Báo cáo nghiên cứu tác động của việc phát triển thuỷ điện đến kinh tế, môi trường và xã hội ở hạ lưu sông Mê Kông

Posted on 17/02/2016 by bxvn1

Apisom Intralawan, David Wood and Richard Frankel

Trung tâm Nghiên cứu, đào tạo quản lý Môi trường và Tài Nguyên Thiên Nhiên,
Đại học Mae Fah Luang, Chiang Rai, Thái Lan
Tháng 11, 2015

Lời giới thiệu của Viet Ecology Foundation:

VEF đã nhận báo cáo này từ OXFAM và được phép giới thiệu trên trang mạng của VEF.

Theo báo cáo này, gía trị hiện tại thuần (NPV) là của những đập Lower Mekong là số âm (không nên tiến hành) không phải là số dương như kết luận trong báo cáo BDP2 của Mekong River Commission.

Báo cáo này chương trình Lào và Thái và sẽ được hưởng hầu hết lợi nhuận trong khi dân cư Cam Bốt và Việt Nam sẽ phải hứng chịu hầu hết thiệt hại.

Báo cáo này là tiếng chuông báo động, những dự án thủy điện của Lào ở Lower Mekong sẽ gây ra thiệt hại nặng xuống các nước láng giềng hạ nguồn.

Báo cáo này là chứng cứ khoa học những dự án này vi phạm các hiệp ước sông ngòi quốc tế. Báo cáo này là tiếng chuông đánh thức chính phủ Cam Bốt và Việt Nam hành động ngăn cản chính phủ Lào xúc tiến các dự án thủy điện ấy. Dân cư Cam Bốt và Việt Nam phải làm áp lực với chính phủ của họ để cứu lấy sông Mekong và bảo vệ sinh kế của mình trước mối đe dọa ấy.

Các nhóm tiêu thụ, quỹ đầu tư thủy điện, cố vấn kỹ thuật, nhà thầu xây dựng và cung cấp thiết bị nên rút lui ra khỏi những dự án sai trái và gầy tranh chấp mâu thuẫn quốc tế này.

Nội dung

Tóm tắt
2. Cơ sở của vấn đề
3. Mô hình kinh tế và tỉ lệ chiết khấu
4. Những giả thiết chính
5. Tính toán kinh kế
6. Những tác động đến môi trường và kinh tế
7. Đánh giá rủi ro
8. Kết luận và kiến nghị
9. Tài liệu tham khảo
Phụ lục 1. Danh mục các dự án thủy điện hiện hữu và dự kiến
Phụ lục 2. Số liệu sản lượng thủy sản sông Mekong
Phụ lục 3. Tính toán kinh tế

Lời cảm ơn

Báo cáo này là bản được hiệu chỉnh và chắt lọc lại từ báo cáo “Phương hướng hoạch định việc phát triển nguồn tài nguyên nước nước ở hạ lưu sông Mekong” do Đại học bang Portland và Đại học Mae Fah Luang, Chiang Rai (Robert Costanza, 2011) – sau đây sẽ gọi là “Báo cáo Costanza”. Chúng tôi xin gửi lời cám ơn tới tác giả đã đồng ý cho việc sử dụng báo cáo này.
Chúng tôi cũng cám ơn Oxfam đã tài trợ cho bản báo cáo này.

Tác giả không chịu trách nhiệm

Bài báo này dựa trên dữ liệu từ “Báo cáo Costanza” – Đánh giá môi trường chiến lược về thuỷ điện trên dòng chính sông Mekong (SEA), do Trung tâm quốc tế về quản lý môi trường, Úc (ICEM) soạn thảo và được công bố vào tháng 10 năm 2010, và Ủy ban sông Mekong (MRC). Đánh giá các kịch bản phát triển khu vực lưu vực sông Mekong – Chương trình Kế hoạch Phát triển lưu vực giai đoạn 2 (BDP2) công bố vào tháng 10 năm 2011. Bất kỳ quan điểm nào thể hiện trong báo cáo này đều của các tác giả trên. Vì thế, các quan điểm này không nhất thiết đại diện cho các nhà nghiên cứu Robert Costanza, Đại học Mae Fah Luang, ICEM, MRC hoặc Oxfam.

TÓM TẮT

Các dự án thuỷ điện được đề xuất xây dựng trên sông Mekong và sông nhánh sẽ ngăn chặn lộ trình di cư của cá, thay đổi khu vực ngập lụt, thay đổi các dòng chảy mang phù sa/dinh dưỡng và giảm sản lượng đánh bắt thuỷ sản từ ngư trường lớn nhất thế giới. Báo cáo Costanza cho thấy rằng bằng việc thay đổi một số giả định chính trong Kế hoạch Phát triển Lưu vực sông Mekong BDP2 (tỉ lệ giảm giá đối với nguồn lợi tự nhiên, giá cá) thì tính khả thi về mặt kinh tế của các dự án thuỷ điện được đề xuất thay đổi từ dương (BDP2) sang âm dựa theo giá trị hiện tại thuần (NPV). Bản báo cáo này được hiệu chỉnh và là phiên bản cô đọng của báo cáo Costanza. Bản báo cáo này tập trung vào Trường hợp chỉnh sửa (bộ giả định chính thức) và việc tính toán NPV được tóm tắt dưới đây.

		Kịch bản BDP2 6 Đập	Kịch bản BDP2 11 Đập
		NPV (triệu đô la)	NPV (triệu đô la)
BDP2	Thủy điện	25,000	32,800
Tỷ lệ chiết khấu10%	Đánh bắt thuỷ sản	-1,000	-1,900
	Khác (chi tiết bên dưới)	2,700	2,500
	Tổng tác động về kinh tế	26,700	33,400

Trường hợp chỉnh sửa	Thuỷ điện	25,000	32,800
Tỷ lệ chiết khấu 3%	Đánh bắt thuỷ sản	-27,000	-54,900
Đói với tài nguyên thiên nhiên	Khác (chi tiết bên dưới)	-400	300
	Tổng tác động về kinh tế	-2,400	-21,800

Tử bảng bên trên cho thấy chi phí NPV âm đối với lượng thuỷ sản đánh bắt mất đi (sử dụng tỉ lệ chiết khấu 3% cho tài nguyên thiên nhiên) lớn hơn nhiều so với giá trị NPV dương do thuỷ điện tạo ra. Phân tích độ nhạy (lượng thủy sản mất đi, giá trị và tỉ lệ chiết khấu) cũng được thực hiện. Có thể kết luận rằng các dự án thuỷ điện đề xuất xây dựng trên dòng sông chính sẽ không mang lại lợi ích kinh tế từ cả 2 kịch bản 6 đập và 11 đập. Hơn nữa, chúng tôi cũng đặt vấn đề về một số điểm không nhất quán của kịch bản BDP2 (NPV thủy điện) và phản bác một giả định quan trọng của BDP2 cho rằng lợi nhuận từ thuỷ điện có thể tích luỹ cho quốc gia nơi nó được hình thành – điều này dẫn đến Lào là quốc gia hưởng lợi chính. Chúng tôi giả định rằng lợi nhuận được chia 30% cho nước chủ nhà và 70% cho nước đầu tư dự án và nhập khẩu điện trong suốt khoảng thời gian tô giới (thường là 25 năm). Điều này dẫn đến Thái Lan và Lào trờ thành nước hưởng lợi trong khi Việt Nam và Campuchia phải trả giá cho việc phát triển thuỷ điện. Như vậy rõ ràng là các nhà phát triển dự án và nhập khẩu điện được hưởng lợi nhưng cộng động ngư dân, nông dân, nông thôn nghèo sẽ phải hứng chịu hậu quả.

Cũng nhận thấy rằng có những điểm thiếu chắc chắn về các chi phí tác động và một số yếu tố (chi phí văn hóa/xã hội, lượng thuỷ sản đánh bắt mất đi, dòng chảy mang dinh dưỡng và phù sa giảm…) có thể được tính quá thấp và lợi ích từ thuỷ điện lại được tính quá cao so với thực tế. Những nghiên cứu tiếp theo để đảm bảo tính xác thực của các giá trị NPV được đề xuất và hy vọng tác động tiêu cực về kinh tế của các dự án thuỷ điện sẽ tăng.

Những kết luận trên hoàn toàn ủng hộ báo cáo Costanza và các khuyến nghị từ báo cáo SEA về việc hoãn các dự án đập thủy điện trên dòng chính để tiếp tục thực hiện các nghiên cứu chi tiết về tác động xã hội và độ rủi ro của dự án.

2. CƠ SỞ CỦA VẤN ĐỀ

Sông Mekong là dòng sông có sản lượng thuỷ sản nước ngọt lớn thất thế giới (sản lượng thủy sản đánh bắt từ 2,1 tới 2,5 triệu tấn/năm) và đứng thứ 3 thế giới về đa dạng sinh học (hơn 800 loài cá) sau sông Amazon và Congo. Sản lượng cá đánh bắt ước tính không bao gồm 0,5 – 0,7 triệu tấn/năm sản lượng cá vùng duyên hải (như báo cáo của SEA) được cho là phụ thuộc vào nguồn dinh dưỡng, phù sa của sông Mekong; 0.5 triệu tấn/năm của các loài thuỷ sản khác như tôm, cua, nhuyễn thể, ếch… Biến động hàng năm (mực nước và dòng chảy) chính là yếu tố chính quyết định sản lượng thuỷ sản cao từ sông và các vùng ngập nước gần đó. Tuy nhiên, nó có thể bị thay đổi đáng kể, nếu tất cả dự án thủy điện được tiến hành dẫn đến dòng di cư của cá bị ngăn chặn. Việc thiết kế thang leo phù hợp cho cá để đảm bào sự đa dạng và quy mô đánh bắt vẫn còn ít được biết đến (Dugan et. Al. 2010). Các dự án thủy điện dự kiến đã được mô tả trong BDP2 và SEA. Nhiều nghiên cứu về các tác động tiềm ẩn đến xã hội và môi trường từ các dự án đập thủy điện đã được tiến hành. Bài báo này tập trung về hậu quả kinh tế tiềm ẩn dựa trên báo cáo Costanza mà được sử dụng các số liệu, giả định và dự báo được báo cáo từ BDP2 và SEA. Sự khác biệt chính giữa báo cáo Constanza và BDP2 là giá cá ước tính, giá trị các dịch vụ hệ sinh thái và tỉ lệ giảm giá đối với nguồn vốn tự nhiên như thuỷ sản đánh bắt và vùng đất ngập nước.

Ngoài báo cáo BDP2, MRC cũng đã phát hành các báo cáo mở rộng về nhiều lĩnh vực liên quan đến phát triển nguồn nước ở hạ lưu sông Mekong và họ cũng xây dựng và đánh giá kịch bản phát triển lưu vực sông trong phạm vi toàn lưu vực. Báo cáo Costanza cũng là một bài báo cáo toàn diện (83 trang với 3 trang tóm lược), tập trung vào Tương lai xác định, các kịch bản 6 đập trên dòng chính và 11 đập trên dòng chính. Báo cáo Costanza làm nổi bật các rủi ro về môi trường/xã hội và tính không chắc chắn về kinh tế của các đập trên dòng chính (đồng thời đề xuất các nghiên cứu tiếp theo để lượng hóa các tác động ngược) nhưng lại không nhấn mạnh những tốn thất tiềm tàng về kinh tế cực lớn nếu tất cả dự án đập thuỷ điện trên dòng chính được xây dựng. Báo cáo Costanza củng cố thêm tầm quan trọng của chính phủ các nước hạ lưu sông Mekong trong việc cân bằng giữa phát triển thuỷ điện với sinh kế nông thôn bền vững.

Kể từ khi báo cáo Constanza được công bố, đã có nhiều tiến triển (về việc hoạch định các dự án thủy điện trên sông Mekong) được thảo luận tại hội thảo Stimson MFU tổ chức ở Đại học Mae Fah Luang, Chiang Rai, Thái Lan năm 2014:

– Tác động xấu đến thuỷ sản đánh bắt được dự đoán ở Campuchia và đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam – nơi hơn 30 triệu người bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều này không thống nhất với báo cáo Contanza dự báo mất mát lớn nhất về sản lượng thuỷ sản đánh bắt
trong trường hợp 11 đập ở Thái Lan.
– Ước tính hiện tại của thuỷ sản đánh bắt ở Lưu vực sông Mekong là 2,1-2,5 triệu tấn/năm và được dư báo giảm nếu tất cả các đập được xây, cao hơn những ước tính trước đó.
– Quyết định của Lào tiếp tục dự án đập Xayaburi mặc dù dự án đánh giá tác động môi trường giữa các quốc gia chưa được thực hiện. Điều này tạo nên tiền đề cho các dự án thuỷ điện khác trên dòng chính sông Mekong.
– Các tác động đến văn hóa/xã hội của các dự án thủy điện hiện hữu chưa được đánh giá đúng mức và chi phí giảm thiểu để bù lại tác động chưa được kể đến trong các chi phí phát triển.

MÔ HÌNH KINH TẾ VÀ TỈ LỆ CHIẾT KHẤU

Nghiên cứu này tập trung các dự án thuỷ điện trên dòng chính sông Mekong và 2 trong số 3 kịch bản BDP2 được đánh giá trong báo cáo Costanza.

(i) Kịch bản Kế hoạch 20 năm của Hạ lưu sông Mekong với 6 đập trên dòng chính thuộc phía bắc Lào. Kịch bản này cũng bao gồm 30 đập dự kiến trên sông nhánh và được xếp vào nhóm ‘Kịch bản 6 đập’.

(ii) Kịch bản Kế hoạch 20 năm của Hạ lưu sông Mekong với Biến đổi khí hậu. Kịch bản này bao gồm 11 đập dự kiến trên dòng chính và 30 đập dự kiến trên sông nhánh và được xem là ‘Kịch bản 11 đập’.

Chi phí và lợi nhuận của các dự án thủy điện dự kiến được đánh giá trong BDP2 về Giá trị hiện tại thuần (NPV) cho thời gian đánh giá trên 50 năm (xem Khung bên dưới). Việc tính toán NPV được tính dựa trên hiệu số giảm 10% mà thường được sử dụng để đánh giá các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng. Tuy nhiên, báo cáo Costanza đặt vấn đề rằng phương pháp tính toán NPV này không phù hợp để áp dụng đối với nguồn lợi tự nhiên (như sản lượng thuỷ sản đánh bắt, lượng thủy sản từ các hồ chứa và các vùng ngập nước) và áp dụng tỉ lệ chiết khấu thấp hơn (1% và 3%) và Khung Thời gian vô hạn đối với tài nguyên thiên nhiên. Đối với các mục khác trong đánh giá, báo cáo Costanza cũng sử dụng NPV (10) với thời kỳ đánh giá 50 năm.

Giá trị hiện tại thuần (NPV) của một dự án là tổng tất cả các dòng tiền mặt chiết khấu của dự án
trong tương lai (chi phí đầu tư, doanh thu, chi phí, khoản vay) trong suốt thời kỳ đánh giá dự án.
Dòng tiền mặt tương lai được quy đổi theo thời điểm hiện tại (thường là hôm ngày) bằng các hiệu số chiết khấu liên quan đến đến tỉ lệ lãi suất. Tỉ lệ chiết khấu 10% thường được dùng cho việc đánh giá dự án. Nếu NPV(10) của dự án là dương, dự án được xem là khá thi; nếu NPV(10) của dự án là âm, dự án được xem là không khả thi.

Bài báo cáo này dựa theo phương pháp nghiên cứu trong báo cáo Costanza tuy nhiên chỉ áp dụng hiệu số chiết khấu 3% dành cho nguồn lợi tự nhiên do hiệu số 1% giảm giá có thể không làm thay đổi bất kỳ kết luận nào nhưng chỉ có thể dẫn đến những tác động âm về kinh tế cao hơn nhiều đối với thiệt hại trong đánh bắt thuỷ sản. Tính toán độ nhạy được thực hiện đối với tỉ lệ chiết khấu 4% được xem như là giá trị cao nhât của tỉ lệ chiết khấu sử dụng cho nguồn tài nguyên thiên nhiên (Stiglitz, 1994). Để tương thích với báo cáo BDP2 và Costanza, NPV được tính trong trường hợp không có lạm phát.

Bảng 1. Các phương pháp tính và tỷ lệ chiết khấu

	Phương pháp tính	Tỉ lệ chiết khấu
Thuỷ điện	NPV -Chu kì 50 năm	10%
Nuôi trồng thuỷ sản	NPV – Chu kì 50 năm	10%
Thủy sản hồ chứa	NPV – Khung thời gian vô hạn	3%
Thủy sản đánh bắt	NPV – Khung thời gian vô hạn	3%
Đất ngập nước	NPV – Khung thời gian vô hạn	3%
Đất ngập nước	NPV – Khung thời gian vô hạn	3%
Khác (xem ghi chú bên dưới)	NPV – Chu kì 50 năm	10%

Ghi chú: Giá trị NPV sử dụng trong báo cáo này dành cho Khác (Sản lượng nông nghiệp tưới tiêu, Sự giảm về đa dạng sinh học, Giảm diện tích rừng, Suy giảm lúa, Giảm thiểu tác động của lũ lụt, Giảm thiểu diện tích nhiễm mặn, Mất do xói lở bờ và Giao thông thủy) thì giống với các giá trị trong báo cáo Costanza và BDP2 dựa trên tỉ lệ giảm giá 10% và chu kì đánh giá 50 năm.

CÁC GIẢ ĐỊNH CHÍNH

4.1. Công suất điện từ đập thủy điện
Dựa theo BDP2 và SEA, công suất tạo ra từ các đập thủy điện dự kiến có thể là 25.000 MW đối với kịch bản 11 đập, và 18.000 MW từ kịch bản 6 đập. Số tiền đầu tư cần thiết cho kịch bản 11 đập là 52 tỉ đô la và tạo ra NPV khoảng 33 tỉ đô la. Chín đập trên dòng chính có thể được xây ở Lào và 2 ở Campuchia, nhưng 90% lượng điện có thể sẽ được mua bởi Thái Lan và Việt Nam. Công suất từ 11 đập thuỷ điện này có thể cung cấp 6-8% nhu cầu điện dự báo của khu vực hạ lưu sông Mekong cho năm 2025.

Việc đánh giá về mặt kinh tế của thuỷ điện trong BDP2 giả định rằng nước chủ nhà sẽ là chủ dự án lợi nhuận từ thuỷ điện có thể tích lũy cho nước chủ nhà, tuy nhiên điều này đối với Lào dường như không phải như thế khi đòi hỏi phải có nguồn kinh phí đầu tư cực lớn. Bản đánh giá của BDP2 còn giả định rằng giá điện xuất khẩu khoảng bằng 85% giá trị thay thế ở nước nhập khẩu. Giá trị này dường như là cao và tạo ra lợi nhuận cao từ kinh doanh điện (NPV khoảng 10 tỉ đô la) cho Lào theo báo cáo BDP2. Hơn nữa, số liệu về vốn đầu tư trong Bản Ghi chú Kỹ thuật của BDP2 hình như là thấp điều này làm thổi phồng số liệu NPV lợi nhuận từ thủy điện. Tuy nhiên, phạm vi của nghiên cứu này không cho phép phân tích chi tiết về thủy điện mà sẽ được thực hiện trong báo cáo tiếp theo.

Vì lẽ đó, Báo cáo Chỉnh sửa vẫn giữ nguyên số tổng NPV (25 tỉ đô la cho kịch bản 6 đập và 32,8 tỉ đô la cho kịch bản 11 đập) đối với công suất thủy điện như trong báo cáo BDP2 và Costanza. Việc phân phối lại chi phí và lợi nhuận của thuỷ điện được đánh giá lại trong bảng Báo cáo Chỉnh sửa và việc chia thành 30% cho nước chủ nhà (quốc gia mà đập thuỷ điện được xây) và 70% cho quốc gia đầu tư dự án và nhập khẩu điện được giả định. Điều này dựa trên các dự án thủy điện quy mô lớn hiện hữu với chủ đầu tư là 80% Thái Lan/20% Lào và 90% điện sẽ được xuất khẩu sang Thái Lan. Giả định này dẫn đến sự phân chia 25 tỉ đô la NPV cho kịch bản 6 đập thành 28% cho Lào, 56% cho Thái Lan, 4% cho Campuchia và 12% cho Việt Nam; 32,8 tỉ đô la NPV đối với kịch bản 11 đập được chia thành 22% cho Lào, 46% cho Thái Lan, 11% cho Campuchia và 21% cho Việt Nam.

4.2. Lượng thủy sản từ hồ chứa
Công suất và diện tích chứa của các hồ chứa thủy điện dọc sông Mekong có thể tăng lên đáng kể nếu có thêm nhiều đập và điều này sẽ dẫn đến sự thay đổi về chất lượng nước và tăng sản lượng cá hồ chứa. Ở khu vực mà chất hữu cơ ngập trong nước sẽ hình thành điều kiện yếm khí dẫn đến sự mất đi của thủy sinh vật. Các vùng nước tù đọng cũng góp phần tạo ra sự thiếu hụt oxy. Bài báo cáo này sử dụng nguyên dữ liệu về gia tăng sản lượng đối với thủy sản hồ chứa như BDP2 (64.000 tấn/1 năm cho 11 đập) nhưng giả định giá cá ở mức 2,5 đô la/kg như đã thảo luận ở Phần 4.4. Bài báo này cũng chỉnh sửa lại lỗi số liệu đầu vào trong báo cáo Costanza cho kịch bản 11 đập.

4.3. Nuôi trồng Thuỷ sản
Sản lượng thuỷ sản đã gia tăng đáng kể trong lưu vực sông Mekong và sản lượng hiện tại là 2,4 triệu tấn/năm chủ yếu từ Thái Lan và Việt Nam (Hortle 2015). Sự gia tăng đó đã làm giảm bớt tình trạng đánh bắt thuỷ sản, nhưng Việt Nam là nước có sản lượng tăng nhiều nhất được xuất khẩu phần lớn tới các nước bên ngoài khu vực hạ lưu sông Mekong. SEA báo cáo rằng việc thay thế sản lượng đánh bắt tự nhiên bằng sản lượng nuôi trồng thuỷ sản là không thực tiễn vì 2 nguyên nhân. Thứ nhất, phần lớn sản lượng nuôi trồng thuỷ sản phụ thuộc vào lượng đánh bắt để làm thức ăn. Thứ hai, chi phí nuôi trồng thuỷ sản cao hơn đánh bắt thuỷ sản.

Báo cáo chỉnh sửa áp dụng giá cá ở mức 2,5 đô la/kg và cùng giả định như báo cáo Costanza về mức gia tăng trong sản lượng nuôi thuỷ sản (tăng tương đương 10% sản lượng đánh bắt bị giảm). Tuy nhiên, Báo cáo chinh sửa tính mức lợi nhuận từ nuôi thủy sản sử dụng NPV (10) với chu kì 50 năm vì nuôi trồng thuỷ sản đòi hỏi nguồn vốn đầu tư, chi phí vận hành và bảo trì không giống như nguồn lợi tự nhiên.

4.4. Thuỷ sản đánh bắt
Rất khó để ước tính lượng thuỷ sản đánh bắt hàng năm từ 4 quốc gia ở hạ lưu sông Mekong do số liệu thủy sản đánh bắt của chính phủ không bao gồm các hộ đánh bắt nhỏ lẻ và các hộ đánh bắt qui mô lớn có xu hướng báo cáo thấp hơn thực tế. Và càng khó hơn để tính lượng thủy sản mất đi nếu các đập thủy điện được xây trên sông Mekong do nhiều loài cá khác nhau có các tập tính di cư khác nhau. Một khoảng biến động lớn về lượng cá ước tính được trình bày ở Phụ lục 2. Tác động về kinh tế (giá trị NPV) được tính ở BDP2 dường như dựa trên mức thấp nhất của các khoảng này. Báo cáo Costanza đã giả định mức sản lượng đánh bắt thuỷ sản là 2,3 triệu tấn/năm và một mức giảm 58% ở mỗi quốc gia nếu toàn bộ 11 đập được xây. Kết quả này mang đến tổn hại kinh tế lớn cho Thái Lan trong khi BDP2 và SEA dự đoán lượng cá mất đi chủ yếu nằm ở Campuchia và Việt Nam.

Nghiên cứu này tổng quan lại dữ liệu về lượng cá di cư trình bày ở Phụ lục 2 và giả định rằng tất cả các loài cá di cư sẽ không tồn tại ở kịch bản 11 đập dựa trên đánh giá của SEA và BDP2 rằng 11 đập có thể là rào cản đường di cư của cá dọc theo dòng chính sông Mekong. Dữ liệu về sản lượng cá mất đi trong bảng được dựa trên ước tính của BDP2 soạn thảo bởi
Hortle (2009).

Bảng 2. Ước tính lượng thuỷ sản đánh bắt mất đi theo các dự án thuỷ diện

		Kịch bản 6 đập	Kịch bản 11 đập
	Sản lượng hiện tại (tấn/năm)	Sản lượng mất đi dự báo (tấn/năm)	Sản lượng mất đi dự báo (tấn/năm)
Lào	220,000	40,000	50,000
Thái Lan	840,000	50,000	50,000
Campuchia	700,000	140,000	340,000
Việt Nam	340,000	60,000	140,000
Tổng cộng	2,100,000	290,000	580,000

Sản lượng ước tính bên trên không bao gồm 0,5 – 0,7 triệu tấn/năm sản lượng cá ven biển (như được báo cáo bởi SEA) mà phụ thuộc vào lượng dựa trên phù sa/dinh dưỡng đến từ dòng chảy của sông Mekong và khoảng 0,5 triệu tấn/năm của các loài động vật thủy sinh
khác (OAA).

Bài báo cáo này giả định 1kg cá trị giá 2,5 đô la đối với cá nuôi/từ hồ chứa và 3,5 đô la/1kg đối với thuỷ sản đánh bắt mà được cho là khá là ước lượng so với giá thị trường hiện tại. Hơn nữa, giá cá này không bao gồm các chi phí khác liên quan như lưới bắt cá, chế biến và dịch vụ bán cá. Giá cá này có được từ các cuộc khảo sát giá cả thị trường thực hiện bởi Bộ Thủy sản Thái Lan năm 2014 với sự chuẩn nhận từ một số dữ liệu của Việt Nam. Ở Việt Nam và Thái Lan, giá thị trường của nhóm cá đen (cá lóc, cá tra, cá trê, cá rô) và nhóm cá trắng nuôi (chép, mè vinh, rô phi) ở tầm khoảng 2-3 đô/kg trong khi cá trắng tự nhiên (mè vinh, cá he, cá bông lau…) có giá khoảng 5-10 đô la/kg (Thông tin cá nhân, 2015).

4.5. Vùng đất ngập nước
Nhiều nghiên cứu cho thấy khoảng 25% vùng đất thuộc hạ lưu sông Mekong được xếp vào nhóm đất ngập nước (McCartney, 2015). Nó bao gồm rừng, đầm lầy và thảm cỏ – những chỗ ngập nước trong suốt mùa mưa. Theo báo cáo Đánh giá về Các Kịch bản Phát triển lưu vực sông Mekong (MRC, 2011) thì tất cả loại hình đất ngập nước sẽ giảm đối với kịch bản 6 đập do 6 đập trên dòng chính nằm ở vùng cao hơn phía Lào và các hồ chứa nước của các đập này sẽ trữ lại nước mà lẽ ra sẽ đổ về phía vùng có độ cao thấp hơn (hạ nguồn). Tuy nhiên, đối với kịch bản 11 đập, các đập trên dòng chính nằm trên vùng thấp ở Lào và Campuchia và như thế sẽ dẫn đến gia tăng đáng kể diện tích đất ngập nước.

Báo cáo Constanza giả định các giá trị khác nhau cho từng loại đất ngập nước dựa trên giá trị đất ngập nước từ Nghiên cứu Đồng bằng Mississippi (Batker ctv., 2008). Giá trung bình là khoảng 3000 đô la/ha/năm. Trong báo cáo này, giá đất ngập nước được lấy từ cuộc khảo sát 780 hộ ở Bung Khong Long – hồ nước ngọt lớn nhất ở phía Bắc Thái Lan (Chaikumbung 2013). Giá trị trung bình ở khoảng 1.300 đô la/ha/năm, và con số này đại diện cho giá địa phương và khả năng chi trả. Con số này được xem là tối thiểu vì các hộ gia đình này có thu nhập thấp và hạn chế về khả năng chi tra các dịch vụ này. Nghiên cứu của Báo cáo chỉnh sửa sử dụng giá tị 1.500 đô la/ha/năm đối với rừng ngập nước, 1.200 đô la/năm cho đầm lầy, và 1.000 đô la/ha/năm cho vùng thảm cỏ ngập nước. Những con số này là khá ước lượng khi so sánh với số liệu của các vùng khác trên thế giới. Theo báo cáo của De Groot (2012), tổng giá trị kinh tế của các dịch vụ sinh thái từ vùng đất ngập nước trong khoảng từ 3.300 đến 25.680 đô la/ha/năm.

TÍNH TOÁN KINH TẾ

Việc tính toán NPV đã chỉnh sửa cho bản Báo cáo chỉnh sửa được tóm tắt ở Bảng 3-6 bên dưới và chi tiết ở Phụ lục 3. Những thay đổi từ báo cáo Costanza được liệt kê dưới đây:

(i) Sản lượng thuỷ sản đánh bắt mất đi được trình bày ở Bảng 4.4, trong khi báo cáo Costanza giả định lượng thuỷ sản đánh bắt ở mức 2,3 triệu tấn/năm và 58% lượng cá mất đi ở các quốc gia vùng hạ lưu sông Mekong.

(ii) Giá trị đất ngập nước được dựa trên các nghiên cứu gần đây ở các quốc gia vùng hạ lưu sông Mekong.

(iii) Sai số dữ liệu đầu vào cho thủy sản hồ chứa đã được chỉnh sửa.

(iv) Tác động kinh tế của những thay đổi về sản lượng thủy sản đánh bắt, thuỷ sản hồ chứa, nuôi trồng thuỷ sản và vùng đất ngập nước được tính theo thời gian trên 15 năm từ ngày bắt đầu xây đập.

(v) Giá trị của nuôi trồng thuỷ sản được tính toán sử dụng NPV (10) theo chu kỳ 50 năm.

(vi) Các số NPV của công suất điện thủy điện được chia 30% cho nước chủ nhà và 70% cho quốc gia đầu tư dự án và nhập khẩu lượng lớn điện năng.

(vii) Các giá trị NPV ước tính được cộng vào tác động kinh tế/xã hội và dòng chày mang phù sa/dinh dưỡng.

Bảng 3. Tóm lược cách tính toán NPV cho kịch bản 6 đập

	BDP2 NPV (triệu đô la)	Báo cáo Costanza NPV (triệu đô la)	Bản chỉnh sửa NPV (triệu đô la)
Thuỷ điện	25,000	25,000	25,000*
Thuỷ sản hồ chứa	100	4,000	2,700
Nuôi trồng thuỷ sản	1,300	800	400
Thuỷ sản đánh bắt	-1,000	-28,500	-27,000
Đất ngập nước	-200	-4,500	-1,500
Xã hội/văn hoá	0	0	-800
Phù sa/dinh dưỡng	0	0	-2,700
Khác	1,500	1,500	1,500
Tổng cộng	26,700	-1,700	-2,400

* NPV cho thuỷ điện được lấy từ BDP2 nhưng có thể cao quá mức so với thực tế – xem mục 4.1

Bảng 4. Chi phí /lợi nhuận quốc gia được chia theo kịch bản 6 đập

	BDP2 NPV (triệu đô la)	Báo cáo Costanza NPV (triệu đô la)	Bản chỉnh sửa NPV (triệu đô la)
Lào	17,600	16,600	4,600
Thái Lan	3,900	-1,400	10,300
Campuchia	1,400	-15,000	-13,200
Việt Nam	3,800	-1,900	-4,100
Tổng cộng	26,700	-1,700	-2,400

Bảng 5. Tóm lược cách tính toán NPV cho kịch bản 11 đập

	BDP2 NPV (triệu đô la)	Báo cáo Costanza NPV (triệu đô la)	Bản chỉnh sửa NPV (triệu đô la)
Thuỷ điện	32,800	32,800	32,800*
Thuỷ sản hồ chứa	200	26,100	4,300
Nuôi trồng thuỷ sản	1,300	4,000	800
Thuỷ sản đánh bắt	-1,900	-133,600	-54,900
Đất ngập nước	100	3,500	1,100
Xã hội/văn hoá	0	0	-1,500
Phù sa/dinh dưỡng	0	0	-5,400
Khác	900	900	900
Tổng cộng	33,400	-66,300	-21,800

* NPV cho thuỷ điện được lấy từ BDP2 nhưng có thể cao quá mức so với thực tế – xem mục 4.1

Bảng 6. Chi phí /lợi nhuận quốc gia được chia theo kịch bản 11 đập

	BDP2 NPV (triệu đô la)	Báo cáo Costanza NPV (triệu đô la)	Bản chỉnh sửa NPV (triệu đô la)
Lào	22,600	20,400	3,400
Thái Lan	4,500	-39,100	11,000
Campuchia	2,600	-33,700	-26,400
Việt Nam	3,700	-13,900	-9,800
Tổng cộng	33,400	-66,300	-21,800

Bảng 3 và 5 rõ ràng cho thấy tác động kinh tế của việc mất đi sản lượng thuỷ sản đánh bắt (dựa trên các loài cá di cư) là lớn hơn nhiều so với lợi nhuận có được từ thủy điện cho cả kịch bản 6 và 11 đập. Bảng 4 và 6 cho thấy Thái Lan và Lào là 2 quốc gia được hưởng lợi từ các dự án thuỷ điện dự kiến xây trong khi Việt Nam và Campuchia sẽ chịu nhiều tác động tiêu cực. Kết quả này khác biệt đáng kể so với báo cáo BDP2 và Costanza cho rằng Lào có thể là quốc gia hưởng lợi chính đối với tất cả kịch bản và Thái Lan có thể chịu tác động tiêu cực lớn đối với kịch bản 11 đập.

5.1. Tính toán độ nhạy

Bản tóm lược tổng tác động kinh tế của phép tính độ nhạy (so sánh với các bảng bên trên) được trình bày dưới đây:

	BDP2 Kịch bản 6 đập	BDP2 Kịch bản 11 đập
	NPV (triệu đô la)	NPV (triệu đô la)
Báo cáo chỉnh sửa	-2,400	-21,800
Lượng cá mất đi gia tăng đối với trường hợp xấu nhất của BDP2	-37,500	-57,800
Giá cá giảm còn 2 đô la/kg và 3 đô la/kg	800	-15,000
Giá cá tăng lên 3 dô la/kg và 4 đô la/kg	-5,700	-28,600
Tỉ lệ giảm giá 4% đối với nguồn lợi tự nhiên	6,100	-5,500

Rõ ràng là việc gia tăng lượng cá mất đi hoặc giá cá sẽ làm gia tăng đáng kể các con số âm NPV. Cũng lưu ý rằng các giá trị NPV cho nguồn lợi tự nhiên rất nhạy với tỉ lệ giảm giá lựa chọn nhưng ngay cả với tỉ lệ giảm giá 4% (được cho là cao đối với nguồn lợi tự nhiên) tác
động kinh tế thì tiêu cực đối với kịch bản 11 đập.

TÁC ĐỘNG LÊN MÔI TRƯỜNG VÀ XÃ HỘI

6.1. Hệ sinh thái
Các dịch vụ hệ sinh thái sông Mekong bao gồm các dịch vụ cung ứng (thủy sản, thủy sinh vật, nước ngọt cho sinh hoạt và tưới tiêu), điều tiết (kiểm soát xói lở, ổn định hai bên bờ sông), hỗ trợ (hình thành đất, chu trình dinh dưỡng, cung cấp môi trường sống) và các dịch vụ văn hoá (hoạt động tâm linh, tạo thu nhập cho các sự kiện văn hoá…). Các dịch vụ hệ sinh thái cần được đánh giá và tạo ra minh bạch để đạt được sự cân bằng tối ưu về mặt xã hội và phân phối hiệu quả các sản phẩm công cộng. Vùng đất ngập nước cũng cung cấp nhiều dịch vụ và sản phẩm hệ sinh thái (nguồn thực phẩm, nước sạch, chất xơ và nhiên liệu).

6.2. Dòng chảy mang phù sa và chất dinh dưỡng
Lượng phù sa ở sông Mekong trước dây ước tính khoảng 160-165 triệu tấn/năm, cung cấp tương đương 26.000 tấn Phosphate/năm cho đất ở vùng đồng bằng sông Mekong. Tuy nhiên, lượng phù sa và giá trị dinh dưỡng của nó đã bị giảm gần 50% xuống còn 80-82,5 triệu tấn/năm bởi các dự án khu vực thượng lưu sông Mekong ở Trung Quốc. Các nghiên cứu gần đây kết luận rằng, với việc xây dựng tất cả các đập dự kiến trên dòng chính thì tổng lượng phù sa tích tụ sẽ giảm khoảng 56-84% (Kummu et.al. 2010), 75% trong báo cáo SEA (ICEM 2010), và lên đến 96% (Kondolf 2014), dẫn đến sự thay đổi rất lớn về sinh thái cốt lõi của đồng bằng sông Cửu Long. Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc rất nhiều vào nguồn cung cấp phù sa để duy trì địa hình vùng ven biển và giữ cân bằng độ sụt lún. Theo Anthony và ctv. (2015), xói lở đang ảnh hưởng vùng bãi bùn ven biển phía Đông dài 180km, trong đó gần 90% đang trong tình trạng thối lui. Sự xói lở ven biển làm trầm trọng hơn sự tổn thương của đồng bằng vì nó thể hiện những mối đe dọa đến sự an toàn và đời sống của nông dân và ngư dân.

Theo ước tính thì lượng phù sa bị mất đi trị giá khoảng 100 triệu đô tới 1 tỉ đô/năm và chúng tôi giả định một cách ước lượng 100 triệu đô/năm đối với kịch bản 6 đập và 200 triệu đô/năm đối với kịch bản 11 đập. Việc phân chia quốc gia về tác động kinh tế của lượng phù sa mất đi càng khó để ước tính vì tất cả 4 quốc gia đều bị ảnh hưởng bởi sự sụt lún và xạt lở dọc bờ sông, nhưng bị tác động lớn nhất sẽ là đồng bằng của Việt Nam. Trong phạm vi bài báo cáo này, chúng tôi giả định 70% lượng phù sa và dinh dưỡng mất đi đối với Việt Nam và 10% đối với Campuchia, Lào và Thái Lan. Cần có những nghiên cứu tiếp theo để đánh giá giá trị phù sa và dưỡng chất bị mất lên hệ sinh thái và các quần xã sinh vật phía hạ nguồn gây ra bởi sự ngăn chặn lũy tiến của các đập trên dòng chính và nhánh.

6.3. Tác động xã hội
Giống như thuỷ sản đánh bắt, sự tác động văn hoá/xã hội không được đánh giá cặn kẽ trong BDP2. Việc xây dựng các công trình thuỷ điện trên sông chính và nhánh sông Mekong sẽ mang đến các mối đe dọa tiềm tàng đối với an ninh lương thực và sinh kế của 30 triệu người dân nông thôn ở vùng hạ lưu. Sự hiểu biết mức độ phụ thuộc của con người vào nguồn nước và hệ sinh thái sông cho sinh kế, sức khoẻ và phúc lợi vẫn còn đang diễn tiến. Sinh kế của cư dân vùng hạ lưu phụ thuộc hoàn toàn vào tình trạng nguyên vẹn của hệ sinh thái sông Mekong. Việc xã hội quản lý các dự án thủy điện như thế nào để hiện đại hoá khu vực sẽ xác định sự phồn thịnh tương lai của cư dân vùng hạ lưu sông Mekong. Các tác động kinh tế về các vấn đề xã hội/văn hoá không được tính đến trong BDP2 nhưng có thể tạo ra chi phí giảm thiểu 5-12% vốn đầu tư dựa trên “thực tiễn tốt nhất” được thực hiện tại các dự án thủy điện hiện tại trên sông Mekong. Bản chỉnh sửa giả định một cách ước lượng chi phí giảm thiểu về các tác động văn hóa/xã hội là 5% vốn đầu tư.

ĐÁNH GIÁ RỦI RO

Phân tích chi phí lợi nhuận cũng như tính toán NPV thường được sử dụng cho các quyết định đầu tư và hữu ích nhất khi các số liệu kinh tế đầu vào được xác định rõ, tuy nhiên không may đây không phải là trường hợp áp dụng cho các đề án đập thủy điện trên dòng chính sông Mekong khu vực có các tác động lũy kế và xuyên biên giới đáng kể được dự báo. Báo cáo SEA đã tóm lược các tác động được dự báo và các rủi ro của việc phát triển thủy điện trên dòng chính được trình bày dưới đây:

Những ảnh hưởng đáng kể lên chế độ dòng chảy và lắng tụ phù sa xuyên suốt toàn bộ lưu vực sông Mekong.
Các khu vực từ Bo Gaeo tới Luang Prabang và tất cả các đoạn của sông Mekong bị ngập nước bởi các hồ chứa của dòng chính có thể sẽ không còn trải qua các mùa chuyển tiếp hàng năm quan trọng về mặt sinh thái tạo ra các quá trình sinh học trong các sinh cảnh vùng ngập nước và ven sông. Các khu vực khác của sông có thể cảm nhận được sự rút ngắn thời gian của các mùa chuyển tiếp quan trọng này.
Sự suy giảm lớn lượng phù sa trên sông Mekong sẽ dẫn đến một sự thay đổi cực lớn đối với sinh thái cốt lõi của đồng bằng Việt Nam.
Các đập thuỷ điện trên dòng chính vùng hạ lưu sông Mekong về mặt cơ bản có thể ảnh hưởng đến tính nguyên vẹn và năng suất của hệ thống thuỷ sinh vật sông Mekong bởi: làm ngập thường xuyên hầu hết các môi trường sống dưới nước hiện hữu; làm mất đi sự khác biệt quan trọng theo mùa về thủy văn ở mức độ cục bộ; và cắt đứt sự vận chuyển phù sa và dưỡng chất giữa khu vực vùng cao với đồng bằng ngập nước.
Việc mất đi môi trường sống có thể gây ra giảm năng suất sơ cấp của sông Mekong
Biến đổi khí hậu sẽ gia tăng khả năng xuất hiện các biến cố cực đoan trong vòng đời của các dự án trên dòng chính bao gồm những biến cố liên quan đến ngưỡng thiết kế đập an toàn.
Tác động tiêu cực sẽ ảnh hưởng tới các hệ sinh thái có tầm quan trọng quốc tế, tác động đến nhiều loài đang bị đe dọa toàn cầu, có thể dẫn đến con đường tuyệt chủng.
Các dự án trên dòng chính cơ bản phá hoại sự phong phú, năng suất và đa dạng nguồn lợi cá trên sông Mekong.· Do việc ngập lụt các vùng đất nông nghiệp, và suy giảm hệ thống đê điều, mặc dù việc mở rộng hoạt động thuỷ lợi gắn với dự án, sản lượng nông nghiệp sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Đa số các rủi ro này không có giải pháp giảm thiểu nên có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn thực phẩm đáng kể ở hạ lưu sông Mekong. Đồng bằng sông Cửu Long thì rất quan trọng đối với an ninh lương thực ở Đông Nam Á. Nó cung cấp 50% lương thực Việt Nam,
chiếm 90% sản lượng lúa gạo của Việt Nam và 60% là hải sản, cả hai nhóm có giá trị xuất khẩu hàng tỉ đô la hàng năm. Như vậy, việc mất đi sự an ninh lương thực và mất nguồn protein cho 30 triệu người có nghĩa là tái định cư hàng loạt người dân địa phương và một thảm họa văn hoá/xã hội tiềm ẩn.

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

8.1. Nghiên cứu này khẳng định đánh giá của báo cáo Costanza rằng, bằng việc thay đổi một số giả định chính trong BDP2 (tỉ lệ giảm giá thấp đối với nguồn lợi tự nhiên; giá cá khoảng 3$/kg), các kết luận trong BDP2 sẽ hoàn toàn thay đổi; tính khả thi kinh tế của các dự án đập thủy điện dự kiến sẽ chuyển từ dương (như trong BDP2) thành âm về NPV.

8.2 Báo cáo chỉnh sửa trong ghiên cứu này cho thấy tác động kinh tế của lượng thủy sản đánh bắt mất đi theo dự báo (dựa trên loài cá di cư) là lớn hơn nhiều so với lợi nhuận từ thủy điện.

8.3 Việc giả định chia 30% lợi nhuận từ thủy điện cho nước chủ nhà và 70% cho quốc gia tài trợ dự án và nhập khẩu điện, Thái Lan và Lào là những nước hưởng lợi từ các dự án thủy điệm dự kiến trong khi Campuchia và Việt Nam sẽ phải gánh chịu giá phải trả. Điều này cũng rõ ràng rằng các nhà phát triển dự án và nhập khẩu điện sẽ có lợi nhưng cộng động đánh bắt thuỷ sản nông thôn sẽ chịu đựng tổn thất.

8.4 Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng giá trị NPV của thuỷ sản đánh bắt trong BDP2 là dưới mức thực tế (lượng mất đi theo tấn/năm và giá cá quá thấp) và giá trị NPV lợi nhậu từ thủy điện trong BDP2 lại quá cao so với thực tế (vốn đầu tư quá thấp, lợi nhuận từ bán điện của nước chủ nhà quá cao).

8.5 Tác động kinh tế của các vấn đề văn hóa/xã hội không được tính tới trong BDP2 nhưng có thể dẫn đến các chi phí giảm thiểu 5-12% vốn đầu tư mà có thể ảnh hưởng ngược lại tính khả thi của dự án.

8.6 Nếu các dự án thuỷ điện trên dòng chính không được theo đuổi nữa, có thể có rủi ro tối thiểu về an ninh điện cho các nước ở vùng hạ lưu và nhu cầu điện dự báo có thể được cung cấp bởi các nguồn năng lượng thay thế (ví dụ như năng lượng mặt trời, gió, sinh khối) và cải thiện được hiệu quả sử dụng năng lượng.

8.7 Trong Bản báo cáo chỉnh sửa, Lào sẽ có NPV dương ở cả 2 kịch bản. Báo cáo đề xuất rằng Thái Lan, Campuchia và Việt Nam mỗi nước sẽ chi trả hàng năm khoảng 100 triệu đô la/năm (tổng cộng 300 triệu đô la/năm) cho Lào trong 30 năm tới để bồi thường cho việc không cho Lào tiếp tục phát triển thuỷ điện trên dòng chính. Kế hoạch chi trả đề xuất này có thể ít hơn lượng thuỷ sản đánh bắt mất đi ở Campuchia và Việt Nam. Ngoài ra, cộng đồng quốc tế có thể hỗ trợ tất cả hoạt động nghiên cứu cần thiết để phát triển các giải pháp giảm thiểu khả thi và chấp nhận được trong suốt khoảng thời gian này.

Các kiến nghị sau đây được đề xuất cho sự xem xét tiếp theo:

Xem xét việc thực hiện ‘chi trả cho các dịch vụ sinh thái’ đối với Lào từ các quốc gia khu vực hạ lưu sông Mekong cũng như những nơi khác.
Đánh giá độ rủi ro toàn diện bằng việc yêu cầu các nhà phát triển đập công bố phiếu bảo hiểm thu hồi đủ lớn chi trả các thiệt hại trong trường hợp xấu.3. Yêu cầu tất cả các dự án phát triển thủy điện bao gồm toàn bộ chi phí và lợi nhuận của các giải pháp giảm thiểu bảo tồn môi trường và xã hội. Tiếp theo đó, chi phí mua điện thương lượng sẽ phản ảnh chi phí thực sự của việc phát triển thủy điện.

Các nghiên cứu tiếp theo (đánh giá thủy điện, chi phí tác động xã hội và phù sa/dưỡng chất) được đề nghị để đảm bảo việc đánh giá kinh tế sự phát triển thủy điện trên dòng chính trên sông Mekong. Chúng tôi mong nhận được góp ý và đề xuất của các bên liên quan quan tâm khắp GMS để làm rõ phạm vi nghiên cứu tiếp theo.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

An, V. V. (2015). Death by a 1000 Cuts or Just Another Day at the Office. American Fisheries Society. Portland, Oregon.
Anthony, E. J., Brunier, G., Besset, M., Goichot, M., Dussouillez, P., & Nguyen, V. L. (2015). Linking rapid erosion of the Mekong River delta to human activities. Scientific reports 5, 14745.
Barlow, C. (2008). “Dams, fish and fisheries in the Mekong River Basin.” Catch and Culture 14(2): 4-7.
Barlow, C., Baran, E., Halls, A. S., & Kshatriya, M. (2008). “How much of the Mekong fish catch is at risk from mainstream dam development?” Catch and Culture 14(3).
Batker, D., I. de la Torre, R. Costanza, P. Swedeen, J. Day, R. Boumans, & Bagstad., K. (2010). “Gaining ground: Wetlands, hurricanes, and the economy: The value of restoring the Mississippi River Delta.”
Environmental Law Reporter 40:11106–11110. Chaikumbung, M. (2013). Estimating wetland values:
A comparison of benefit transfer and choice experiment values. Doctor of Philosophy, Deakin University, Australia.
Costanza, R., I. Kubiszewski, P. Paquet, J. King, S. Halimi, H. Sanguanngoi, N. L. Bach, R. J. Frankel, J.
Ganjaseni, A. Intralawan and D. Morell (2011). Alternative Planning Approaches for Hydropower
Develoment in the Lower Mekong Basin, Portland State University USA and Mae Fah Luang University Thailand.
Cowx, I. G., W. Kamonrat, N. Sukumasavin, R. Sirimongkolthawon, S. Suksri and N. Phila (2015). Larval and Juvenile Fish Communities of the Lower Mekong Basin MRC Technical Paper No. 49. Phnom Penh, Cambodia.
De Groot, Stuip, Finlayson and Davidson (2006). Valuing wetlands: Guidance for valuing the benefits derived from wetland ecosystem services, Ramsar Technical Report No. 3.
De Groot, R., L. Brander, S. Van Der Ploeg, R. Costanza, F. Bernard, L. Braat, M. Christie, N. Crossman,
A. Ghermandi and L. Hein (2012). “Global estimates of the value of ecosystems and their services in monetary units.” Ecosystem services 1(1): 50-61.
Dugan, P. (2008). “Mainstream dams as barriers to fish migration: international learning and implications for the Mekong.” Catch and Culture 14(3).
Dugan, P., C. Barlow, A. A. Agostinho, E. Baran, C. F. Cada, D. Chen, C. Ian G, J. W. Ferguson, T.
Jutagate, M. Mallen-Cooper, G. Marmulla, J. Nestler, M. Petrere, R. L. Welcomme and K. O.
Winemiller (2010). “Fish Migration, Dams, and Loss of Ecosystem Services in the Mekong Basin.” AMBIO 39: 344-348.
Hall, D. and L. Bouapao (2010). Social Impact Monitoring and Vulnerability Assessment: Regional
Report., Mekong River Commission, Vientiane, Lao PDR: 179.
Halls, A. (2010). Estimation of Annual Yield of Fish by Guild in the Lower Mekong Basin, WorldFish center, Phnom Penh, Cambodia.
Hortle, K. G. (2007). Consumption and the Yield of Fish and other Aquatic Animals from the Lower
Mekong Basin. MRC Technical Paper No. 16, Mekong River Commission, Vientiane, Lao PDR.
Hortle, K. G. and P. Bamrungrach (2015). Fisheries Habitat and Yield in the Lower Mekong Basin MRC
Technical Paper No. 47, Mekong River Commission, Phanon Penh, Cambodia.
ICEM (2010). Fisheries Baseline Assessment Working Paper.
ICEM (2010). MRC Strategic Environmental Assessment (SEA) of Hydropower on the Mekong Mainstream. Hanoi, Vietnam.
Kondolf, G., Z. Rubin and J. Minear (2014). “Dams on the Mekong: cumulative sediment starvation.”
Water Resources Research 50(6): 5158-5169.
Kummu, M., X. Lu, J. Wang and O. Varis (2010). “Basin-wide sediment trapping efficiency of emerging reservoirs along the Mekong.” Geomorphology 119(3): 181-197.
McCartney, M. (2015) “Wetlands play critical role in economic growth of the Mekong.”
Mekong River Commission (2010). Assessment of Basin-wide Development Scenarios: Technical Note 11
Impacts on Fisheries. Vientiane, Lao PDR
Mekong River Commission (2011). Assessment of Basin-wide Development Scenarios – Basin
Development Plan Programme, Phase 2. Vientiane, Lao PDR
Nam, S. (2015). Importance of Inland Capture Fisheries in the Lower Mekong Basin. American Fisheries Society. Portland, Oregon.
Stiglitz, J. (1994). Discount rates, the rate of discount for benefit cost analysis and the theory of second best. Cost Benefit Analysis (2nd ed.). R. Layard and S. Glaister. Cambridge, Cambridge University Press.
Van Zalinge, N. Degen, P. Pongsri, C. Sam Nuov, Jensen J., Nguyen V.H. and X. Choulamany (2004).
The Mekong River System. Proceedings of the Second International Symposium on the Management of Large Rivers for Fisheries, Vol. 1, FAO Regional Office for Asia and the Pacific, Bangkok, Thailand.

Phụ lục 1. Danh mục các dự án thủy điện hiện hữu và dự kiến ở hạ lưu sông Mekong

	M/T *	Vị trí	Công suất (MW)	Quốc gia phát triển	Tình trạng**
Pak Beng	M	Lao PDR	885	Hong Kong	MoU/FS
Luang Prabang	M	Lao PDR	1,410	Vietnam	MoU/FS
Xayaburi	M	Lao PDR	1,285	Thailand	Đang xây dựng
Pak Lay	M	Lao PDR	1,320	China	MoU/FS
Sanakham	M	Lao PDR	660	Hong Kong	MoU/FS
Pak Chom	M	Lao PDR	1,080	Thailand	?
Ban Khoum	M	Lao PDR	1,870	Thailand	MoU/FS
Lat Sua	M	Lao PDR	650	Thailand	MoU/FS
Don Sahong	M	Lao PDR	240	Malaysia	Thực hiện sơ bộ?
Stung Treng	M	Cambodia	980		MoU/FS
Sambor	M	Cambodia	2,600		MoU
Tổng dòng chính			12,980
22 đập	T		3,300		Đang vận hành
18 đập	T		1,600		Đã cam kết
46 đập	T		5,600		Dự kiến
Tổng số			23,480

* M là dòng chính và T là các nhánh phụ
** MoU là bản ghi nhớ; FS là Nghiên cứu khả thi đang thực hiện

Ghi chú 1. Kịch bản 6 đập bao gồm Pak Beng, Luang Prabang, Xayaburi, Pak Lay, Sanakham, Pak Chom và 30 đập sông nhánh.

Ghi chú 2. Kịch bản 11 đập bao gồm các đập ở Ghi chú 1 và Ban Khoum, Lat Sua, Don Sahong, Stung Treng và Sambor.

Ghi chú 3. Tổng vốn đầu tư ước tính là 52 tỉ đô la Mỹ cho tất cả dự án thuỷ điện trong kịch bản 11 đập và 34 tỉ đô la Mỹ cho kịch bản 6 đập.

Ghi chú 4. Báo cáo Costanza và BDP2 giả định rằng nước chủ nhà có thể là chủ dự án và tất cả lợi nhuận từ thủy điện sẽ được tích lũy cho nước chủ nhà. Bản báo cáo này giả định rằng lợi nhuận từ thủy điện sẽ được chia 30% cho nước chủ nhà, 70% cho các nước tài trợ dự án và nhập khẩu phần lớn điên năng.

Phụ lục 2. Dữ liệu về sản lượng cá và sản lượng cá mất đi

Bảng 1. Sản lượng cá ước lượng trên sông Mekong

Sản lượng	Tài liệu tham khảo
Thủy sản đánh bắt cộng thêm các nhóm động vật thủy sinh khác 2,304 triệu tấn /năm – Lào 166.000 Thái Lan 861.000 Campuchia 558.000 Việt Nam 719.000 tấn/năm	(Mekong River Commission 2010)
Tổng sản lượng 2,64 triệu tấn/năm – Lào 182.700 Thái Lan 932.300 Campuchia 682.150 Việt Nam 844.850 tấn/năm	(Van Zalinge et al. 2004)
Tổng ước tính lượng thuỷ sản được tiêu thụ 2,63 triệu tấn/năm	(Hortle 2007)
Tổng sản lượng thuỷ sản 2,3 triệu tấn/năm	(Mekong River Commission 2011)
Tổng sản lượng thuỷ sản 2,5 triệu tấn/năm	(An 2015)
Tổng sản lượng thuỷ sản 2,304 triệu tấn/năm. – Lào 166.000 Thái Lan 861.000 Campuchia 588.000 Việt Nam 719.000	(Nam 2015)
Tổng sản lượng thuỷ sản 2,6 triệu tấn/năm	(Cowx et al. 2015)
Tổng sản lượng ước tính theo nhóm cộng thêm các nhóm động vật thủy sinh khác 2,55 triệu tấn/năm – Lào 208.450 Thái Lan 911.257 Campuchia 585.661 Việt Nam 851.781 tấn/năm	(Halls 2010)
Khoảng sản lượng ước tính vùng hạ lưu sông Mekong là 1,3-2,7 triệu tấn/năm. Con số 2,3 triệu tấn/năm là số liệu sản lượng thủy sản đánhbắt ước tính có được tốt nhất cộng thêm các nhóm động vật thủy sinh khác	(Hortle 2015)

Bảng 2. Lượng cá mất đi ước tính do thủy điện trên dòng chính

SẢN LƯỢNG CÁ MẤT ĐI	Tài liệu tham khảo
Sản lượng mất đi trên toàn bộ lưu vực là 295.000 – 964.000 tấn/năm	(Mekong River Commission 2011)
Sản lượng mất đi là 270.000-600.000 đối với kịch bản 6 đập 550.000 -880.000 đối với kịch bản 11 đập	(ICEM 2010)
Mất khoảng 280.000 tấn/năm đối với kịch bản 6 đập 1.300.000 tấn/năm đối với kịch bản 11 đập	(Costanza et al. 2011)
Đối với Kịch bản trường hợp giữa 285.000 tấn/năm đối với kịch bản 6 đập 579.000 tấn/năm đối với kịch bản 11 đập	(Mekong River Commission 2011)
Nguồn cá di cư bao gồm 71% (hoặc 1,32 triệu tấn/năm) tổng sản lượng thuỷ sản ở mức 1,89 đô la/kg Ước tính sản lượng mất đi 1.270.000 – 1.570.000 tấn /năm 20.000tấn /năm khu vực thượng lưu sông Mekong 500.000 – 600.000 tấn/năm khu vực giữa lưu vực sông Mekong 750.000 – 950.000 tấn/năm cho Campuchia và Việt Nam	(Barlow et al. 2008)

Phụ lục 3. Tính toán kinh tế

Bảng 3.1. Bảng tóm lược chi tiết tính toán giá trị NPV đối với kịch bản 6 đập

	BDP2 NPV (triệu đô la)	Báo cáo Costanza NPV (triệu đô la)	Bản chỉnh sửa NPV (triệu đô la)
Thuỷ điện	25,002	25,002	25,002
Nông nghiệp tưới tiêu	1,659	1,659	1,659
Thủy sản hồ chứa	132	3,961	2,707
Nuôi trồng thuỷ sản	1,261	854	366
Đánh bắt thuỷ sản	-952	-28,476	-27,001
Đất ngập nước	-178	-4,520	-1,460
Tác động xã hội/văn hoá	0	0	-799
Phù sa/dưỡng chất	0	0	-2,707
Điểm nóng sinh thái/Đa dạng sinh học	-240	-240	-240
Suy giảm diện tích rừng	-228	-228	-228
Suy thoái lúa	-175	-175	-175
Giảm thiểu lũ	360	360	360
Giảm thiểu nhiễm mặn	23	23	23
Mất do xạt lở bờ	0	0	0
Giao thông thủy	64	0	0
Tổng cộng	26,728	-1,716	-2,428

Bảng 3.2. Bảng tóm lược chi tiết tính toán giá trị NPV đối với kịch bản 11 đập

	BDP2 NPV (triệu đô la)	Báo cáo Costanza NPV (triệu đô la)	Bản chỉnh sửa NPV (triệu đô la)
Thuỷ điện	32,823	32,823	32,823
Nông nghiệp tưới tiêu	1,659	1,659	1,659
Thủy sản hồ chứa	215	26.058	4.331
Nuôi trồng thuỷ sản	1,261	4.010	743
Đánh bắt thuỷ sản	-1,936	-133.650	-54.854
Đất ngập nước	101	3.536	1.114
Tác động xã hội/văn hoá	0	0	-1.494
Phù sa/dưỡng chất	0	0	-5.414
Điểm nóng sinh thái/Đa dạng sinh học	-415	-415	-415
Suy giảm diện tích rừng	-372	-372	-372
Suy thoái lúa	278	278	278
Giảm thiểu lũ	-273	-273	-273
Giảm thiểu nhiễm mặn	-2	-2	-2
Mất do xạt lở bờ	0	0	0
Giao thông thủy	64	64	64
Tổng cộng	33,403	-66,284	-21,811

Bottom of Form

Items with the same category

Báo cáo nghiên cứu tác động của việc phát triển thuỷ điện đến kinh tế, môi trường và xã hội ở hạ lưu sông Mê Kông – 1/30/2016
Working Paper on Economic, Environmental and Social Impacts of Hydropower Development in the Lower Mekong Basin – 1/30/2016
Thông Điệp Đầu Năm 2016 – 1/16/2016
THE TONLE SAP LAKE WITH LOW PERFUSION THE MEKONG DELTA WITH AN EXCRUCIATING CHEST PAIN – 12/18/2015
Người nông dân với Cửu Long cạn dòng – 11/28/2015
Mekong Delta Study Review – 11/22/2015
Trách nhiệm và nghĩa vụ quốc tế của Lào với Cam Bốt và Việt Nam về các đập thủy điện trên sông Mekong – 11/21/2015
THOI THÓP TRÁI TIM BIỂN HỒ MIỀN TÂY ĐAU THẮT NGỰC – 11/7/2015
THIS YEAR 2015 THE HIGH WATER SEASON DID NOT COME – 10/25/2015
NĂM NAY 2015 KHÔNG CÓ MÙA NƯỚC NỔI – 10/25/2015
THE DON SAHONG DAM UNMISTAKABLE FINGERPRINTS FROM CHINA – 10/25/2015
ĐẬP THUỶ ĐIỆN DON SAHONG IN ĐẬM DẤU TAY TRUNG QUỐC – 10/4/2015
Death of the Mekong, River of Buddhism – 6/21/2015
Cái Chết Của Mekong, Dòng Sông Phật Giáo – 6/21/2015
TRÊN BÀN CỜ MEKONG NHỮNG CON ĐẬP THUỶ ĐIỆN VÀ TỴ NẠN MÔI SINH – 5/31/2015
THE TWO POLES OF DESTRUCTION FROM NUOZHADU TO DON SAHONG THE MEKONG IN THE CLAWS OF DEATH – 10/25/2014
HAI CỰC CỦA SỰ HUỶ HOẠI TỪ NUOZHADU TỚI DON SAHONG SÔNG MEKONG TRƯỚC NGUY CƠ – 9/17/2014
UP TO DATE 2014 THE MAINSTREAM DAMS ON THE MEKONG – 8/23/2014
THÔNG TIN 2014 NHỮNG CON ĐẬP DÒNG CHÍNH SÔNG MEKONG – 8/17/2014
Lào chịu ‘‘tham vấn trước’’ Don Sahong: Thực hư và cơ hội – 7/12/2014
The Collapsing 1995 Mekong River Agreement MRC CEO, Hans Guttman should resign – 4/9/2014
Ủy Hội Sông Mekong Quốc tế ra Tuyên bố TPHCM – 4/8/2014
Hiệp Định Mekong 1995 đang tan vỡ MRC CEO, Hans Guttman nên từ chức – 4/8/2014
Hội Nghị Thượng Đỉnh Mekong 2 là một thất bại. – 4/8/2014
Hiệp định sông Mekong ‘đang tan vỡ’? – 4/6/2014
Sự đe dọa của đập Don Sahong ở Lào – 12/10/2013
Lũ miền Trung, vì sao nên nỗi ? – 12/9/2013
Đi tìm giải pháp phát triển hài hòa và công bằng cho hạ lưu sông Mê Kông – 11/9/2013
XAYABURI – ONE YEAR LATER: DON SAHONG – THE SECOND MAIN STREAM DAM IN LAOS – 11/6/2013
XAYABURI MỘT NĂM SAU: DON SAHONG CON ĐẬP DÒNG CHÍNH THỨ HAI CỦA LÀO – 10/27/2013
LAOS PDR BREAKS GROUND FOR XAYABURI DAM A TRAGIC DAY FOR THE MEKONG RIVER AND MEKONG DELTA – 12/3/2012
LỄ ĐỘNG THỔ ĐẬP XAYABURI MỘT NGÀY ẢM ĐẠM TRÊN SÔNG MEKONG VÀ ĐBSCL – 11/20/2012
THE LOWER MEKONG INITIATIVE 2020 AND A MEKONG INSTITUTE IN LAOS PDR – 9/11/2012
SÁNG KIẾN HẠ LƯU MEKONG 2020 VÀ MỘT HỌC VIỆN MEKONG TRÊN ĐẤT LÀO – 8/17/2012
THE MEKONG BASIN A CHALLENGING NEIGHBORHOOD FOR THE U.S – 4/22/2012
LƯU VỰC SÔNG MEKONG ĐỊA BÀN THÁCH ĐỐ CỦA HOA KỲ – 4/13/2012
Hỡi anh đi đường cái quan – 4/1/2012
DIKE BUILDING AND AGRICULTURAL TRANSFORMATION IN THE MEKONG DELTA, VIETNAM: DILEMMAS IN WATER MANAGEMENT – 3/20/2012
Mekong Sea Dike Concept Paper – 3/17/2012
THE WORLD WATER DAY 2012 AND THE FOOD SECURITY IN THE MEKONG BASIN – 3/3/2012
NGÀY NƯỚC THẾ GIỚI 2012 VÀ AN NINH LƯƠNG THỰC LƯU VỰC SÔNG MEKONG – 2/26/2012
THE MEKONG RIVER AT RISK 2012 WITH THE “SPIRIT OF THE MEKONG” WE WILL TOGETHER DEVELOP THE BASIN – 2/18/2012
SÔNG MEKONG TRƯỚC NGUY CƠ 2012 VỚI “TINH THẦN MEKONG” LƯU VỰC CHÚNG TA CÙNG PHÁT TRIỂN – 1/28/2012
The Siem Reap Meeting A Fragile Agreement [12-08-2011] for the Free Flowing of the Mekong’s Mainstream – 1/3/2012
Hội Nghị Siem Reap Một Thỏa Hiệp Mong Manh [08-12-2011] Cho Dòng Chính Mekong Không Nghẽn Mạch – 12/29/2011
XAYABURI: THE FIRST DOMINO IN THE SERIES OF MAINSTREAM DAMS IN THE LOWER MEKONG BASIN – 11/30/2011
Dự án xây đập thủy điện Don Sahong (Nam Lào) và ảnh hưởng môi trường – 11/24/2011
XAYABURI: CON CỜ DOMINO TRONG CHUỖI ĐẬP MEKONG HẠ LƯU – 11/22/2011
A NEW DAWN ON THE IRRAWADDY: From the Myitsone Dam to the Series of Dams on the Mekong – 11/21/2011
NGÀY MỚI TRÊN SÔNG IRRAWADDY Từ Con Đập Myitsone Tới Chuỗi Đập Sông Mekong – 10/30/2011
FROM THE MULTI-PURPOSE SEA DYKE TO THE FRESH WATER RESERVOIRS IN THE MEKONG DELTA – 7/17/2011
TỪ CON ĐÊ BIỂN ĐA DỤNG NGĂN MẶN TỚI CÁC HỒ CHỨA NƯỚC NGỌT ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG – 6/28/2011
A SUMMARY THE MULTI-PURPOSE SEA DYKE – THE MEKONG DELTA A POSSE AD ESSE – FROM POSSIBILITY TO REALIZATION – 5/28/2011
MEKONG-CỬU LONG 2011NHÌN XA NỬA THẾ KỶ TỚI [2] PHÁC THẢO DỰ ÁNĐÊ BIỂN ĐA DỤNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG A POSSE AD ESSE / TỪ KHẢ NĂNG TỚI HIỆN THỰC – 5/8/2011
ĐẤT NƯỚC TA LIỀN MỘT DẢI MỤC NAM QUAN ĐẾN MŨI CÀ MAU – 4/17/2011
MEKONG – THE OCCLUDING RIVER – 3/19/2011
Lancang-Mekong Initiative A foundation for the long term cooperation and prosperity for China and ASEAN – 2/24/2011
MEKONG – CỬU LONG 2011 A LOOK FORWARD INTO THE NEXT HALF CENTURY – 2/19/2011
Global Ecology And the “Made in China” Dams – 1/30/2011
MEKONG-CỬU LONG 2011 NHÌN XA NỬA THẾ KỶ TỚI – 1/30/2011
Thực trạng bi đát của Lưu Vực sông Mekong Phải cứu sông Cửu Long bằng Sáng kiến Lancang-Mekong – 1/30/2011
PRIME MINISTER HUN SEN AND THE WORST ECOLOGICAL DISASTER WHEN “THE HEART OF THE TONLE SAP” CEASES TO BEAT – 1/15/2011
THE MEKONG AND MISSISSIPPI SISTER-RIVER PARTNERSHIP Similarities and Differences – 1/15/2011
THỦ TƯỚNG HUN SEN VỚI THẢM HỌA MÔI SINH LỚN NHẤT KHI “TRÁI TIM BIỂN HỒ” NGƯNG ĐẬP – 12/5/2010
THỦY ĐIỆN VÀ VẤN ĐỀ LŨ LỤT Ở VIỆT NAM – 11/16/2010
MEKONG DÒNG SÔNG NGHẼN MẠCH – 11/7/2010
SINH CẢNH TOÀN CẦU VÀ NHỮNG CON ĐẬP “MADE IN CHINA” – 6/30/2010
Vị trí Bạch Long Vĩ trên bản đồ Vịnh Bắc Bộ theo Hiệp Định Việt-Trung Năm 2000 và Google Earth – 4/19/2010
Khai thác thủy điện Lan Thương giang – Những hứa hẹn của Trung Quốc và quan điểm hạ nguồn – 4/17/2010
HAI DÒNG SÔNG KẾT NGHĨA MEKONG – MISSISSIPPI NHỮNG TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT – 12/4/2009
A Vương – Nỗi Sầu Xứ Quảng Cứu lụt năm nay đừng quên tránh lụt năm sau – 11/6/2009
Học giả và chuyên gia môi sinh Trung Quốc lên tiếng về độ an toàn của các đập nước trong vùng địa chấn Tây Nam Trung Quốc, kể cả Lan Thương (Mekong) – 10/10/2009
NHỮNG CON ĐẬP LAN THƯƠNG* TRÊN VÙNG ĐỘNG ĐẤT VÂN NAM – 10/10/2009
PHÁ GHỀNH THÁC/ MỞ RỘNG LÒNG SÔNG/ HỦY HOẠI SINH CẢNH: NGUỒN CÁ SÔNG MEKONG ĐANG CHẾT DẦN – 9/23/2009
CALL FOR HYDROPOWER DAM SAFETY REASSESSMENT – 9/21/2009
Mekong Trên Đường Suy Thoái – 8/28/2009
MEKONG 2009 DÒNG SÔNG CÂM NÍN MỘT TRUNG QUỐC ĐI SAU VỀ TRƯỚC – 8/2/2009
MÙA XUÂN VÀ CÂU CHUYỆN CỦA DÒNG SÔNG – 2/4/2006
Khí hậu và hiện tượng El Nino – 7/18/2005
Lâm Ấp, Champa và di sản – 7/18/2005
Mekong Dòng Sông Tranh Chấp – 7/18/2005

Nguồn:

http://www.vietecology.org/Article.aspx/Article/130

This entry was posted in kinh tế. Bookmark the permalink.

Báo cáo nghiên cứu tác động của việc phát triển thuỷ điện đến kinh tế, môi trường và xã hội ở hạ lưu sông Mê Kông

Liên lạc: bauxitevn@gmail.com

Các bài mới đăng:

Tìm kiếm bài cũ

Các bài mới đăng:

Chủ đề:

Chủ đề: