David Rothkopf, Foreign Policy, ngày 24/5/ 2016
Hiếu Tân dịch
Tôi sẽ không mất thời gian trình bày trường hợp Trump biểu hiện mối đe dọa cho hệ thống chính trị Hoa Kỳ và những giá trị Mỹ, không giống bất kỳ ứng cử viên tổng thống nào, có lẽ từ George Wallace, thống đốc phân biệt chủng tộc của Alabama, tranh cử năm 1968 […].
Trái lại tôi muốn đề cập vấn đề truyền thông đã đưa tin về Trump như thế nào và tại sao tôi nhắc đến Trump như tôi đang làm. Chắc chắn những người ủng hộ ông ta sẽ coi việc tôi nhắc đến ông ta nhiều như thế trong mục này là thành kiến. Quan điểm của tôi ngược lại. Quan điểm của tôi là nếu một ứng cử viên tranh cử tổng thống mà là phân biệt chủng tộc (xem: quan điểm rõ ràng của ông ta về Mexico và đạo Hồi ở đây), căm ghét phụ nữ (xem: lịch sử vô lễ với phụ nữ của ông ta ở đây) và là người không có kinh nghiệm gì trong chính quyền, không có kinh nghiệm hay hiểu biết gì về chính sách đối ngoại, và thành tích quá khứ về kinh doanh giỏi lắm là lòe loẹt, thì tính khách quan đòi hỏi rằng những người phát biểu trên truyền thông phải tường trình và bình luận những sự kiện này đúng như thực tế của chúng.
Donald Trump qua được không phải vì ông ta có hàng triệu người ủng hộ. Ông ta không cãi được rằng những tuyên bố mà ông ta phát ra cách nào đó đã được che đỡ khỏi bị phán xét, vì chúng được đưa ra trong bối cảnh của cuộc vận động tranh cử.
Nếu chúng ta dựa vào những tường trình trung thực, không thiên vị để dẫn dắt quan điểm của chúng ta về Trump như một ứng cử viên, thì chúng ta cho phép ông ta được định nghĩa bằng một hồ sơ minh bạch – một hồ sơ mà ông ta đã tạo ra cho mình trước mắt công chúng. Và nếu chúng ta dùng hồ sơ đó, thì không thể không đặc trưng ông ta, một cách khách quan, bằng những cái-có-thể-là chính sách liều lĩnh và sự phô diễn cái ngu dốt và lòng hận thù, những phẩm chất mà ở một tổng thống có thể là nguy hiểm cho nước Mỹ và thế giới.
Sẽ là bất lương nếu giới thiệu một kẻ mạo danh như là nhân vật thật, một kẻ điệu bộ màu mè như là một chính khách, một anh hề rẻ tiền như là một nghệ sĩ hay một nhà cách tân. Sai lầm lớn của truyền thông trong việc nó đưa tin về cuộc vận động bầu cử năm 2016 là, và vẫn tiếp tục là, âm mưu hợp thức hoá một kẻ vốn là không chính đáng trong từng tế bào của ông ta.
Những thí dụ về tính bạt mạng của Trump thì nhiều lắm: trong đó có việc ông ta không hiểu chính sách hạt nhân ở châu Á, vai trò của NATO ở châu Âu, và đặc biệt là, việc thiếu hiểu biết tại sao Mexico là một nước bạn có tầm quan trọng sống còn đối với Hoa Kỳ. Bạn có cảm thấy có những tổng thống quá khứ có kinh nghiệm hẳn hoi mà còn đưa chúng ta vào rắc rối hay không? Chắc chắn là có. Nhưng đây là một sự thật lạnh lùng, tàn nhẫn: Những hoàn cảnh như thế chỉ tồi tệ hơn với một kẻ ngạo mạn, không biết gì, buông tuồng như Trump trong Phòng Bầu dục.
Thật ra đây là một thí nghiệm tư duy thú vị, củng cố cho cái lí lẽ rằng để làm một tổng thống có chính sách đối ngoại thắng lợi thì không phải chỉ cần kinh nghiệm chung chung mà phải là kinh nghiệm trong những vấn đề của Nhà Trắng. Lấy những tổng thống có chính sách đối ngoại thành công nhất trong thế kỉ qua, từ cả hai đảng sau đó bạn tự hỏi, họ có chung nhân tố nền tảng nào? Tiếp tục thử đi. Chúng ta hãy bắt đầu với vài tổng thống: George H. W. Bush, Richard Nixon, Dwight D. Eisenhower, Harry Truman, Franklin D. Roosevelt, Theodore Roosevelt. Mỗi người đều có kinh nghiệm ở cấp rất cao và tiếp xúc thường xuyên với Nhà Trắng về các vấn đề chính sách đối ngoại trước khi trở thành tổng thống. Bốn người trong số họ là Phó Tổng thống. Một là Tư lệnh Tối cao quân Đồng minh. Và một nắm chức vụ cao nhất trong Bộ Hải quân vào thời kì nó là trung tâm tuyệt đối của quốc phòng Hoa Kỳ. Không có gì thay thế được kinh nghiệm ở cấp cao trong hoặc với Nhà Trắng, và đó là sự chuẩn bị duy nhất đáng tin cậy cho một tổng tư lệnh và nhà thiết kế chính sách đối ngoại Hoa Kỳ.
Không thể có người biết chút ít về chính sách đối ngoại và quan tâm đôi chút về quyền lợi của Mỹ trên thế giới mà lại ủng hộ một người như Trump. Gợi ý rằng vì nhiều người trong chính quyền đang tham nhũng hoặc bất lực, do đó, một người ở ngoài chính quyền tự động xứng đáng có một cơ hội và chắc chắn phải tốt hơn, là một sự điên rồ về mặt logic. Điểm khác biệt ở đây là, vì kinh nghiệm là quan trọng, nên một người không có kinh nghiệm sẽ tồi hơn. Nếu, như đã xảy ra, người này trong suốt cuộc đời trưởng thành của mình hình như đã tận lực thực hiện hàng loạt những xét đoán tồi – trong công việc kinh doanh của ông ta, trong việc liên kết với bọn trộm cướp, và những nhân vật đáng ngờ khác, trong đối xử với phụ nữ, trong những phát ngôn công khai, trong hành vi riêng tư của mình – thì trường hợp ông ta có thể là đáp án hơn là một bài toán tồi tệ hơn, được làm cho lố bịch hơn.
Vậy, một cử tri có trách nhiệm phải làm gì khi được giới thiệu một ứng cử viên như thế? Có nhiều lựa chọn, nhưng bầu cho một người như thế rõ ràng không nằm trong số lựa chọn ấy.
Một lá phiếu bầu cho Trump là một lá phiếu chống phụ nữ, người Mexico, đạo Hồi và những lợi ích dân tộc của Mỹ. Nếu bạn quan tâm đến một nền quốc phòng mạnh, bạn không thể ủng hộ một người không hiểu giá trị của những liên minh hoặc những mối nguy hiểm khi rút lui về sau những biên giới của chúng ta. Nếu bạn quan tâm đến trách nhiệm tài chính, bạn không thể ủng hộ một người tán thành những đề xuất có thể làm phá sản ngân sách Hoa Kỳ. Nếu bạn ủng hộ thương mại ngay thẳng trên trường quốc tế, bạn không thể ủng hộ một kẻ chọn trong số những hành động đầu tiên của mình việc dùng lời lẽ tấn công những đối tác thương mại quan trọng nhất của chúng ta. Nhưng quyết định không bầu cho một kẻ như thế không đủ. Dân chủ không phải là một môn thể thao biểu diễn để ta xem. Bạn không thể chọn không xem. Thờ ơ hoặc không hành động đều có hậu quả. Nó tăng sức mạnh cho những người hành động. Như vậy, tối thiểu, bạn phải tích cực ủng hộ bất kì đối thủ nào ông ta có thể đối mặt mà có cơ hội hạ ông ta. Trong trường hợp này, đó là Hillary Clinton. Dù bạn thích hay lãnh đạm với bà ấy, cách duy nhất để đóng vai trò tích cực trong việc chặn đứng Trump – như tôi thấy, đây là một nghĩa vụ ái quốc – là ủng hộ bà ấy. Không có cách nào khác. Thật ra, nếu bạn nhận ra Trump là mối nguy khổng lồ, bạn sẽ tích cực ủng hộ chiến dịch của bà ấy – và giúp bà đánh bại ông ta.
Khi điều ấy xảy ra, bà Clinton không phải người thay thế Trump duy nhất có thể đứng vững. Bà là một phụ nữ tài năng xuất chúng có thể trở thành một tổng thống nổi trội. Bà sẽ có thể lãnh nhận cương vị với nhiều kinh nghiệm về chính sách đối ngoại hơn bất kì tổng thống nào kể từ George H. W. Bush (và có thể là ngoại trưởng đầu tiên trở thành tổng thống từ giữa thế kỉ 19… mặc dù trước đó đã có những ngoại trưởng thành tổng thống là Thomas Jefferson, James Madison, James Monroe, and John Quincy Adams) bà có kiến thức rộng rãi về Nhà Trắng và được coi là người dẫn dắt tư tưởng trong nhiệm kì tổng thống của chồng bà. Bà là người dẫn dắt trong một mảng rộng lớn những vấn đề đối nội từ y tế đến luật sư cho những nhân viên cứu hộ. Bà tỏ ra có năng lực quản lí trong nhiệm kì ngoại trưởng của bà và được kính trọng trong một tổ chức toàn cầu phức tạp, rộng rãi, đông đảo.
Hơn nữa, trong những ngày đầu bà làm luật sư và trạng sư, bà đã được biết đến và tôn trọng vì trí tuệ lỗi lạc, tận tâm và cẩn trọng, nắm vững hồ sơ tranh tụng. Bà được biết đã tạo dựng được lòng trung thành trong đội ngũ của bà. Bà là người biết lắng nghe, biết khuyến khích, và có tiếng là người tỏ ra muốn nghe sự thật. Tôi đã gặp bà nhiều lần và bồi đắp quan điểm này trong nhiều năm viết về bà và chính quyền trong đó bà phục vụ. Tôi có thể nói một cách thành thật rằng bà có thể là ứng cử viên sáng giá nhất cho cương vị tổng thống và một trong những gương mặt của công chúng gây ấn tượng mạnh nhất mà tôi đã từng gặp. Nếu bà tranh cử với người tốt nhất trong đảng Cộng hoà, bà sẽ thắng một cách xứng đáng.
Nhưng không. Bà đang tranh với một mối đe dọa mà bà phải chặn lại.
Việc Trump ghét phụ nữ chỉ càng nhấn mạnh một khía cạnh quan trọng khác của giới này. Bà Clinton khi được bầu, sẽ trở thành thành viên đầu tiên của đa số dân cư Mỹ giữ cương vị cao nhất. Bà sẽ xóa cái đi thành kiến phân biệt giới tính đã thể chế hoá qua hai thế kỉ rưỡi. Bà sẽ đi một bước cốt yếu đối với nền dân chủ Hoa Kỳ. Bởi vì không nền dân chủ nào có thể nói là hoạt động hoàn hảo hoặc đại diện thật sự nếu dân cư đa số – phụ nữ – bị gạt ra ngoài những cương vị cao nhất.
Phải chăng lí do duy nhất bầu cho Clinton vì bà là phụ nữ? Không, chỉ riêng giới tính thì không đủ. Nhưng đó không có nghĩa nó không phải chuyện lớn, hay không phải là một đột phá lớn đối với một đất nước có quá khứ phân biệt chủng tộc hỗn loạn khi bầu một người da đen làm tổng thống.
Trên thực tế, ở giữa năm bầu cử đen tối và hỗn loạn này, thật ra có một triển vọng sáng sủa. Nhờ sự sáng suốt của người dân Mỹ, (và qui tắc số học của hệ thống bầu cử của chúng ta… không kể đến sự ghê tởm của Trump) Hillary Clinton rất có thể được bầu làm nữ tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ vào tháng Mười Một. Chúng ta không dám – chúng ta không được – coi đó là đương nhiên. Nhưng nếu nó xảy ra, nó sẽ tạo ra một dòng chảy trong lịch sử đem đến một thông điệp quan trọng cho con gái chúng ta, cho những chị em, những người mẹ và tất cả những người còn lại. Chúng ta lúc đó đã bầu một nữ tổng thống. Chúng ta lúc đó đã làm thế vì bà là một trong số rất ít người trong nước xứng đáng nhất cho vị trí đó.
Nó sẽ mở ra một viễn cảnh thú vị. Trong 50 hay năm 100 nữa, khi những nhà sử học nhìn lại thời kì này, với chút may mắn, Trump sẽ bị lãng quên hay bị xem như một điều kì quặc, hay khá hơn, một câu chuyện để cảnh báo. Nhưng câu chuyện lớn sẽ là năm 2008 người Mỹ đã bầu một người da đen, và năm 2016 họ bầu một phụ nữ. Tức là nói, trong tương lai rất có thể xảy ra một điều tốt đẹp là người ta sẽ nhìn lại lớp cử tri hiện tại, hơn là nhìn đống rác rưởỉ gây chán chường mà chúng ta ca thán hàng ngày, họ sẽ coi chúng ta là tiến bộ nhất và khai sáng nhất trong lịch sử Hoa Kỳ.
Tất nhiên, điều đó sẽ chỉ xảy ra nếu cử tri của cả hai đảng có đủ can đảm để nhận ra mối nguy chưa từng có mà Trump đặt ra là gì và sự cần thiết hành động chống lại mối nguy đó và lợi ích nhiều mặt khi làm thế. Hành động cần thiết là ủng hộ Hillary Clinton là người phụ nữ đầu tiên trở thành Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ – loại ứng cử viên có kinh nghiệm mà đất nước và thế giới cần trong thời đại phức tạp và mong manh mà chúng ta đang sống.
D. R.
____________________________
Ghi chú của tác giả: Những quan điểm thể hiện trên đây là quan điểm cá nhân của riêng tôi, không đại diện cho lập trường chính thức của tạp chí Foreign Policy (Chính sách đối ngoại), cũng không tác động theo bất cứ cách nào đến tính vô tư trong bài vở của tạp chí sau này.
David Rothkopf là CEO và chủ bút Tập đoàn FP.
Dịch giả gửi BVN.