13 tháng 7, 2022
Các cuộc biểu tình phản chiến chống Putin vẫn xảy ra khắp nơi trên thế giới (ảnh: Volha Shukaila/SOPA Images/LightRocket via Getty Images)
Những người bất đồng chính kiến ở Nga tiếp tục phản đối cuộc chiến Ukraine bằng những hình thức nghệ thuật để tránh hình phạt hà khắc của chính quyền.
Từ màn trình diễn ngoạn mục của Annenkova và Perova
Trước nguy cơ bị bỏ tù, bị kỳ thị và bị phạt tiền, nhiều người biểu tình phản đối cuộc chiến của Putin ở Nga đã nghĩ ra những phương cách sáng tạo để đưa thông điệp của họ ra ngoài và để giảm nguy cơ bị trừng phạt bởi luật “không yêu nước”. The Washington Post thuật:
Lúc đó là 4 giờ sáng trên đường vành đai thứ hai của Moscow, những ánh sáng dầu tiên của ban mai đã tưới xuống con phố vắng. Đôi bạn Lyudmila Annenkova và Natalia Perova bước ra khỏi taxi với tấm chăn che chiếc váy trắng sơn đỏ loang lỗ như vấy máu. Nếu không muốn bị bắt, họ phải thực hiện thật nhanh thông điệp phản chiến của mình. Hai người trút bỏ chăn, nắm tay nhau và nhìn chằm chằm vào ống kính điện thọai thông minh. Bấm, bấm và bấm! Ba bức ảnh hoàn tất và họ bỏ chạy. Không lâu sau, những hình ảnh chụp kiểu “du kích” này được lan truyền trên mạng xã hội Telegram và lan sang các trang mạng xã hội khác của Nga và thế giới.
Những vệt sáng màu đỏ trên hai chiếc váy trắng tượng trưng cho việc giết người vô tội, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. Đôi bạn Lyudmila Annenkova và Natalia Perova nắm tay nhau để gửi một thông điệp mạnh mẽ đến người dân Ukraine, hàm ý “Chúng tôi muốn nắm tay tất cả những người đang ở đó và những người đang gặp khó khăn”. Annenkova nói. “Với cách biểu diễn nặng về hình ảnh như thế này, thông điệp của bạn sẽ đi thẳng vào tâm trí mọi người để họ biết có những người Nga chống chiến tranh”. Perova nói thêm: “Nếu bạn không cho họ thấy những hành động cụ thể, nhiều người Nga vẫn tiếp tục sống trong bong bóng tuyên truyền của chính phủ mà không có bất kỳ sự hiểu biết nào hay mong muốn được hiểu nào về bản chất thực và hậu quả thực của cuộc chiến”.
Đây là một ví dụ điển hình chứng minh phong trào phản chiến của người dân Nga vẫn âm ỉ và họ đã tìm ra chiến thuật mới để bày tỏ sự bất đồng quan điểm, bất chấp sự đàn áp thô bạo của chính quyền Vladimir Putin. Số người biểu tình bị bắt vì những tội danh tầm thường như giơ một tờ giấy trắng lên, chỉ ngụ ý phản đối chiến tranh đã dẫn đến những chiến thuật thích nghi độc đáo của các thành viên phong trào.
Đến các họa sĩ phản chiến
Họa sĩ Denis Mustafin bị bỏ tù 15 ngày vì treo cờ Nga trước Bộ Quốc phòng vào Ngày nước Nga, 12 Tháng Sáu, với dòng chữ “Hôm nay không phải ngày của tôi”. Bạn ông, họa sĩ Andrei Kuzkin, dùng phân và máu của chính mình để vẽ ba từ “Máu, phân và chiến tranh” cho tác phẩm mang tên “Mixture” (Hỗn hợp).
“Tôi cảm thấy nhẹ nhõm – Kuzkin nói – Tôi thực sự muốn làm điều gì đó để thể hiện những gì tôi cảm nhận, và cho người khác thấy chiến tranh là sự kết hợp của những thứ mà vì một lý do nào đó xã hội của chúng ta cũng như Putin đã cố ngó lơ”. Kuzkin chỉ có thể đăng những bức ảnh như vậy lên Facebook. Party of the Dead, một nhóm nghệ thuật kín phản đối chiến tranh của Nga, tập trung vào những gì họ gọi là “nỗi ám ảnh bệnh tật của nước Nga về ‘bệnh hoại tử’ trong chính trị và văn hóa”. Họ mang mặt nạ sọ người, trang phục xương người và biểu tình trên sân khấu với các “xác chết” hoặc tại một nghĩa trang nơi chôn cất những người chết trong chiến tranh của Liên Xô và các nạn nhân của cuộc phong tỏa Leningrad. Danh tính các thành viên đều được giấu kín vì sợ bị bắt.
Trong một cuộc phỏng vấn, một thành viên của nhóm nói: “Chế độ này không có gì để chia sẻ với thế giới ngoại trừ sự hủy diệt và chết chóc, được thể hiện hoàn hảo qua cuộc xâm lược Ukraine!”. Nhóm cho rằng chế độ của Putin phạm tội lừa dối công chúng bằng các tin tức giả về chiến tranh và “hình sự hoá” những người dám nói lên sự thật. “Sự thật duy nhất của cuộc chiến Ukraine là mọi người đang thực sự bị giết!”.
Phản chiến muôn màu muôn vẻ
Trong những cách thể hiện sáng tạo khác, các nhà họat động chống chiến tranh đã mặc quần áo mang dòng chữ “pacifist” (người yêu hòa bình) hoặc hóa trang thành những bộ xương để biểu tình tại các nghĩa trang quân đội. Có người viết thông điệp phản chiến trên tiền giấy, trang trí hình chim bồ câu vì hòa bình trên bánh mì nướng hoặc để lại những biểu tượng phản chiến trong các công viên thành phố.
Mới đây, một phụ nữ đã bị bắt vì can đảm hát lớn một bài hát của nhạc sĩ Liên Xô huyền thoại Vladimir Vysotsky nói về cuộc chiếm đóng Ukraine của Đức Quốc xã với lời ca: “Phía trước chúng ta, tất cả đang nở rộ. Phía sau chúng ta, mọi thứ đang bùng cháy”. Trong khi đó, nghệ sĩ đường phố Yekaterinburg Timofey Radya trưng bày áp phích và biển hiệu cho các tác phẩm sắp đặt của mình trên các tòa nhà.
Ngày 12 Tháng Sáu, tại thành phố mình đang sống, ông viết “Sống trong quá khứ” bằng những chữ cái lớn trên hai tòa nhà, bên cạnh là biểu ngữ khác có hình búa liềm. “Khi nghĩ ra ý tưởng này vào cuối năm ngoái, tôi xem đó là lời tiên tri và nay nó đã trở thành sự thật” – ông nói. Hai ngày sau, nhà chức trách gỡ bỏ hai biểu ngữ này. Năm ngoái, sau khi bị bắt vì phản đối việc bỏ tù nhà lãnh đạo đối lập Alexei Navalny, ông Dmitry Skurikhin, chủ một trung tâm mua sắm ở thị trấn nhỏ Russko-Vysotskoye, phía Tây Nam St.Petersburg, thề sẽ không cạo râu cho đến khi Putin hết cầm quyền.
Tuyệt vọng, ông vẽ tên các ngôi làng, thị trấn và thành phố của Ukraine bị Nga chiếm đóng trên các bức tường của trung tâm mua sắm. Skurikhin còn mang một tấm áp phích có nội dung “Chào đón Ngày Chiến thắng của Ukraine! Vinh quang cho bạn và những người hùng của các bạn”. Một trong năm cô con gái của Skurikhin bị rối loạn nhịp thở khi còn nhỏ. Vài lần ông thấy con môi xanh tái và hai vợ chồng rất lo lắng cho đến lúc cô trưởng thành. “Khi chiến tranh bắt đầu, từ trải nghiệm của gia đình mình và nhìn thấy hình ảnh những đứa trẻ bị giết ở Ukraine, tôi không thể chịu đựng được. Bọn trẻ không chỉ bị giết mà còn bị xé xác – ông nói, giọng nghẹn lại – Nếu tôi không viết tên những nơi trẻ em bị xé xác bằng sơn đỏ tượng trưng cho máu, tôi sẽ phát điên mất!”.
Một nhà hoạt động ẩn danh phản đối hành động tàn sát thường dân của quân Nga ở Bucha bằng cách giả chết tại một số địa điểm nổi tiếng nhất của Moscow. Những hình ảnh gây sốc này được tạp chí độc lập Nga Holod đăng tải. Nhà báo Nga Peter Ruzavin, người đã trốn khỏi nước Nga và hiện đưa tin ở Ukraine, vừa cho ra mắt kênh Telegram chuyên thu thập hình ảnh về các hành động phản chiến.
Ông nói: “99% nghệ thuật thị giác phản chiến không do các họa sĩ tạo ra, mà là của những dân thường Nga. Các khẩu hiệu phản chiến và cờ Ukraine xuất hiện trên tường các tòa nhà, cây cầu, tường rào, cột điện, trạm xe buýt, cạnh đường cao tốc, và trên xe lửa và xe buýt. Chúng thực sự là một liệu pháp giải tỏa ức chế, vì khi nhìn thấy chúng bạn nhận ra rằng có rất nhiều người chống lại chiến tranh dù không thể biết là có bao nhiêu người”.