Ông Trịnh Văn Sơn là giám đốc Công ty Trường Thành, kiêm tác giả kịch bản phim Lý Công Uẩn – Đường tới thành Thăng Long. Về quyết định không cho công chiếu bộ phim này vào dịp Đại lễ 1000 năm Thăng Long, ông nói “rất buồn nhưng phải tôn trọng và chấp nhận ý kiến của cơ quan quản lý”. Ông còn cho rằng không thể chỉ xem đoạn trailer vài phút mà đánh giá cả bộ phim 19 tập, và rằng đã tham vấn các chuyên gia đầu ngành của Việt Nam trong quá trình làm phim, và phía Trung Quốc “chỉ tham gia trong những công đoạn Việt Nam không thể đảm đương”. Nhà văn Nguyễn Quang Lập viết bài này là để trả lời ông.
Bauxite Việt Nam
Lâu nay thấy bà con la lối về bộ phim Đường tới thành Thăng Long tôi vẫn im lặng, không dám lên tiếng. Phần vì thấy người ta nói thế cũng đã hết nhẽ rồi, phần vì cũng có hành nghề điện ảnh, cũng có viết kịch bản phim lịch sử, cũng đã từng tham gia dự án điện ảnh Ngàn năm… nên mở miệng khó quá. Những người cùng nghề mới hiểu nỗi vất vả cay cực của điện ảnh Việt Nam. Để có một mét phim người ta phải đổ mồ hôi, sôi giọt máu chứ chả phải cứ đổ tiền ra là có phim đâu. Cho nên bác nói bác buồn vì phim chưa được cấp phép là bác nói rất thật lòng, chẳng phải chỉ buồn đâu, đau nữa bác ạ.
Nhưng nếu bác bình tĩnh nghĩ lại thì thấy giả sử phim ấy được cấp phép thì càng buồn đau hơn, lần này không chỉ mình bác buồn đau mà cả một dân tộc.
Trước hết nó là vấn đề nhạy cảm. Bác cũng biết sau chiến công đả Tống của Lê Hoàn là chiến công đả Tống rực rỡ của Lý Thường Kiệt, thời Lý đã mở ra một thiên niên kỉ vệ quốc thắng lợi. Một bộ phim làm về thời kì lịch sử vẻ vang đó lại giao cho Trung Quốc làm thì khó ai hiểu nổi và chấp nhận được. Bác nói phía Trung Quốc chỉ tham gia trong những công đoạn Việt Nam không thể đảm đương. Tôi tin khi xem xong 19 tập phim thì bác sẽ không thể chứng minh nổi trước những người cùng nghề công đoạn nào là do Việt Nam làm hoàn toàn. Không ai nói một phim kịch bản Trung Quốc, đạo diễn Trung Quốc, bối cảnh Trung Quốc, trang phục Trung Quốc là phim Việt Nam cả bác ạ. Làm phim không phải làm bảo tàng nhưng phim lịch sử Việt thì không thể nhuốm màu văn hóa Trung Quốc, bác đừng có cãi chày cãi cối. Trong lĩnh vực điện ảnh, Trung Quốc rất giỏi, họ hơn hẳn ta một cái đầu, cứ nói thế cho nó nhanh. Nhưng Trung Quốc là Trung Quốc, ta là ta. Không thể làm phim việt Nam bằng phong cách Trung Quốc được cho dù đó là một phong cách rất đáng nể.
Bác nói mọi người mới xem trailer đã vội kêu, tôi thì sợ rằng khi xem xong 19 tập phim người ta sẽ đập nát đài truyền hình và hãng phim của bác. Câu hỏi đặt ra là lịch sử vệ quốc Việt đã được diễn đạt như thế nào dưới bàn tay Trung Quốc? Các nghệ sĩ Trung Quốc họ cũng yêu Tổ quốc của họ chứ, họ không thể vì đồng tiền để có thể làm nhục Tổ quốc họ được, trong khi lịch sử nghìn năm xâm lăng của Trung Quốc, ở thời kì nào cũng vậy rốt cuộc họ là kẻ chiến bại.
Nhiều người sợ các nhà làm phim Trung Quốc không hiểu gì lịch sử Việt, tôi thì ngược lại, tôi sợ họ quá hiểu lịch sử Việt Nam, và bằng một ngón nghề cao thủ họ dễ dàng biến cái phim này thành phim vỏ Việt Nam chất Trung quốc cả lịch sử lẫn văn hoá. Không biết bác xem phim Bác Hồ ở Hồng Kông chưa. Phim ấy sự hợp tác Trung – Việt là sòng phẳng không ai chỉ đạo ai. Thế mà khi xem xong tôi và Trần Đăng Khoa ngồi đắng ngắt, phục vô cùng những ngón nghề thâm hiểm của họ. Một bộ phim có vẻ như ca ngợi Bác kì thực là sự kể công của Trung Quốc. Tên phim tiếng ta là Bác Hồ ở Hồng Kông, tiếng Tàu là Đào tẩu khỏi Hồng Kông. Ngay cả tên phim ta cũng không giữ nổi làm sao bác có thể độc lập ở một công đoạn nào?
Bộ phim này là chuyện nhỏ, 200 tỉ dù lớn lắm nhưng cũng chỉ là chuyện nhỏ, sở dĩ dân chúng um sùm cả mấy tháng nay vì sự tồn vong văn hoá Việt. Mất Hoàng Sa quả thật rất đau nhưng không đáng lo vì ta biết cái sự mất, trước sau ta cũng đòi lại được. Nhưng đánh mất bản sắc văn hoá mới nguy hiểm, vì ít ai nhận ra, nó thấm dần từng tí một cho đến khi nó đổi màu hoàn toàn. Khi đó ta mất mà ta lại mừng vui là ta đang được, đau lắm bác ơi.
Vì lẽ đó tôi muốn gửi đến bác lời tâm niệm này: Thôi đừng tiếc phim đó nữa, hãy vất nó đi, làm cái khác bác ạ. Miễn sao còn non còn nước còn người, còn văn hoá Việt thì bác lại có những phim hoành tráng khác, chẳng lo gì.
Kính bác.
N. Q. L.