Trang mạng của Hội Văn bút Quốc tế (PEN International) vừa đăng tin hai nhà thơ, một nam một nữ, K Za Win và Daw Myint Myint Zin bị nhà cầm quyền quân sự Myanmar bắn chết trong cuộc biểu tình ngày 3 tháng Ba vừa qua.
Salil Tripathi, Chủ tịch Ủy ban Nhà văn bị cầm tù của Hội Văn bút Quốc tế nói: “Nhà thơ thì có lời; chính quyền thì có súng. Nhà thơ làm những gì họ có thể bằng những công cụ họ có – viết, biểu đạt, nói. Chính quyền làm điều duy nhất họ biết với công cụ họ có. Quân lính của họ nổ súng. Lời nói và tư tưởng của nhà thơ sẽ tồn tại lâu hơn chính quyền – bao giờ cũng vậy. Trong Những vần thơ quỷ dữ (The Satanic Verses), Salman Rushdie nhắc nhở chúng ta những gì nhà thơ làm – “đặt tên cho những điều không thể đặt tên, chỉ ra những trò gian lận, ủng hộ, làm dấy tranh luận, định hình thế giới và ngăn nó ngủ yên.” Sự hy sinh của Daw Myint Myint Zin và K Za Win sẽ không vô ích. Khi chúng ta than khóc, chúng ta sẽ không để thế giới đi ngủ được; chúng ta sẽ ghi nhớ và khuếch đại tiếng nói của họ lên.”
Về Daw Myint Myint Zin, trang mạng của Hội Văn bút Quốc tế cho biết cô còn có tên là Kyi Lin Aye, là nhà giáo và là nhà thơ. Khi đi biểu tình, cô ghi thông tin về nhóm máu của mình và các chi tiết khác trên cánh tay, tỏ ý muốn hiến tặng cơ thể cho ai đó cần đến nếu cô chết trong cuộc chiến đấu vì dân chủ.
Văn Việt rất muốn đăng thơ Daw Myint Myint Zin nhưng chưa thực hiện được.
Nguồn ảnh: https://tweet.lambda.dance/i/status/1367021426440429568
Về K Za Win, theo trang FB của tạp chí Văn chương châu Á Cha, “K Za Win sinh năm 1982 trong một gia đình nông dân ở Latpadaung gần Monywa. Latpadaung là một điểm nóng nơi có nhiều thôn làng bị di dời vì dự án của công ty khai thác mỏ đồng Wanbao Copper Mining Ltd. của Trung Quốc. Việc cảnh sát Myanmar dùng bạo lực đàn áp cuộc đấu tranh của những người dân địa phương Latpadaung phản đối dự án của Trung Quốc vào năm 2010 đã bộc lộ mặt tối của “quá trình chuyển giao dân chủ” ở Myanmar.”
“K Za Win là một trong số những sinh viên đã tuần hành từ Mandalay tới Yangon trong cuộc vận động năm 2015 để kêu gọi cải cách giáo dục. Vì việc đó, anh đã bị giam suốt một năm một tháng (*), trong thời gian đó anh đã hoàn thành tập thơ Câu trả lời của tôi cho Ramond.”
Dưới đây là một trong các bài thơ của anh, Lá thư từ xà lim, đăng trên trang của Hội Văn bút Quốc tế và trang tạp chí Văn chương châu Á Cha, được Ko Ko Thett dịch từ tiếng Miến sang tiếng Anh và Trần Hạnh dịch từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Bài thơ thứ hai, Em yêu, được lấy từ trang FB của chính K Za Win, bản dịch tiếng Việt của Trần Hạnh.
Lá thư từ xà lim
Cha ơi,
Có phải dòng sông
đã bị moi ruột tanh bành,
sắp khai chiến
với cơ ngơi nhỏ bé nhà mình
bên rìa bãi chênh vênh
Chắc cha giờ đang ra trước sân nhà
đôn đáo tìm người giúp sức
đóng cọc cừ ngăn dòng nước dữ
chèn bao cát chắn che chỗ lở
Giữa dòng nước đục lờ
đang dâng nhanh như mầm măng sau mưa
chắc cha đang nhìn ái ngại
về phía vườn cây trái
đã trĩu quả chờ ngày thu hái
Chắc cha đang nghĩ ngợi
Miếng ăn gần đưa đến miệng
bỗng sắp bị ai giật mất
Có lẽ cha sẽ tìm thấy lời ủi an
trong tôn giáo
khi quán tưởng về ngũ uẩn
Có lẽ cha sẽ suy tư vì thiếu vắng
một tay giúp rập của con trai
Cha có đủ trai cả và trai út, giữa là hai gái
Nhưng thằng cả là nhà thơ đang bị giam trong ngục
Con gái lớn làm giáo viên phổ thông
Con gái nhỏ học xong lại về làm nội trợ
Con trai út còn trong trường đại học
Thằng con trai thi sĩ của cha
liệu có hữu dụng bằng con dao phát
cha thường dùng rẫy cỏ làm nương
Đừng tha thứ cho bất cứ điều gì nghe Cha
Con càng không đáng!
“Con ơi, Pho Chan, sao ta nghe quanh con
nhiều tiếng ồn vậy?”
tiếng cha hỏi con trên đầu dây
“Con ở bến xe buýt chờ đi giao
bản thảo mới viết xong cho một tờ báo”
Con đã bịa ra chuyện ấy để dối cha.
Cả đứa con dối cha trên bến ấy
lẫn những phường côn đồ phỉnh phờ
với đầu lưỡi ngọt ngào dẻo quẹo
“Vì những người nông dân là hậu phương vững chắc”
để có sự hậu thuẫn của cha
Hãy khinh ghét chúng hết thảy
Căm ghét tất cả lũ chúng nó
Kẻ trộm gian manh nhưng tay không
Còn lũ côn đồ thì được trang bị tận răng
Nếu trộm cắp không quản lý được
Nếu côn đồ không quản lý được
Thì chính quyền sinh ra để làm gì?
Rừng có ra nông nỗi nào
Núi có ra nông nỗi nào
Sông có ra nông nỗi nào
Chúng đâu buồn đoái hoài
Chúng yêu nước
Như yêu trái dừa có thể mang đi nạo
vắt kiệt từ trong ra ngoài
cả nước lẫn cái
Từng nấc, từng nấc một
để tôn ngai vàng chúng thêm cao
chúng sẽ chĩa súng vào ấn đường đức Phật
Chúng là loài vô lại
Để chửi rủa loài vô nhân như vậy
nếu bị cấm bởi đức tin tôn giáo
con xin nguyện từ bỏ tôn giáo ấy
Con sẽ vì cha
Nhuộm bầu khí quyển thật xanh
Giờ có lẽ cha chưa biết được
Nhưng con trai cha
Có phận sự đấu tranh
đòi những kẻ khoác áo cảnh sát
không được làm hại dân lành
Rồi sẽ có một ngày
con trai cha, không phải là kẻ trộm
chẳng phải phường côn đồ,
sẽ trở nên hữu dụng
như con dao phát cỏ
cha vẫn dùng làm nương
Còn trong lúc này, thưa Cha
hãy cứ suy tư về ruộng vườn cây trái
Và cày cuốc với đôi vai trần
Hãy hát tiếp bài ca
Hội Nông dân Đoàn kết
Mãi mãi là con của cha
K Za Win
Xà lim số 1, Khu 10
Trại giam Thayawaddy
Em yêu
Như một cảnh đẹp không thể còn thấy lại
Như một nét tinh khôi sẽ biến đi mãi mãi
Như một linh hồn không sống lần thứ hai
Dù có bao nhiêu lần lặp lại
Dù có bao nhiêu lần lặp lại
Chỉ giản đơn vậy
Không gì hơn, anh muốn được hôn em.
A LETTER FROM A JAIL CELL
Dear Father,
the River, whose stomach
was cut open,
has declared war
on our tiny house on the bank, hasn’t she?
Right in front of the house
you must be looking out for someone
who will help you with
embankment poles
to straighten the river,
to fill her holes with
sandbags.
In the murky water,
which rises like a bamboo lance,
you must be gazing at
the sesame plantation—
laden with fruits
ready for harvest.
You must be thinking
a fistful of rice in your mouth
is about to be fingered out.
Maybe you will find solace
in religion, contemplating
our five foes.
Maybe you will
think of the void
a son’s labour can fill.
One son, two daughters and one son;
The eldest is a poet in prison,
the first daughter, a school teacher,
the second, a graduate in the kitchen,
the youngest, a student.
Your poet son,
is he even employable
as the dah you use to clear weed?
Forgive nothing, Father.
Nothing!
“Son, Pho Chan,
why do I hear noises behind you?”,
you asked on the phone.
“I am at the bus stop
to post a manuscript to a journal,” I lied.
From your liar son in the dock
to thugs who sweeten you
with the tips of their tongues,
“To our benefactor peasants …”,
because they want to have you from behind,
hate them all, Father.
Hate them all.
A thief is
unarmed.
A thug is
armed to the teeth.
If thieves are ungovernable,
if thugs are ungovernable,
what’s the point of government?
Whatever happens to the jungles
whatever happens to the mountains
whatever happens to the rivers
they don’t care.
They love the country
just the way they love to grate a coconut,
from inside out,
for coconut milk.
Plinth by plinth, to make their throne taller,
they will point their guns at the urna
on the Lord Buddha’s forehead.
Their class is that crass.
To cuss at that class
if your religion forbids you
allow me to lose that religion.
I will turn the air blue
on your behalf.
Maybe you don’t know yet.
your son was
set up
for demanding the so-called police
not to harm ordinary citizens.
Someday
your son, who is not a thief
nor a thug
will become employable,
good as your dah that clears weed.
For now, Father,
keep gazing at the plantation
you’d ploughed with your naked shoulders.
Keep singing
the anthem of
The Peasant Union.
.
.
Yours ever,
K Za Win
Cell 1, Section 10
Thayawaddy Prison
HONEY
Like a view that will never be seen again
Like the purity we will never meet again
Like a soul that can’t live again
No matter how many times it is
No matter how many times it is
Just like that
Of course I want to kiss.
(*) Hồ sơ tù chinh trị của K Za Win
Nguồn tài liệu: K-Zar-Win-@-Chan-Thar.pdf (aappb.org)