Nguyễn Ngọc Chu
1. CHỢT NHỚ VỀ CHUYỆN SÓI GỬI CHÂN
Ngay từ đầu Chính phủ Việt Nam (VN) hoàn toàn không ngỏ ý mua Vero Cell Trung Quốc (TQ). Tưởng chỉ có 500 000 liều Vero Cell TQ về vào 20/6/2021 để tiêm cho người TQ làm việc tại VN, người VN có nhu cầu sang TQ, cư dân biên giới hay đi lại với TQ. Đó là lý do để TQ tặng, và cũng là lý do để VN nhận vaccine TQ. Tưởng đó là “kênh duy nhất” mà Vero Cell vào VN. Tưởng thế thế là chấm dứt duyên nợ với Vero Cell. Nhưng thật không ngờ. Vero Cell tràn vào VN không chỉ bằng cách “sói gửi chân”.
“Kênh thứ 2” là Tập đoàn Vạn Thịnh Phát (VTP) bỗng dưng tài trợ cho TP.HCM 5 triệu liều vaccine chống Covid, không phải của AstraZeneca, Pfizer, hay Moderna mà là của Vero Cell của Trung Quốc.
Cũng tưởng “kênh VTP” chấm dứt ở 5 triệu liều. Nhưng không, VTP lại tiếp tục tặng 8 triệu liều Vero Cell cho toàn quốc. Không chỉ TP.HCM với vùng lân cận và các tỉnh biên giới, mà toàn quốc đều bao phủ Vero Cell. Hãy xem số liệu phân bố Vero Cell đợt mới nhất:
“Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương vừa có quyết định về việc phân bổ 8 triệu liều vaccine COVID-19 Vero Cell. Đây là số vaccine Vero Cell do Công ty Cổ phần bảo trợ tập đoàn Vạn Thịnh Phát tài trợ cho Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các tỉnh, thành phố.
Cụ thể, Hà Nội được phân bổ 1.359.000 liều; Bắc Giang 200.000 liều; Bắc Ninh 400.000 liều; Lạng Sơn 500.000 liều; Vĩnh Phúc 100.000 liều; Yên Bái 500.000 liều; Hải Phòng 500.000 liều; Nam Định 200.000 liều; Hải Dương 94.400 liều; Hưng Yên: 147.200 liều; Quảng Ninh 700.800 liều; Thanh Hóa 200.000 liều; Nghệ An, Quảng Trị, Bình Định đều được 200.000 liều. Khánh Hòa 300.000 liều.
Tại các tỉnh phía Nam, TP.HCM nhận thêm 500.000 liều; Bà Rịa Vũng Tàu 100.000 liều; Long An, Lâm Đồng, Tây Ninh, Bến Tre, Đồng Tháp đều được 200.000 liều; Tiền Giang 96.200 liều; Kiên Giang 300.000 liều. Tập đoàn Vạn Thịnh Phát được phân bổ 200.000 liều (https://laodong.vn/…/phan-bo-8-trieu-lieu-vaccine-vero…).
“Kênh thứ 3” là đại sứ Hùng Ba. Trước khi phi cơ của bà Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris hạ cánh, đã gặp TT Phạm Minh Chính với “món quà” 2 triệu liều Vero Cell (24/8/2021).
Rất mạnh là “kênh thứ 4”. Đó là chuyến viếng thăm của ông Vương Nghị ngày 09-12/9/2021 với quà tặng 3 triệu liều Vero Cell.
“Kênh thứ 5” là Bộ Quốc phòng TQ. Bộ Quốc phòng TQ đã tặng Bộ Quốc phòng VN 200 000 liều Vero Cell (17/8/2021).
“Kênh thứ 6” là khu tự trị Quảng Tây TQ tặng VN 800 000 liều Vero Cell.
Qua các tỉnh, các bộ, các tổ chức đoàn thể – Vero Cell có thể sẽ tràn vào VN với rất nhiều kênh nữa. Cho đến hiện tại đã có khoảng 20 triệu liều Vero Cell nhập vào VN.
2. VU HỒI TỪ TRUNG ĐÔNG
Nhưng điều đáng nói là chiếc “vòi” vu hồi tít từ tận Trung Đông.
Ông Vương Nghị sang thăm VN (09-12/9/2021) không chỉ với quà tặng 3 triệu liều Vero Cell. Ngày 10/9/2021 Bộ Y tế phê duyệt khẩn cấp Hayat – Vax. Ngày 16/9/2021 Bộ Y tế cấp giấy phép nhập khẩu 30 triệu liều Hayat – Vax là Vero Cell đóng gói ở UAE.
Ô Mã Nhi đánh vu hồi từ biển Thuận Hoá còn thua xa Vero Cell bắc “vòi” vu hồi từ tít tận Trung Đông.
3. CHOÁNG VÁNG
Ngày 22/9/2021 truyền thông đưa tin Chính phủ VN mua 20 triệu liều vaccine Vero Cell – mặc dù ngay từ đầu dịch suốt cho đến tháng 8/2021 hoàn toàn không đề cập đến mua vaccine của TQ. Từ không muốn cho đến tự nguyện quả là một biên giới mong manh. Choáng váng khi đọc điều kiện của hợp đồng:
“Chấp nhận phương thức thanh toán theo các điều khoản hợp đồng; chấp nhận không có nội dung về bảo lãnh tạm ứng, bảo lãnh thực hiện hợp đồng.
Việc ký kết, hiệu lực, giải thích, thực hiện và giải quyết tranh chấp của hợp đồng áp dụng theo luật pháp Trung Quốc. Trường hợp không giải quyết được, tranh chấp do Ủy ban Trọng tài thương mại và kinh tế quốc tế Trung Quốc tại Bắc Kinh phán quyết; ngôn ngữ trọng tài là tiếng Trung Quốc” (https://vnexpress.net/viet-nam-se-mua-20-trieu-lieu…).
Những ai đã từng ký hợp đồng thương mại quốc tế rồi thì sẽ hiểu rất rõ vị thế của các bên tham gia ký hợp đồng. Các điều khoản:
“Việc ký kết, hiệu lực, giải thích, thực hiện và giải quyết tranh chấp của hợp đồng áp dụng theo luật pháp Trung Quốc. Trường hợp không giải quyết được, tranh chấp do Ủy ban Trọng tài thương mại và kinh tế quốc tế Trung Quốc tại Bắc Kinh phán quyết; ngôn ngữ trọng tài là tiếng Trung Quốc” gợi nhớ đến tình thế “… vô điều kiện”.
4. THỊ PHẦN THỐNG TRỊ
Từ chỗ chỉ có 500 000 liều vào 20/6/2021, đến ngày 20/9/2021 đã có khoảng 20 triệu liều Vero Cell trên tổng số 45 triệu liều vaccine của tất cả các hãng. Vero Cell hiện có thị phần 44,4% – lớn hơn bất cứ loại vaccine nào, dù đó là AstraZeneca hay Pfizer.
Với 20 triệu liều Vero Cell vừa chấp nhận mua, cùng với 30 triệu liều Hayat-Vax được phép nhập khẩu hôm 16/9/2021, dự báo sẽ có 70 triệu liều vaccine TQ tại Việt Nam trong tháng 10-11/2021. Vero Cell chẳng những vẫn là hãng chiếm thị phần vaccine lớn nhất ở mà còn có thể, nếu về ồ ạt trong tháng 10/2021 – bằng tất cả các vaccine khác cộng lại vào thời điểm đó.
5. AI CHỊU TRÁCH NHIỆM?
Cách mà VN xin và mua vaccine trong thời gian vừa qua có điều gì đó gợi nhớ đến tỉnh thế hoảng loạn, gợi nhớ đến hoàn cảnh của người đuối nước, gặp gì cũng bíu nắm.
– Xin vaccine từ nước bé đến nước lớn.
– Ký hợp đồng mua vaccine Vero Cell với các điều khoản vô cùng yếu thế.
– Mất tiền mua, nhưng không mua được loại tốt.
Cũng là phải trả tiền, nếu biết mua vaccine sớm hơn như các nước? Tự nhiên lại nhớ đến chợ chiều.
6. CÓ PHẢI “ VACCINE TỐT NHẤT LÀ VACCINE ĐƯỢC TIÊM SỚM NHẤT”?
Cho đến bây giờ châu Âu vẫn không chấp nhận Vero Cell của TQ cho dù Vero Cell đã được WHO chấp nhận. Hãy tự lý giải tại sao?
Theo một nghiên cứu gần đây (https://covidreference.com/epidemiology_vn) thì tỷ lệ lây nhiễm tự nhiên tại nhà từ 11-19%, tại nơi làm việc 43,5 %, trên tàu du lịch dài ngày Diamond Princess 79%; trên tàu sân bay USS Theodore Roosevelt 12,5% (trong số đó khoảng 60% người nhiễm vẫn không có triệu chứng), trên tàu sân bay Charles-de-Gaulle của Pháp 59% (28% người nhiễm có triệu chứng, 72% nhiễm không có triệu chứng”.
Từ các con số trên, có thể đưa ra một ước lượng thô sau đây:
– Tỷ lệ lây nhiễm tự nhiên 50% (cứ 2 người thì có 1 người bị nhiễm).
– Tỷ lệ người lây nhiễm không có triệu chứng 50%.
– Tỷ lệ người lây nhiễm có triệu chứng tự khỏi 20%.
Gọi X là tỷ lệ lây nhiễm tự nhiên, Y là tỷ lệ lây nhiễm không có triệu chứng, Z là tỷ lệ lây nhiễm có triệu chứng tự khỏi. Công thức tính tỷ lệ người không cần dùng vaccine sẽ là:
(1-X) + XY + X(1-Y)Z
Áp dụng cho ước lượng nêu trên, số người không cần tiêm vaccine sẽ là:
(1-0,5) + 0,5.0,5 + 0,5.0,5.0,2 = 0,8 = 80%
Như vậy có khoảng 80% người dân không cần đến vaccine. Một ước lượng an toàn hơn, chỉ lấy những người không bị lây nhiễm, và những người bị lây nhiễm nhưng hoàn toàn không có triệu chứng, thì tỷ lệ người không cần vaccine sẽ là:
(1-0,5) + 0,5.0,5 = 0.7 = 75%
Điều này có nghĩa là 75% dân số không cần đến vaccine. Có thể thay đổi giá trị XYZ nhưng tỷ lệ người không cần vaccine là một tỷ lệ đa số.
Nó giải thích tại sao tỷ phú Bill Gate từ chối tiêm vaccine ngừa Covid cho con.
Nó cũng giải thích tại sao tiêm vaccine ngừa Covid -19 là tự nguyện chứ không phải là bắt buộc.
Tóm lại, với những người khoẻ mạnh, cơ thể có khả năng tự phòng chống Covid -19 (như trên dự báo là 75%) thì không cần đến vaccine. Đối với những người này vaccine được tiêm sớm nhất dù là loại tốt đều là có hại. Đây là phản chứng cho nhận định “vaccine tốt nhất là vaccine được tiêm sớm nhất”.
Như vậy, đối với một nhóm người trong số những người khả năng tự chống Covid-19 yếu (khoảng 25%) – thì có thể xẩy ra trường hợp “vaccine tốt nhất là vaccine được tiêm sớm nhất”.
Nhưng với những người còn lại thì “vaccine tốt nhất không phải là vaccine được tiêm sớm nhất”.
Xin nhắc lại, cả hai nhận định trên giải thích vì sao tiêm vaccine là tự nguyện mà không phải bắt buộc, vì sao có người từ chối tiêm vaccine, vì sao lựa chọn loại vaccine nào là quyền cá nhân mà không ai áp đặt được.
7. BÀI HỌC LỊCH SỬ
Chuyện tặng quà gợi nhớ đến tích Việt Vương Câu Tiễn dâng thóc tốt cho Phù Sai nước Ngô. Phù Sai thấy hạt thóc to nên cho dân lấy làm giống. Nhưng đến mùa gieo thóc giống không lên mạ, vì thóc đã bị Câu Tiễn cho luộc trước khi dâng lên Phù Sai. Nước Ngô mất mùa lớn.
Hậu quả về sau gợi nhớ đến vụ Tổng thống Kadyrov nước Cộng hoà Chechnya bị bom nổ tung trên khán đài sân vận động Dynamo tại thủ đô Grozny ngày 09/5/2004 đang trong lúc mít-tinh. Quả bom đã được chôn trong cột bê tông nhiều tháng trước đó khi sửa chữa sân vận động.
Nói đến thuốc men, hoá chất, phóng xạ lại nghĩ đến Litvienko và Navalny bị đầu độc.
Tiêm vaccine là đưa chất độc vào người với nguy cơ gây ra bệnh tật cả hàng chục năm về sau. Vì thế nên thử nghiệm lâm sàng của vaccine phải được kiểm nghiệm cẩn thận trong nhiều năm.
8. Ý CHÍNH PHỦ VÀ LÒNG DÂN
Chính phủ quyết định mua 20 triệu liều Vero Cell. Đã xuất tiền mua thì phải tiêu thụ hết. 20 triệu liều được tặng đang được tiêu thụ, thì 20 triệu liều mua tất sẽ phải được tiêu thụ. Có cách để tiêu thụ hết.
Quan điểm sẽ khác nhau. Nhưng có cách giản đơn để biết ý Chính phủ và lòng dân về 40 triệu liều Vero Cell.
Tiền Chính phủ xuất ra mua 20 triệu liều Vero Cell cũng là tiền của dân. Vậy thì hãy thử trả lời các câu hỏi sau đây để biết ý Chính phủ và lòng dân:
– Có tìm được 10 triệu người Việt Nam (trong số 70 triệu người từ 18 tuổi trở lên) đồng ý bỏ tiền túi ra lựa chọn mua Vero Cell trong 4 loại có thể mua Pfizer, Moderna, Astrazeneca, Vero Cell?
– Có tìm được 20 triệu người Việt Nam (28,57% trong số 70 triệu người từ 18 tuổi trở lên) tự nguyện lựa chọn Vero Cell trong số 4 loại Pfizer, Moderna, Astrazeneca, Vero Cell để tiêm?
Lấy đầu ra mà đánh cuộc, câu trả lời cho cả 2 câu hỏi là KHÔNG.
Có nhiều thước đo để đo năng lực của một chính phủ. Cách mua vaccine ngừa Covid -19 cũng là một thước đo năng lực chính phủ.
Cứ nghĩ đến 20 triệu người VN chiếm 28,57% trong số 70 triệu người từ 18 tuổi trở lên sẽ tiêm Vero Cell mà day dứt không ngủ.
N.N.C.
Tác giả gửi BVN