Thanh Trúc, phóng viên RFA
Cá chết hàng loạt ở hồ Tây là một trong những nguyên nhân(*) khiến nguồn nước ô nhiễm. Ảnh chụp hôm 3/10/2016. AFP photo
Theo số liệu từ Bộ Y tế và Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, Việt Nam có 9.000 người chết vì nguồn nước bẩn và điều kiện vệ sinh kém, và 100.000 người mắc bệnh ung thư mỗi năm do sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.
Trong khi đó, tại kỳ họp Quốc hội đang diễn ra ở Hà Nội, một số đại biểu quốc hội cũng lên tiếng báo động là tình trạng thực phẩm bẩn ở Việt Nam đã chạm ngưỡng báo động đỏ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân.
Nguồn nước ô nhiễm trầm trọng khắp nơi là thực trạng mà Việt Nam đang phải đối mặt, theo nhận định của tiến sĩ Lê Anh Tuấn, chuyên gia về môi trường và tài nguyên Đại học Cần Thơ:
Nguồn nước ở Việt Nam bị ô nhiễm nói chung do nhiều nguyên nhân khác nhau. Một là các nguồn nước ở gần các nhà máy công nghiệp mà nước thải không được xử lý đầy đủ thì nó gây ô nhiễm, đặc biệt nhất là những kim loại nặng. Thứ hai, nguồn nước bị ô nhiễm do canh tác liên tục và sử dụng những loại phân bón có nhiều hóa chất quá cũng gây ô nhiễm nguồn nước.
Tại những vùng có bãi chứa rác mà không xử lý đầy đủ thì nước từ bãi thải đó sẽ thấm xuống nguồn nước. Ô nhiễm nước có thể là một hay nhiều nguyên nhân nhưng tất cả đều ảnh hưởng tới sức khỏe con người. Người dân khi sử dụng nguồn nước đó sẽ bị nhiễm độc một cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Thí dụ sử dụng nước đó trong ăn uống thì bị nhiễm độc trực tiếp, còn sử dụng nước đó chăn nuôi hay trồng trọt thì sản phẩm bị nhiễm bẩn, người bị ảnh hưởng gián tiếp qua những sản phẩm như vậy.
Theo Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, tại các thành phố lớn lượng nước thải chưa qua xử lý của hàng trăm cơ sở sản xuất công nghiệp xả thẳng ra môi trường là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường nguồn nước. Thống kê của cơ quan này cho thấy có 76% số dân đang sinh sống ở nông thôn, là nơi hạ tầng còn lạc hậu, phần lớn các chất thải của con người và gia súc không được xử lý nên thấm xuống đất hoặc rửa trôi làm cho tình trạng ô nhiễm nguồn nước về mặt hưu cơ và vi sinh vật ngày càng cao.
Tạp chí Môi trường trích lời ông Nguyễn Minh Khuyến, Phó Cục trưởng Cục quản lý tài nguyên nước cho biết quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, sự gia tăng dân số đã gây áp lực ngày càng lớn đối với tài nguyên nước ở Việt Nam và nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước khá đa dạng, tập trung chủ yếu vào các nguồn chính là khu, cụm công nghiệp, làng nghề chưa đầu tư hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung theo quy định. Bên cạnh đó là việc người dân sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học trong nông nghiệp cũng làm cho nguồn nước ở song, hồ, kênh, mương bị ô nhiễm.
Vẫn theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, hiện Việt Nam mỗi năm sử dụng khoảng 8 đến 10 triệu tấn thuốc bảo vệ thực vật với hơn 4.000 loại khác nhau. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường thừa nhận trước Quốc hội hôm 5 tháng 6 là Việt Nam có quá nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật không cần thiết. Ông cho biết trong 8 tháng qua, Việt Nam đã loại ra 600 loại thuốc được cho là có gốc độc rất cao.
Ngoài nguồn nước bẩn gây bệnh hiểm nghèo dẫn đến cái chết, kết quả nghiên cứu mới nhất của Chính phủ cho thấy thực phẩm bẩn chiếm 60 đến 70% nguyên nhân gây bệnh ở Việt Nam.
Theo một báo cáo Chính phủ chuyển sang Quốc hội hôm thứ Hai 5 tháng Sáu, 86% người Việt Nam thực sự quan tâm đến vấn đề an toàn thực phẩm trong nước.
Vẫn theo phúc trình này, trên 1/5 trong 3 triệu doanh nghiệp ngành chế biến thực phẩm vẫn vi phạm nguyên tắc an toàn, hơn 1.700 trường hợp ngộ độc thức ăn đã xảy ra khiến 164 người thiệt mạng do ăn uống trong vòng 5 năm qua. Một cư dân ở Huế cho biết:
Ăn vậy thôi còn tin thì không, không tin tưởng đến 60%, thấy nó không vệ sinh, muốn an toàn vệ sinh thực phẩm cũng khó. Sâu xa hơn thì nguồn thực phẩm cung cấp hoàn toàn không thể kiểm tra được.
Theo Phó chủ tịch Ủy ban Xã hội vụ trong Quốc hội, ông Nguyễn Hoàng Mai, những số liệu về nhiễm độc thực phẩm được công bố chỉ là phần nổi của tảng băng mà thôi.
Ông Phùng Quốc Hiển, người đứng đầu nhóm giám sát thực phẩm an toàn trong quốc hội khẳng định thực phẩm nhiễm bẩn là nguyên nhân giết người từ từ và thầm lặng nhất.
Được hỏi về nhận định này, tiến sĩ Lê Anh Tuấn khoa Môi trường và Tài nguyên Đại học Cần Thơ quả quyết :
Chắc chắn rồi, tại vì tất cả sản xuất đều dựa vào nguồn nước là chính, thí dụ nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản hoặc chế biến thực phẩm. Đặc biệt sau này lại có thuốc hay hóa chất độc hại từ Trung Quốc xâm nhập vào Việt Nam, người dân không biết mà sử dụng những cái đó thì cũng bị nhiễm độc nữa.
Từ Quảng Trị, ông Nguyễn Xuân Tâm, cán sự trưởng của tổ chức có tên Quĩ Phục vụ Cộng đồng Toàn cầu, văn phòng chính tại Virginia, Hoa Kỳ, giải thích thêm nguồn gốc thức ăn bẩn:
Thực phẩm bẩn không đơn giản chỉ là nguồn nước đâu, tức là nguồn thức ăn cho gia súc và gia cầm là có vấn đề. Người ta nuôi gia súc gia cầm bằng thức ăn công nghiệp, dẫn đến là vật nuôi của mình không có chất lượng rồi. Người ta có thể sử dụng chất kích thích tăng trưởng, chất tạo nạc, nếu lạm dụng thì dẫn động vật khai thác thức ăn chứa nhiều chất không tốt cho sức khỏe con người. Cái đó vẫn là vấn đề của cả quốc gia chứ không phải vấn đề của miền Trung, miền Nam hay miền Bắc gì cả.
Nói với Đài ACTD, đại biểu quốc hội Dương Trung Quốc thừa nhận vấn đề ô nhiễm nước và thực phẩm bẩn đang là hai vấn đề bức xúc của xã hội mấy năm gần đây:
Bản thân Quốc hội đã thông qua một luật riêng về chuyện này rồi. Lần này trong phiên họp này lại tiến hành cuộc giám sát, một lần nữa nói lên tính nghiêm trọng của vấn đề. Trong phân tích thì các đại biểu cũng nhất trí cho rằng đã đến ngưỡng rất nguy hiểm. Luật thì có rồi nhưng rõ ràng việc thi hành chưa thực sự là nghiêm túc, nhất là chế tài rất là nhẹ so với mức tác hại của nó.
Báo VnExpress trích lời đại biểu Phùng Quốc Hiển cho biết trong vòng 5 năm qua, Việt Nam đã phát hiện gần 680.000 các vụ vi phạm quy định về an toàn thực phẩm nhưng chỉ có 20% trong số này bị xử phạt và chỉ có 3 người phải đối mặt với án phạt hình sự mà thôi.
T.T.
__________
(*) Đăng tải nguyên văn nội dung bài từ RFA tuy nhiên chúng tôi cho rằng cá chết hàng loạt ở hồ Tây tháng 10 năm 2016 do nguồn nước hồ Tây ô nhiễm chứ không phải cá chết là nguyên nhân khiến nguồn nước ô nhiễm (BBT BVN chú giải).