Dân, thương Dân thì chắc chắn cũng sẽ yêu nước.
Gã thêm một lần nữa thót giật mình khi nhớ lại mới tối qua thôi một cụ cộng sản gộc nói với gã về Độc lập và Dân chủ. Thời trẻ cụ hăng hái cho rằng có Độc lập sẽ có tất cả, nhưng rồi thực tế cụ đã thấy có Độc lập rồi nhưng Tự do, Hạnh phúc, Dân chủ vẫn xa vời. Để rồi cuối đời cụ mới nhận ra có Dân chủ mới có tất cả.
Rõ rồi. Vì sao bao người yêu nước khi giải phóng được đất nước khỏi ngoại xâm lên cầm quyền đã đàn áp ý dân, đã bóp nghẹt dân chủ.
Sự khác biệt giữa Lê Lợi, Lê Sát với Nguyễn Trãi là đây. Chỉ vì Nguyễn Trãi vẫn đau đáu chuyện khát khao muốn có áo dài vạn dặm để đắp cho muôn Dân, xung khắc với những kẻ chăm chăm giữ lợi ích cầm quyền coi mình là cha Dân dẫn đến cái chết thảm khốc của con người vĩ đại nhất đất nước gã.
Chỉ có ai biết yêu Dân, thương Dân như Nguyến Trãi mới hiểu rằng cái gốc trị nước, cái gốc vững bền cho một quốc gia chính là và chỉ có thể là: Dân chủ.
L.T.V.
Nguồn: FB Lưu Trọng Văn