Cù Tuấn biên dịch phóng sự của New York Times
Tại thủ đô của Ukraine, cư dân đang tranh cãi với câu hỏi ai là người chịu trách nhiệm về việc đóng cửa một hầm trú ẩn mà đã dẫn tới cái chết của hai phụ nữ và một đứa trẻ. Tại Nga, chính quyền đang sơ tán dân ở khu vực biên giới.
Bên ngoài một phòng khám dành cho trẻ em, mà đã trở thành hầm tránh bom ở Kyiv, một đám đông người qua đường tranh cãi với một câu hỏi đã ám ảnh thủ đô Ukraine hơn một ngày: Ai phải chịu trách nhiệm về cái chết của những người hàng xóm của họ?
Ba người, bao gồm một phụ nữ và đứa con của cô, đã thiệt mạng trong một vụ nổ xung quanh lối vào nơi trú ẩn trong khu phố của họ vào sáng sớm ngày 1/6, sau khi họ không kịp chạy khi Nga không kích. Ít nhất một chục người khác bị thương.
Những cái chết này đã làm rung chuyển một thành phố từng là nơi hứng chịu các cuộc không kích và tên lửa, và chúng đã dẫn đến nhiều cuộc điều tra, bốn vụ giam giữ và các lễ tưởng niệm lan rộng. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã kêu gọi cơ quan thực thi pháp luật đưa những kẻ chịu trách nhiệm ra trước công lý.
“Thật không may, ngay cả ngày nay – sau mọi chuyện đã xảy ra – cư dân Kiev liên tục đăng thông tin về việc “không thể vào được các hầm trú ẩn," ông Zelensky nói trong một bài phát biểu vào tối ngày 2/6. “Mức độ sơ suất này trong thành phố không thể được che đậy bằng bất kỳ lời bào chữa nào.”
Đến chiều ngày 2/6, ba khu tưởng niệm khác nhau được trang trí bằng hoa, thú nhồi bông dành cho trẻ em và nến đã được dựng lên gần cửa phòng khám. Một phụ nữ đứng bên ngoài hàng rào cảnh sát lặng lẽ khóc. Một cậu bé đã vẽ lá cờ Ukraine bằng phấn xanh và vàng trên vỉa hè bên cạnh một khu tưởng niệm không chính thức, với dòng chữ "Vinh quang cho Ukraine" bằng văn bản khối ô vuông.
“Con gái tôi chạy chậm hơn họ 30 giây, điều này đã cứu mạng con bé." Larysa Sukhomlyn, 64 tuổi, có con gái Olya, thường chạy xuống tầng hầm của phòng khám để trú ẩn khi bị không kích, cho biết nếu họ chạy cùng nhau, con của bà cũng sẽ chết.
Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine vào năm ngoái, cuộc chiến đã được xác định do những khoảnh khắc ngẫu nhiên và kinh hoàng: Chỉ vài phút hoặc vài mét đôi khi quyết định ai sống hay chết, từ chiến trường tiền tuyến đến các thành phố đông đúc của Ukraine và các khu vực biên giới của Nga, nơi một số nhà chức trách gần đây đã mô tả về các cuộc pháo kích của Ukraine và thông báo sơ tán dân chúng.
Nhưng ba người Ukraine thiệt mạng ở Kyiv, gồm Natalia Velchenko, 33 tuổi, Olha Ivashko, 34 tuổi và con gái 9 tuổi của Olha, Viktoria, dường như đã có đủ thời gian để đến nơi an toàn vào sáng ngày 1/6.
Cái chết của họ phản ánh tình huống xấu nhất xảy ra khi người dân Kyiv phải sống với mạng lưới hàng trăm hầm tránh bom nằm rải rác khắp thành phố. Những hầm trú ẩn đó ngày càng trở nên quan trọng hơn khi Nga tăng cường các cuộc không kích trong những tuần gần đây, sau một mùa đông vốn đã tàn khốc với các cuộc tấn công tầm xa và phá hệ thống lưới điện.
Một số nơi trú ẩn này đã bị đóng cửa. Những hầm khác đang trong tình trạng rất tồi tệ. Theo một số cư dân Kyiv, việc tìm ra những người chịu trách nhiệm bảo trì chúng thường rất khó khăn. Việc không hành động này đã để lại gánh nặng cho cư dân địa phương trong việc phối hợp với nhau để họ biết chỗ trú ẩn có thể tới khi Nga tấn công.
“Có cần thiết phải để có người phải chết để các nơi trú ẩn mới bắt đầu được đào xung quanh Kyiv không?” Tetiana Kukuruza, 26 tuổi, sống ở trung tâm thành phố nói. “Đáng lẽ họ phải giải quyết vấn đề này trước cuộc xâm lược toàn diện, không phải gần một năm rưỡi sau khi Nga bắt đầu một cuộc chiến tích cực.”
Hôm thứ Năm 1/6, Vitali Klitschko, thị trưởng Kyiv, cho biết trên Telegram rằng chính quyền đang “kiểm tra khả năng sử dụng của các nơi trú ẩn”.
Serhiy Popko, người đứng đầu chính quyền quân sự thành phố Kyiv, nói rằng cơ quan an ninh và tình báo chính của Ukraine, văn phòng công tố và cảnh sát quốc gia, đang điều tra xem ai là người chịu trách nhiệm.
Một số nghi ngờ sẽ không bao giờ có câu trả lời.
“Không ai xử lý việc này. Không phải Klitschko hay bất kỳ ai khác,” Vadym, một cư dân sống gần địa điểm xảy ra vụ nổ ngày 1/6, cho biết và từ chối cung cấp họ của mình vì sợ bị trả thù. “Tôi không biết ai là người quyết định việc này, họ đang đổ trách nhiệm cho nhau và thế là xong.”
Người dân cho biết khoảng 7 phút trôi qua giữa tiếng còi báo động không kích vang lên vào khoảng 2:49 sáng cho đến khi vụ nổ bên ngoài phòng khám. Thời gian là đủ lâu để các gia đình mặc quần áo và đi xuống tầng hầm.
Phòng khám sức khỏe dành cho trẻ em này, được gọi là Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Ban đầu số 3 của Quận Desnianskyi, có tivi, thuốc và hồ sơ bệnh án. Tòa nhà thường bị khóa vào nửa đêm, nhưng vì một số lý do, người dân cho biết, lối vào bên ngoài tầng hầm của tòa nhà này cũng bị khóa. Một người phụ nữ giấu tên cho biết trong những ngày gần đây, cô phải gõ cửa liên tục để được vào nơi trú ẩn.
Một sĩ quan cảnh sát làm nhiệm vụ vào sáng 1/6 đã bị bắt giữ và bị xét nghiệm ma túy và rượu, một sĩ quan cảnh sát nói với điều kiện giấu tên để thảo luận về các vấn đề nhạy cảm. Ba người khác, bao gồm giám đốc và phó giám đốc của phòng khám, đã bị tạm giữ để thẩm vấn, theo văn phòng tổng công tố Ukraine.
Các nhà chức trách ở khu vực biên giới của Nga, Belgorod, cũng mô tả những thương vong và sự hỗn loạn gần đây liên quan đến chiến tranh, mặc dù họ không cung cấp nhiều chi tiết. Thống đốc khu vực, Vyacheslav Gladkov, nói rằng hai phụ nữ đã chết sau khi xe của họ bị trúng đạn pháo gần thị trấn Shebekino, cách biên giới Ukraine khoảng 6 dặm.
Một đoạn video do các phóng viên quân sự Nga đăng tải nhằm ghi lại hậu quả cho thấy một đám khói bốc lên gần một cột ô tô chở khách. Video này không thể được xác minh độc lập.
“Tình hình là khá khó khăn,” ông Gladkov cho biết trong một bài đăng trên Telegram hôm 2/6, đồng thời cho biết thêm rằng khoảng 2.500 người đã được sơ tán ở Belgorod vì các cuộc pháo kích và xâm nhập của Ukraine.
Số lượng người sơ tán không thể được xác nhận, nhưng cư dân Belgorod đã di tản đến Shebekino hôm 1/6 đã mô tả cộng đồng nông nghiệp tại Belgorod, với dân số 40.000 người, đã trở thành một thị trấn ma. Họ cho biết nhiều cư dân đã rời đi mà không đợi lệnh sơ tán chính thức sau khi trú ẩn trong hầm trong suốt nhiều giờ bị bắn phá.
Lo lắng ở khu vực Belgorod đã gia tăng kể từ khi hai nhóm bán quân sự vượt qua biên giới vào tuần trước và chiếm giữ một thời gian ngắn hai ngôi làng ở một khu vực khác của khu vực này.
Các nhóm, Quân đoàn Nga Tự do và Quân đoàn Tình nguyện Nga, đã tuyên bố trong các video riêng biệt vào ngày 2/6 rằng họ đã chiến đấu ở vùng ngoại ô Shebekino trong ngày 29/5. Các nhà chức trách Nga đã cho biết rằng quân nổi dậy đã bị quay trở lại biên giới. Vào thứ Sáu ngày 2/6, người phát ngôn của Quân đoàn Tình nguyện Nga và Quân đoàn Nước Nga Tự do đã từ chối bình luận ngoài việc nói rằng các hoạt động quân sự vẫn đang tiếp tục.
Cả hai nhóm này đều hoạt động từ Ukraine và bao gồm các công dân Nga chống Điện Kremlin, đã tuyên bố rằng họ không tấn công dân thường và chỉ nhắm mục tiêu vào các cơ sở an ninh.
Các nhân chứng trong khu vực đã mô tả thiệt hại lan rộng ở Shebekino, bao gồm cả các tòa nhà dân cư. Đoạn video được The New York Times xác minh cho thấy một khu chung cư trong thị trấn đang bốc cháy.
Nếu những cảnh máy bay tấn công và phá hủy là tương đối mới lạ đối với người Nga, thì những cuộc oanh tạc như vậy đã trở nên quen thuộc một cách đau đớn đối với nhiều người Ukraine.
Đối với người dân ở quận phía đông Kyiv gần phòng khám, sống trong một cụm chung cư kiểu Xô viết giữa các cửa hàng nhỏ, việc chạy xuống nơi trú ẩn của phòng khám dành cho trẻ em này là một phần của thói quen kéo dài hàng tuần, khi Nga phóng máy bay không người lái, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo vào thủ đô Kyiv trong phần lớn tháng Năm.
Khoảng một chục người đã tập trung bên ngoài phòng khám số 3 để trú ẩn trong tầng hầm vào sáng sớm ngày 1/6. Khi họ túm tụm lại, đánh nhau để được chui vào hầm, lực lượng phòng không Ukraine, được hỗ trợ bởi các vũ khí do phương Tây cung cấp như tên lửa Patriot, chỉ đánh chặn được một phần tên lửa đạn đạo của Nga, đánh bật tên lửa đi nhưng không phá hủy được đầu đạn của nó, theo một sĩ quan cảnh sát.
Quả đạn rơi từ trên trời xuống và rơi xuống cách cửa trước của hầm trú ẩn chỉ vài mét, nổ tung và tạo ra một chuỗi mảnh vỡ rộng kéo dài hàng trăm mét. Vụ nổ làm vỡ các cửa sổ trong các tòa nhà gần đó và làm bật cửa ra vào khỏi bản lề của chúng trong phòng khám, tạo ra một miệng hố rộng khoảng 4 mét.
Bà Sukhomlyn, người hàng xóm kể lại khoảnh khắc cuối cùng của hai mẹ con gặp nạn: “Từ ban công tôi đã nhìn thấy mọi chuyện diễn ra như thế nào. “Khi bà của họ thấy rằng họ đang đến gần phòng khám, một vụ nổ xảy ra. Bà của họ chạy ra ngoài ngay lập tức và hét to tên của con và cháu mình.”
Nguồn: FB Cù Tuấn