Vũ Ngọc Yên
Trong bài diễn văn nhậm chức vào ngày 20.01.2017 Tân Tổng thống Mỹ Donald Trump đã phơi bầy trước công luận Mỹ và thế giới hình ảnh một nước Mỹ hiện tại yếu kém về mọi mặt qua phát biểu: …Trong nhiều thập niên, chúng ta đã làm giàu cho công nghiệp nước ngoài trong khi công nghiệp Mỹ bị thua thiệt; Trợ cấp cho quân đội các nước khác trong khi để mặc cho quân đội của chúng ta suy yếu một cách đáng buồn; Chúng ta đã bảo vệ biên giới các quốc gia khác trong khi không bảo vệ biên giới của chính đất nước mình; Chúng ta đã chi hàng nghìn tỷ đôla ở nước ngoài trong khi cơ sở hạ tầng của Mỹ rơi vào tình trạng hư hại, mục nát… Chúng ta đã giúp các nước khác trở nên giàu có trong khi sự thịnh vượng, sức mạnh và niềm tự tin của đất nước chúng ta mai một dần… Lần lượt, các nhà máy đóng cửa và rời lãnh thổ của chúng ta, mà không mảy may nghĩ đến hàng triệu, hàng triệu công nhân Mỹ bị bỏ lại phía sau…”. Trump khẳng định siêu cường Mỹ xuống cấp là hậu quả của những chính sách sai lầm của các chính quyền tiền nhiệm. Các chính quyền đó đã thi hành những chính sách đối nội cũng như đối ngoại chỉ có lợi cho giới tinh hoa trong nước và các nền kinh tế nước ngoài, còn hậu quả không tốt thì nhân dân và đất nước phải gánh chịu. Trump khẳng định là tân chính quyền sẽ chỉnh hướng đường lối: “…một viễn kiến mới sẽ điều hành đất nước (a new vision will govern our land) tất cả là nước Mỹ trước tiên (America First)…làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại (Make America Great Again)…”
Một viễn kiến với hai tư tưởng chủ đạo
Diễn văn của Donald Trump, Tổng thống thứ 45 của Mỹ đã phác họa tổng quát một chương trình cầm quyền xây dựng trên hai tư tưởng chủ đạo: Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại và nước Mỹ trước tiên.
Về nội chính: Chấn hưng kinh tế Mỹ, cải thiện đời sống dân chúng là mục tiêu cầm quyền hàng đầu của chính quyền vì vậy các quyết định về kinh tế, thương mại, thuế, y tế, việc làm, dân nhập cư… đều phải được hoạch định vì lợi ích của nhân dân Mỹ.
Kinh tế / Thương mại: Rút ra khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), xét lại thỏa thuận thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) và thỏa ước đối tác dầu tư với Liên Minh Âu châu (TTIP). Áp dụng các biện pháp bảo hộ thương mại như tăng thuế nhập cảng đối với các nước mà Mỹ nhập siêu quá cao.
Gia tăng việc làm qua các chính sách: khuyến khích các công ty Mỹ sản xuất tại Mỹ thay vì ở nước ngoài – Thực hiện các dự án khai thác hầm mỏ và khí đốt bất chấp hậu quả môi sinh – Trục xuất người nhập cư bất hợp pháp để giành lại chỗ làm cho người bản xứ – Cải thiện hạ tầng cơ sở.
Thuế vụ: Thuế doanh nghiệp sẽ giảm từ 35 xuống 15% để khuyến khích các công ty ở lại trong nước.Thuế lợi tức giới hạn ở mức 33% cho người có lương cao. Dân có lợi tức thấp được miễn thuế. Theo tạp chí Forbes, qua biểu thuế mới, dân giầu tiết kiệm mỗi năm 275.000 đôla và dân nghèo khoảng 128 đôla.
Di dân: Chính sách di dân được thực thi không nhân nhượng bằng các biện pháp trục xuất và giới hạn nhập cảnh. Xây tường dọc theo biên giới Mỹ-Mễ Tây Cơ và ép buộc chính quyền Mễ phải đảm nhận phí tổn cũng như nhận lại các cư dân nhập cảnh Mỹ bất hơp pháp qua biên giới Mễ.
Chính sách y tế và xã hội: Chương trình y tế “Obamacare” của người tiền nhiệm sẽ thay thế bằng một chương trình khác. Theo đó người dân tư nguyện mua bảo hiểm ở thị trường bảo hiểm và lệ phí bảo hiểm có thể khai xin lại trong đơn khai thuế lợi tức.
Giáo dục: Chính quyền chủ trương tản quyền. Các tiểu bang và địa phương sẽ có nhiều quyền quyết định. Trump đầu tư 20 tỷ đôla để tạo cơ hội cho trẻ em con gia đình nghèo có cơ hội theo học các trường tốt hơn.
Phá thai: Chính quyền chống phá thai và chỉ chấp nhận trong những trường hợp ngoại lệ (bị cưỡng hiếp, nguy hiểm mạng sống đối với người mẹ…). Các trợ cấp cho “Planned Parenthood”, một tổ chức y tế điều hành các y viện phá thai, sẽ bị cắt giảm.
Tội phạm và nội an: Áp dụng phương châm “pháp luật và trị an” (Law and Order) triệt để. Trao thêm quyền cho cảnh sát xét hỏi di dân và các dân tộc thiểu số. Không dẹp bỏ nhà tù Guantanamo Bay ở Cuba.
Về đối ngoại: Tư tưởng chủ đạo “Nước Mỹ trước tiên” đặt quyền lợi đất nước trước nhất. Mỹ xem việc tham chiến vì nhân đạo, tự do dân chủ hay lật đổ độc tài là chuyện xa vời so với quyền lợi và nỗi lo trong cuộc sống của người dân Mỹ.
Quốc phòng: Gia tăng vũ trang để khẳng định đường lối “hòa bình thông qua sức mạnh quân sự”. Đòi hỏi các Liên minh quân sự như Minh ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) phải thay đổi cơ cấu đóng góp tài chính.
Chống khủng bố: Cuộc chiến chống khủng bố và tái lập hòa bình ở Irak và Syria tiếp tục đẩy mạnh. Duy trì 10000 quân Mỹ ở A Phú Hãn. Đối với Ba Tư, Mỹ xét lại mọi thỏa thuận và ép buộc quốc gia này phải hỗ trợ Mỹ chống tổ chức khủng bố nhà nước hồi giáo (IS), tái lập hòa bình ở Irak và Syrira.
Ngoại giao: Cải thiện bang giao đối với Do Thái, các quốc gia Đông Âu; Không giao hảo thân hữu với Ba Tư, Mễ Tây Cơ, Hồi Quốc. Duy trì hữu nghị với Tây Âu, Nam Mỹ, Gia Nã Đại, Úc và Ấn Độ. Không theo đuổi chính sách thù nghịch chống Nga và cùng Nga giải quyết nhanh cuộc khủng hoảng tại Syria.
Chính sách Á châu: Không nhượng bộ Trung Cộng trong lãnh vực thương mại và Biển Đông. Không rút quân khỏi Nhật và Nam Hàn. Tăng cường quan hệ mọi mặt với Ấn độ, một đầu tầu phát triển mới ở Á châu, giúp Ấn trở thành lực đối trọng chống Trung Cộng ở Ấn Độ Dương và đủ sức ngăn cản Hồi Quốc và Ba Tư.
Nhìn lại 100 ngày chấp chính
29.04.2017 đánh dấu 100 ngày Trump cầm quyền, nhiều hứa hẹn trong cuộc tranh cử đã không thực hiện được như ông đã nhiều lần tự qủa quyết ông là “vị Tổng thống khá nhất mà Thượng Đế đã tạo ra” cũng như là người duy nhất sẽ giải quyết mọi khó khăn của nước Mỹ. Theo báo Washington Post chương trình 100 ngày bao gồm 60 lời hứa. Trump giữ được 5, và thất hứa 5. Trong 11 lời hứa thực hiện thì có 2 điều không đáp ứng được và chỉ có một việc kết thúc qua sự dung hòa. 36 hứa hẹn còn lại, ông đã không hề nhắc đến.
Bảo hiểm y tế
Trong cuộc họp báo vào đầu tháng giêng, Trump tuyên bố sẽ dẹp bỏ chương trình Obamacare và thay thế bằng một đạo luật mới. Nhưng dự luật của Trump đệ trình biểu quyết đã không xác tín được đa số trong Quốc hội ủng hộ nên phải rút lại và Obamacare tạm thời vẫn còn hiệu lực.
Mể Tây Cơ: Hasta la Vista
Trong cuộc tranh cử Trump nhiều lần công kích Mễ và tuyên bố sẽ xây một bức tường dọc theo biên giới miền Nam nước Mỹ để ngăn chặn di dân nhập cảnh bất hợp pháp. Mặc dù đã ký sắc lệnh xây tường, nhưng Trump vẫn chưa thực hiện vì Quốc hội không chấp nhận chi phí hàng chục tỷ. Trump dọa bỏ thỏa ước thương mại bắc Mỹ NAFTA nhưng nay chỉ muốn thương thảo lại.
Kinh tế -Thuế vụ
Nhờ dẹp bỏ những quy định, luật lệ gây trở ngại cho sự phát triển kinh tế cũng như tăng ngân sách quốc phòng nên chính quyền Trump đã mang lợi ích cho một số ngành: Kỹ nghệ dầu và khí đốt, kỹ nghệ vũ trang, ngân hàng và các công ty thương mại của gia đình Trump. Tuy nhiên cũng có những lãnh vực bị thiệt hại qua các chính sách của Trump như: Kỹ nghệ khai thác than, nghành tiểu thương bán lẻ, kỹ nghệ khai thác năng lượng tái tạo, các công ty kỹ thuật cần chuyên viên nước ngoài như Facebook, Google, Microsoft và Apple. Trị giá đồng đôla sẽ giảm để hỗ trợ xuất cảng.
Một hệ thống thuế đơn giản được công bố, mức thuế cao nhất cho người có thâu nhập trên 470.00 đola từ 39, 6 giảm xuống 35%, thuế kinh doanh từ 35 xuống 15%. Thuế thừa kế bị nhạo báng là “thuế tử” (death tax) sẽ bỏ hoàn toàn.
Vấn đề NATO
Trước khi bước vào Tòa Bạch Ốc, Trump đã phê bình NATO, một liên minh quân sự bắc Đại Tây Dương được thành lập vào năm 1949 và đã hoạt động hữu hiệu chống cộng sản trong thời Chiến tranh Lạnh, là một cơ cấu “lỗi thời”. Nhưng sau khi các quốc gia thành viên đồng ý tăng ngân sách quốc phòng và tiếp Tổng thư ký NATO, Jens Stoltenberg trong tháng Tư, Trump đã rút lại lời chỉ trích và xem NATO là “Thành trì hòa bình và an ninh quốc tế”.
Vấn đề Trung Cộng- Hàn Cộng
Qua nhiều năm mối quan hệ giữa Trump và Trung Cộng hoàn toàn có tính chất thương vụ. Trump và con gái Ivanka Trump đã đặt sản xuất nhiều hàng tại Trung Cộng mang thương hiệu Trump. Trong thời gian tranh cử, Trump chỉ trích Trung Cộng là một cường quốc tồi bại ở Á châu đã ăn cắp việc làm của người Mỹ và bịp bợm tỷ giả tiền tệ. Nhưng sau cuộc tiếp đón Chủ tịch nhà nước và Cộng đảng Tập Cận Bình, Trump đã thay đổi thái độ chống Tầu 180 độ. Trump tuyền bố kính trọng Trung Cộng và nhìn nhận Trung Cộng không còn ngụy tạo tỷ giá hối đoái. Trump hy vọng Trung Cộng sẽ áp lực Bắc Hàn đình chỉ chương trình thử vũ khí nguyên tử.
Vấn nạn bang giao Hoa-Mỹ sẽ không dễ gì giải quyết khi Trung Cộng vẫn còn đạt mức độ xuất siêu qua Mỹ hằng năm 350 tỷ đô la cũng như đang theo đuổi mộng bá quyền ngự trị thế giới.
Tại Á Châu, ba nước cộng sản gây nhiều phản cảm trên thế giới là Trung Cộng, Hàn Cộng (Bắc Triều Tiên) và Cộng sản Việt Nam. Trump đã chỉ trích Việt Nam, Trung Cộng trong lãnh vực thương mại. Riêng Hàn Cộng, Trump lên tiếng đe dọa sẽ đơn phương hành xử quân sự như trong trường hợp Syria. Mối quan hệ hai nước trở nên mỗi lúc căng thẳng. Mỹ đưa tầu chiến tới hải phận Hàn Quốc. Hàn Cộng đe dọa tiếp tục thử nghiệm nguyên tử và sẵn sàng phản ứng tương xứng nếu bị tấn công.
Quan hệ với Nga
Trump đã có chủ trương cải thiện bang giao với Nga khi tuyên bố “Thật sự tuyệt vời khi chúng ta cảm thông với Putin và Nga”. Áp lực của các cuộc điều tra của cơ quan FBI về các cuộc tiếp xúc giữa các cộng sự viên cao cấp trong ủy ban vận động tranh cử của Trump và mật vụ Nga cũng như bế tắc trong cuộc chiến Syria đã khiến Trump chuyển hướng đối đầu với Tổng thống Nga Putin.
Trung Đông: Mê đạo (Laybyrinth) không ngõ ra
Không vùng nào đặt ra nhiều vấn nạn cho các Tổng thống Mỹ như ở Trung Đông. Tình hình ở đây còn trở nên lộn xộn nhiều hơn nữa từ khi Trump chấp chính. Lời hứa sẽ dời Tòa Đại sứ Mỹ tới Jerusalem, Trump đã không giữ được vì sự chống đối của các quốc gia Ả Rập. Thỏa ước nguyên tử với Ba Tư sẽ xét lại nhưng không dẹp bỏ như đã tuyên bố.
Trump đã lên nhiều lần nhắc nhở Mỹ không nên tham gia nội chiến tại Syria. Trump cảnh cáo Barack Obama, Tổng thống tiền nhiệm khi yêu cầu Quốc hội Mỹ cho phép tấn cộng Syria và cho rằng cuộc tiến công chỉ dẫn đến nhiều tốn kém và kéo dài chiến tranh. Mỹ phải hợp tác với Nga nếu muốn kết thúc cuộc nội chiến Syria.
Nay sự cân nhắc đó không còn giá trị và Trump đã đổi hướng đối ngoại. Lấy lý do trả đũa cho việc quân chính phủ Syria sử dụng vũ khí hóa học giết hại thường dân, Trump ra lệnh không kích căn cứ không quân của Syria. 59 hoả tiễn Tomahawk bắn vào thành phố Chan Scheichun.
Kết luận
Nói nhiều nhưng thực hiện chẳng được bao nhiêu đã làm uy tín của vị Tổng thống Mỹ thứ 45 bị suy giảm nghiêm trọng. Mức dân tín nhiệm Trump từ 62% trong tháng Hai đã tụt xuống 45 trong tháng Tư và nay còn khoảng 41%. Đây là mức thấp nhất cho ba tháng tại vị. Năm 1993 Bill Clinton còn đạt được 55% cho thời gian ba tháng đầu trong Tòa Bạch Ốc.
Có nhiều lý do giải thích cho sự mất tín nhiệm của chính quyền Trump. Tình hình quốc gia và thế giới rất phức tạp, không thể chỉ nêu vấn đề một cách đơn giản và đề ra cách giải quyết cực đoan. Nhiều người cho rằng chính quyền không có kế hoạch dài hạn nên đã hành xử bất nhất gây xáo trộn và hỗn độn thay vì tạo sự ổn định và minh bạch trong việc thực thi chính sách.
Trong lãnh vực đối ngoại, Trump theo đuổi tư tưởng chủ đạo “Mỹ quốc trước hết “không có nghĩa là Mỹ tự cô lập, mà Mỹ đặt quyền lợi đất nước trước nhất. Một khi lợi ích của Mỹ bị xâm phạm, Trump sẽ phản ứng kịch liệt. Đối với Trump, chính sách đối ngoại và an ninh là một vấn đề của bản năng chứ không phải của ý thức hệ.
V.N.Y.
Tác giả gửi BVN.