Đôi lời giới thiệuCuối những năm 1960, nhà văn Bùi Ngọc Tấn bỗng dưng bị bắt vì tội gì chẳng rõ. Giá như ông Tấn sống vào thời nay, chắc ông sẽ bị án “trốn thuế” chẳng hạn – vì ông và đồng bọn nhà văn nhà thơ nhà báo đi bán máu nuôi thân và nuôi vợ con mà không khai nộp thuế, tội đó to lắm, vì là tội phá hoại tài sản nhân loại và dân tộc.
Không trốn thuế, cũng không có mấy bao cao su hỗ trợ pháp lý, nên thời đó, tuy không là đảng viên ĐCSVN, Bùi Ngọc Tấn được hân hạnh ghép vào cái án “chống Đảng” như các ông đảng viên sừng sỏ cỡ Hoàng Minh Chính, Đặng Kim Giang, Vũ Đình Huỳnh, và vô số ông (bà) khác trong một vụ án rất đông tội đồ không cần qua xét xử. Đó là thói quen trị nước của một Đảng cầm quyền tuyệt đối (bây giờ người lịch sự gọi là chế độ toàn trị, người ưa nôm na thì gọi là độc tài hoặc phát xít).
Nhà văn Bùi Ngọc Tấn rồi cũng bỗng dưng được cho ra tù – và anh chấp nhận “được tha” – không sẵn dũng khí như ông nhà văn Vũ Thư Hiên đòi xét xử tử tế trước khi ra tù, thì liền được cho “lưu ban” thêm hai năm nữa, rồi cũng bị tống về nhà với vợ con.
Ra tù Bùi Ngọc Tấn viết Chuyện kể năm 2000 đầy tính nhân văn, mô tả cuộc sống trong tù mà không hề hằn học, chỉ có một giọng khi nên thơ khi hài hước đến nao lòng. Sau bản dịch tiếng Anh, bản tiếng Pháp của tác phẩm này sắp ra mắt bên Pháp, do anh Nghiêm Phong Tuấn dịch, cái tên sách dịch đã thấy hay và sang trọng rồi: Conte pour les siècles à venir – chuyện kể cho nhiều thế kỷ tới.
Bùi Ngọc Tấn sau khi ra tù còn viết cuốn tiểu thuyết khác, Biển và chim bói cá, lấy cảm hứng từ những công nhân đánh bắt cá của cái xí nghiệp ông Tấn được vào làm việc cho tới khi về hưu. Bói cá… đã được Nghiêm Phong Tuấn dịch và tác phẩm đã được giải cao tại Hội chợ sách bên Pháp, như Bùi Ngọc Tấn đã có lời cảm ơn sau “Tôi chào mừng Đại Hội Biển và Sách. Đạt được giải Henri Queffelec mỗi năm dành cho một tác phẩm nói về biển, thật là một vinh dự lớn cho tôi, nhất là khi qua mạng internet tôi được biết trình độ rất cao của những tác giả cùng tranh cử để được giải này”.Một bạn nhà thơ Việt Nam sống ở Pháp, ông Nguyễn Hữu Viện, đã xúc động viết đôi lời tặng dịch giả của Bùi Ngọc Tấn.Nhân ngày Chủ nhật dẫu sao thì cũng cần thư giãn, lại được nhà văn Bùi Ngọc Tấn gửi bài tới nhờ đăng, xin có vài lời trước khi cùng bạn đọc rung đùi nhâm nhi những lời lẽ ngây thơ, yêu đời, mà trong cái đời ấy hẳn nhiên là có cả tổ quốc của chúng mình, và có cả những công trình đẹp đẽ đang đựng xây và cả những “công trình” sắp sụp đổ…A hà hà, vui lên bạn ơi!Phạm Toàn
Bìa Chuyện kể năm 2000 bản tiếng Pháp – đã in xong, sắp phát hành
Bản tiếng Pháp do nhà thơ Nguyễn Hữu Viện chuyển ngữ
Chim Bói Cá & Ngư Ông và Biển Cả ...
======================
Gửi tới Anh Nghiêm Phong Tuấn, dịch giả Biển và chim bói cá...
Hỡi con người Tự Do, muôn đời bạn yêu dấu biển cả!
Biển cả là tấm gương bạn soi tâm hồn mình
Trong con sóng muôn đời bất tận
Tâm hồn bạn đâu phải vực thẳm kém đắng cay.
(Baudelaire - L'Homme et la Mer)
Chim Bói Cá và Ngư ông cùng hạnh phúc chia sẻ Biển Đông
Cho dù ngư ông là người, Chim Bói Cá là vật
Vì lẽ Người và chim không có lợi ích chung không biển
Và cả hai ngẫu nhiên cùng say sóng như nhau
Vì lẽ cả hai không có lợi ích chung không cùng biển
Chim Bói Cá thức dậy sớm mai
Ngư ông ngủ vùi sau một đêm trắng dài viết “lách”
Chàng ngủ đến tận sáng muộn màng
Ôi Biển cả làm sao biết lòng Người lẫn lòng chim
Nhưng cả hai đều là hai nhà đấu tranh bất tử!
Hải Phòng - Marseille đều cả hai phố cảng
Nơi ấy giấc mơ Pháp-Việt chạm đáy vô cùng
Không mất đi phẩm chất mộng mơ
Vết tích ký ức trùng lặp với vết hằn quên lãng
Kẽ hở của trí nhớ là những tia chớp lân quang bừng sáng
Và tia lửa này thiêu đốt tất cả những điều ghi nhớ lại
Hà Nội - Paris truy đời ta về nguồn cội của mình
Tổ Quốc chẳng qua chỉ là Mẹ hiền và Biển cả!
Cả cùng hai Pháp-Việt chan hòa
Paris có thể khai sinh bóng hình Hà Nội
Và ngược lại Hải Phòng cũng có khai sinh bóng hình Marseille
Vâng, nước Pháp đối với anh có gì xa lạ
Vì Nhà văn đã học tiếng Pháp từ thuở ấu thơ
Thế hệ anh chứng kiến bao thăng trầm lịch sử
Và tác phẩm anh lưu giữ ký ức của Dân Tộc mình
Tình yêu ấy nuôi dưỡng chúng tôi quả đầy bi kịch đớn đau
Uớc gì dập tắt nhiệt tình bằng lệ biển.
Kìa cánh buồm cuối chân trời nơi Chim Bói Cá bay lượn
Chỉ một mình Chim Bói Cá chống chọi biển ngàn khơi
Và sau cánh chim cả đàn chim con nhỏ đang chờ chim Mẹ
Tôi hãy còn kỷ niệm những cánh chim biển
Trong mắt bão bất công tảo tần và bao phiêu lưu khủng khiếp
Hãy nhìn kìa! Cuối chân trời bay lên Chim Bói Cá Mẹ bay lên...
Nguyễn Hữu Viện
Bản gốc tiếng Pháp
Le Martin-pêcheur & Le Vieux Pêcheur et la Mer...
===============================
à Anh Nghiêm Phong Tuấn, traducteur de La Mer et le Martin-Pêcheur...
Homme Libre, toujours tu chériras la mer!
La mer est ton miroir, tu contemples ton âme
Dans le déroulement infini de sa lame
Et ton esprit n'est pas un gouffre moins amer.
(Baudelaire - L'Homme et la Mer)
Le Martin-pêcheur et Le vieux pêcheur ont partagé heureusement la Mer
Malgré le vieux pêcheur c'est une chose, le Martin-pêcheur c'en est une autre
Car l'Homme et l'oiseau ne sont pas communs sans mer
Et tous les deux ils ont sans hasard le mal de mer
Car ils ne sont pas communs sans mer
Le Martin-pêcheur se lève de bon matin,
Le Vieux Pêcheur s'endort après une longue nuit blanche d'écriture
Il va dormir jusqu'à tard le matin
O Mer, tu ne connaîs ni l'un ni l'autre
Qu'ils sont les lutteurs éternels !
Haï Phong - Marseille sont les deux villes-ports
Où le rêve franco-vietnamien touche à l'état de veille
Sans perdre la qualité de rêverie
Les traces de la mémoire confond avec les vestiges de l'oubli
Les failles de la mémoire sont des étincelles d'incandescence
Et elles brûlent la conscience de toute chose remémorée
Hanoi - Paris remonte la vie jusqu'à ma source
La Patrie qu'elle est une mère et une mer
Tout à la fois française et vietnamienne
Paris peut alors générer des images de Hanoi
Et vice versa Haï Phong peut alors générer des images de Marseille
Oui La France ne t'est pas inconnue
Car tu as étudié le français dans ton enfance (1)
Ta génération a témoigné combien de transitions de l'histoire
Et tes oeuvres gardent la mémoire de notre peuple (2)
Ton Amour qui nous nourrit est si fort tragique et douloureux
Que je puisse éteindre son feu avec mes larmes de la mer…
Voile à l'horizon se profile le martin-pêcheur
Seulement, voilà un martin-pêcheur seul luttant avec la mer
Et la toile de fond derrière elle ce sont les martins-pêcheurs qui attendent leurs maman (3)
J'ai encore souvenir de ces oiseaux de mer
Aux tempêtes injurieuses, les nefs subirent
Les terribles aventures des longs gréements;
Vois! A l'horizon s'envole la maman martin-pêcheur....
Vien NGUYEN
(1) “Tôi chào mừng Đại Hội Biển và Sách. Đạt được giải Henri Queffelec mỗi năm dành cho một tác phẩm nói về biển, thật là một vinh dự lớn cho tôi, nhất là khi qua mạng internet tôi được biết trình độ rất cao của những tác giả cùng tranh cử để được giải này. Nước Pháp đối với tôi không hẳn là xa lạ, vì thời thơ ấu tôi đã học tiếng Pháp và sự kiện này càng làm tăng thêm niềm vui của tôi. Tôi thành thật cảm ơn đại hội đã cho tôi vinh dự và niềm vui này.”
(2) “Thế hệ chúng tôi đã chứng kiến bao nhiêu biến động của Lịch Sử. ... Tôi chỉ muốn thật trung thực trong khi viết để góp phần vào việc lưu giữ ký ức của Dân Tộc”. (Bùi Ngọc Tấn)
(3) “Một con chim bói cá không biết từ đâu bay tới gần tàu. Chỉ có một con. Nó chao đi lượn lại gần tàu như thử sức với biển. Trên biển mênh mông không một cánh chim, trừ nó. Nó bay tít xa, hút tầm mắt rồi lại bay lại. Bỗng nhiên nó chắp cánh lao nhanh xuống biển rồi bay lên, mỏ ngậm một cái gì trăng trắng vút qua thân tàu, thẳng hướng về phía Tây in hình một vệt cây cối xanh đen. Phía ấy là tổ ấm, là đàn con đang mong.”
(Tiểu thuyết Biển và Chim Bói cá – Bùi Ngọc Tấn)