Cù Tuấn biên dịch từ Reuters
Các quy định chặt chẽ hơn của Mỹ nhằm cấm nhập khẩu hàng hóa từ Tân Cương của Trung Quốc đang gây áp lực lên các nhà sản xuất hàng may mặc và giày dép của Việt Nam, ảnh hưởng đến lĩnh vực sản xuất mà đã mất gần 90.000 việc làm kể từ tháng 10 do nhu cầu giảm sút.
Hình ảnh: Công nhân làm việc tại một nhà máy may mặc ở tỉnh Bắc Giang, gần Hà Nội, ngày 21 tháng 10 năm 2015. Ngành dệt may và giày dép của Việt Nam sẽ hưởng lợi mạnh mẽ từ TPP, sau khi xuất khẩu 31 tỷ USD vào năm ngoái cho các thương hiệu như Nike, Adidas, H&M, Gap, Zara, Armani và Lacoste.
Trong số các quốc gia xuất khẩu hàng may mặc, Việt Nam đã phải đối mặt với tác động nặng nề nhất từ Đạo luật bảo vệ lao động cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ (UFLPA), theo một đánh giá của Reuters về dữ liệu chính thức của Mỹ. Luật này có hiệu lực từ tháng 6 yêu cầu các công ty chứng minh rằng họ không sử dụng nguyên liệu thô hoặc linh kiện được sản xuất bằng nguồn lao động cưỡng bức tại Tân Cương.
Lệnh cấm này của Mỹ gây tổn hại khi nó giáng thêm một đòn nữa sau nhu cầu quần áo giảm từ các quốc gia giàu có vốn đã làm giảm sản lượng công nghiệp và xuất khẩu từ Việt Nam, một cường quốc sản xuất đồ may mặc ở Đông Nam Á, nhà cung cấp chính cho các thương hiệu lớn như Gap, Nike và Adidas.
Trong số các lô hàng may mặc và giày dép trị giá 15 triệu đô la bị giữ để kiểm tra UFLPA, hơn 80% là từ Việt Nam và chỉ 13% hàng hóa của Việt Nam được thông quan, theo dữ liệu hải quan của Mỹ cho đến ngày 3 tháng 4.
Nhiều nhà nhập khẩu Mỹ vẫn lạc quan, nhưng chuỗi cung ứng của họ vẫn có thể bị gián đoạn do các nhà sản xuất hàng may mặc của Việt Nam phụ thuộc vào Trung Quốc, với khoảng một nửa nguyên liệu đầu vào của họ, theo Hiệp hội ngành công nghiệp của nước này.
Các nhà sản xuất Việt Nam, Hiệp hội Thương mại và Bộ Công nghiệp đã không trả lời các câu hỏi của Reuters về tác động của UFLPA.
Giá trị các lô hàng từ Việt Nam bị từ chối nhập cảnh vào Mỹ vượt quá 2 triệu USD, gấp ba lần so với các lô hàng từ Trung Quốc – với các biện pháp trừng phạt đã tăng theo cấp số nhân trong những tháng đầu năm nay.
Mặc dù các biện pháp kiểm soát của Mỹ thường xuyên hơn đối với ngành công nghiệp điện tử, đặc biệt là đối với các tấm pin mặt trời có thể được sản xuất bằng polysilicon từ Tân Cương, nhưng chỉ 1% hàng hóa điện tử được kiểm tra bị từ chối nhập cảnh, so với 43% lô hàng may mặc và giày dép.
Tổng cộng, hải quan Mỹ đã kiểm tra gần 3.600 lô hàng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nhiều quốc gia để xác định rằng chúng không chở hàng hóa có đầu vào từ lao động cưỡng bức ở Tân Cương, theo dữ liệu của hải quan Mỹ.
LIÊN QUAN ĐẾN TÂN CƯƠNG
Mặc dù các lô hàng bị tạm dừng chiếm một phần rất nhỏ trong tổng trị giá 27 tỷ đô la hàng may mặc và giày dép mà Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ vào năm ngoái, nhưng các rủi ro khi tuân thủ luật này có thể dẫn đến những điều chỉnh đau đớn hơn cho Việt Nam.
Theo Bộ Thương mại Mỹ, điều đó sẽ ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ vì Việt Nam là nguồn cung cấp hàng may mặc chính làm từ bông cho nước Mỹ.
Sheng Lu, Giám đốc Khoa Nghiên cứu Thời trang và May mặc tại Đại học Delaware, cho biết: “Sự phụ thuộc nặng nề của Việt Nam vào nguyên liệu dệt bông từ Trung Quốc có nguy cơ đáng kể về việc chúng có chứa bông từ Tân Cương, vì tỉnh này sản xuất hơn 90% lượng bông của Trung Quốc”.
Ông cho biết Việt Nam khó có thể giảm mạnh sự phụ thuộc này, bởi vì nhiều công ty gia công ở Việt Nam thuộc sở hữu của các nhà đầu tư Trung Quốc.
Một quan chức trong ngành may mặc và một quan chức chính phủ quen thuộc với vấn đề này đã xác nhận rằng một số nhà cung cấp Việt Nam có thể khó tuân thủ các quy định mới, vì họ nhập khẩu bông từ Tân Cương hoặc vì họ không thể chứng minh rằng họ không nhập nguyên liệu từ đó.
Ủy ban Hàng hải Liên bang, cơ quan Mỹ chịu trách nhiệm về vận tải biển quốc tế, đã cảnh báo vào đầu tháng này về khả năng gián đoạn chuỗi cung ứng do việc kiểm tra theo luật UFLPA gây ra.
Trong một cuộc khảo sát năm ngoái, gần 60% các nhà quản lý ngành thời trang Mỹ cho biết họ đang tìm kiếm các quốc gia bên ngoài châu Á để tìm nguồn cung cấp như một phản ứng đối với luật lao động cưỡng bức.
Sheng Lu cho biết các công ty Mỹ sẽ khó có thể nhanh chóng tìm được nhà cung cấp thay thế, do đó dự kiến sẽ có nhiều đợt kiểm tra hơn đối với hàng hóa của Việt Nam.
Ông nói, các công ty phương Tây nên "nỗ lực đáng kể hơn để lập bản đồ chuỗi cung ứng của họ, tìm ra nơi sản xuất đối với từng giai đoạn diễn ra và chứng minh rằng họ luôn cẩn trọng và kỹ càng xem xét việc này".
MẤT VIỆC LÀM
Nhu cầu yếu hơn đã buộc ngành may mặc, ngành sử dụng lao động lớn nhất của Việt Nam sau nông nghiệp, phải cắt giảm gần 3% trong số 3,4 triệu lao động kể từ tháng 10, và góp phần làm giảm 11,9% xuất khẩu của cả Việt Nam và giảm 2,3% sản lượng trong quý đầu tiên của năm nay so với một năm trước đó, khiến tăng trưởng chậm lại.
Khoảng một trong ba đôi giày mà Nike và Adidas bán trên toàn cầu và 26% và 17% quần áo của họ được sản xuất tại Việt Nam.
Tuy nhiên, Nike đã giảm đáng kể sản lượng hàng may mặc và giày dép tại Việt Nam mặc dù quốc gia này vẫn là trung tâm sản xuất chính của Nike, theo báo cáo thường niên mới nhất cập nhật đến tháng 5 năm 2022. Nike đã không trả lời các câu hỏi của Reuters về UFLPA.
Adidas cũng không bình luận về UFLPA, nhưng cho biết việc thu hẹp quy mô tại các nhà cung cấp Việt Nam sẽ thể hiện việc tôn trọng luật pháp địa phương.
Người phát ngôn của Adidas cho biết: “Việt Nam tiếp tục là một trong những quốc gia cung ứng chính của chúng tôi."
Công ty Gap cho biết họ không có lô hàng nào bị hải quan Mỹ giữ lại.
Hai quan chức của các hiệp hội thương mại ngành may mặc và giày dép Mỹ cho biết các quy định mới cho đến nay không có tác động lớn đến Việt Nam và đổ lỗi cho việc cắt giảm việc làm tại Việt Nam gần đây là do nhu cầu trên toàn cầu đã thấp hơn trước.
Việc cắt giảm việc làm lớn ở Việt Nam đang diễn ra tại công ty Pou Chen, nhà cung cấp chính cho Nike và Adidas, theo tin của Reuters đưa vào tháng 2 năm 2023, vào thời điểm họ đang lên kế hoạch đầu tư sản xuất lớn ở Ấn Độ.
Công nhân đã bị sa thải tại một nhà thầu của công ty đồ thể thao Mỹ là Under Armour, và các công nhân khác đã bị cắt giảm giờ làm tại Regina Miracle International, nhà cung cấp đồ lót khổng lồ của Mỹ Victoria’s Secret, theo các công nhân và giám đốc điều hành nói với Reuters.
Những công ty trên đã không trả lời các câu hỏi của Reuters.
“Thông thường các công ty tuyển lao động sau Tết Nguyên đán, nhưng năm nay mọi thứ diễn ra ngược lại”, bà Nguyễn Thị Hương, 45 tuổi, làm việc cho Pou Chen 10 năm và vừa bị mất việc, cho biết.
C.T.d.
Nguồn: FB Cù Tuấn