Đặng Đình Cung, Kỹ sư tư vấn
Chúng tôi xin xử lại sơ-thẩm để phục-hồi danh-dự cho Bác-sĩ Hoàng Công Lương bị kết tội oan.
Trang mạng vnexpress.net trường trình vụ việc như sau[1]: “Sáng 29/5, 18 bệnh nhân suy thận mãn đang chạy thận nhân tạo ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình đột ngột có dấu hiệu bất thường. 8 người lần lượt tử vong;10 người được chuyển về Bệnh viện Bạch Mai ngay trong đêm hiện sức khỏe đã hồi phục. Cơ quan chức năng nhận định, nguyên nhân khiến 8 bệnh nhân tử vong là nguồn nước cung cấp cho quá trình lọc, chạy thận nhân tạo; các thiết bị được bảo dưỡng và đưa vào hoạt động không kiểm định đúng quy trình.”
Tòa án đã xử sơ thẩm BS Lương 42 tháng tù giam, hai cựu giám đốc bệnh viện và bốn người khác từ 36 tháng đến năm năm tù. Tòa kháng án giảm xuống 30 tháng tù với tội danh “vô ý làm chết người”. Sau 19 tháng thụ án, BS Lương được ra tù vì “cải tạo tốt, gia đình có công với cách mạng và 9 bị hại cũng có đơn xin giảm nhẹ hình phạt“[2].
Khi luật sư Hoàng Văn Hướng biện hộ rằng BS Lương đã có “hành vi ra y lệnh không mang tính cẩu thả mà ra y lệnh trong tâm thế quá tự tin“[3] thì luật sư đã có ẩn ý BS Lương có tội.
Trước phiên tòa phúc thẩm BS Lương thì Bộ Y tế tuyên bố: “Nhân viên y tế nào dám trực tiếp tham gia công tác cứu chữa người bệnh khi các sự cố y khoa có thể xảy ra bất cứ lúc nào và không trừ ai. Từ đây, các thầy thuốc, nhân viên y tế để thủ thân, an toàn cho mình sẽ bám vào các thủ tục hành chính, mất thời gian cho các công việc ngoài chuyên môn thay vì tận tâm chữa bệnh, cứu người. Hậu quả cuối cùng, chịu thiệt thòi nhất là người bệnh vì họ sẽ chết, chết rất đúng thủ tục, đúng quy trình và các cơ quan bảo vệ pháp luật sẽ không bắt bẻ vào đâu được.[4]” Đây là “quyền được làm sai” mà một cấp trên đưa ra để bênh người thừa hành của mình[5]. Lý lẽ này cũng có ẩn ý BS Lương có tội và xin tha để không làm nản các nhân viên y tế khác.
Nếu tiếp cận các tai nạn theo quy trình vận hành một bệnh-viện như đòi hỏi của tiêu chuẩn ISO 9001:2015[6] thì Bác sĩ Hoàng Công Lương đâu có tội mà phải xin giảm án hay tha bổng.
Quy trình một buổi lọc thận có thể được tóm tắt theo sơ đồ ở hình 1.
Hình 1 – Sơ đồ một quy trình
Đầu ra của quy trình là một bệnh nhân khỏi bệnh hay đỡ bệnh. Để có kết quả đó thì tổ chăm sóc bệnh nhân cần có nguyên liệu (material), nhân lực (manpower) và công cụ (machine) và xử lý theo một phương pháp (method), còn gọi là trình tự (procedure). Người ta gọi bốn nhân tố đó là 4M của KS Kaoru Ishikawa. Cụ thể thì một tổ lọc thận cần vận hành dưới quyền một bác sĩ có tay nghề. Bác sĩ đó sẽ áp dụng một trình tự đã có sẵn và cần đến nước và một số dược phẩm khác khi liên kết bệnh nhân với một bộ lọc ở đầu vào của quy trình.
Thực tế thì một quy trình liên kết với một hay nhiều quy trình khác ở đầu vào và ở đầu ra. Người vận hành quy trình ở thượng lưu có trách nhiệm trao cho quy trình ở hạ lưu một sản phẩm hay dịch vụ hoàn hảo, nghĩa là đã được kiểm tra thích nghi với đòi hỏi của quy trình hạ lưu. Người vận hành quy trình hạ lưu không cần phải kiểm tra lại nguyên liệu mà mình nhận được từ quy trình thượng lưu (xem hình 2). Người đó không có trách nhiệm về chất lượng của nguyên liệu ở đầu vào mà chỉ có trách nhiệm về chất lượng của sản phẩm ở đầu ra.
Hình 2 ‒ Chuỗi quy trình
Theo chúng tôi đọc trên báo trong nước thì BS Lương “có chứng chỉ hành nghề và được đào tạo về chuyên môn thận nhân tạo“[7]. Cho tới khi xảy ra tai nạn thì bác sĩ đã hành nghề đúng theo trình tự và các bệnh nhân ở đầu ra hài lòng đã được phục vụ tốt. Tai nạn xảy ra vì nguyên liệu, cụ thể là nước, ở đầu vào của máy lọc thận không thích nghi. Việc kiểm tra chất lượng của nước đâu phải là trách nhiệm của BS Lương và bác sĩ cũng “không hề được đào tạo về quy trình sửa chữa, bảo dưỡng trang thiết bị y tế dùng cho lọc máu chu kỳ bằng kỹ thuật chạy thận nhân tạo.”
Trong một chính thể pháp quyền thì phải xử đúng người đúng tội. Những người ở quy-trình trước quy-trình lọc thận đã bị kết tội. Mức phạt nặng hay nhẹ tùy quan-điểm của mỗi người. Đây là quyết-định của tòa-án và phải được chấp-nhận.
Nhưng kết tội BS Lương đã không kiểm tra nước trước khi dùng cho bộ lọc thận là không có cơ sở.
BS Lương đã được tha trước hạn để kịp vui tết với gia đình. Hình như bác-sĩ không bị tước thẻ hành nghề vĩnh viễn. Do đó mà được “ông Nguyễn Văn Đệ (bầu Đệ), Chủ tịch HĐQT Công ty CP Hợp Lực, sẵn sàng tiếp nhận bác sĩ Hoàng Công Lương về làm việc tại Bệnh viện đa khoa Hợp Lực“[8]. Nếu chính xác thì đây là một tin đáng mừng. Xin chúc bác sĩ vinh quang tiếp tục đời nghề.
Vậy mọi việc đã kết thúc xong xuôi rồi mà còn đòi phục hồi danh dự cho người ta để làm gì? Xin thưa: Để phục hồi danh-dự của một bác-sĩ và phục-hồi uy tín của công lý.
Danh dự rất là quan trọng. Nếu danh dự bị đánh giá thấp thì cá nhân đó không có tự trọng, gia đình và hàng xóm khinh bỉ, không thể giao tiếp với ai được, không thể làm ăn được gì,… Rất may là “các gia đình bị hại nhiều lần xin miễn, giảm hình phạt cho bị cáo, vi bằng hơn 15 nghìn chữ ký tươi và danh sách trên 40 nghìn chữ ký ủng hộ cho Hoàng Công Lương được mọi người tự nguyện gửi đến cho gia đình bị cáo“5 nên chỉ mất 19 tháng của tuổi trẻ mà không bị rơi vào tình trạng bi thảm đó. Nhưng vẫn bị coi là người có tội.
So với các nước dân chủ thì ngành tư pháp Việt Nam vận hành một cách lạ kỳ. Khi xảy ra một tội phạm thì người ta bắt và cáo buộc người vô phúc có mặt ở hiện trường hay ở gần đó (điển hình là vụ ông Hồ Duy Hải và bác-sĩ Hoàng Công Lương). Dù có bằng chứng vững chắc hay không thì người đó cũng mau chóng bị kết tội. Sau đó thì tòa sơ thẩm, tòa kháng án và tòa phá án đều xử y theo kết luận của đoàn điều tra. Có rất ít trường hợp bị can được trắng án.
Những vụ án sai diễn ra nhiều hơn ở các nước khác là do nước ta không có tam quyền phân lập. Điều tra do cảnh sát điều tra tiến hành. Những người này thuộc biên chế của Bộ Công an. Vì được thưởng mỗi khi kết thúc một vụ án nên họ có xu hướng điều tra cẩu thả để còn thì giờ điều tra những vụ khác. Nhiều chánh án là sĩ quan công an đã được thuyên chuyển sang Bộ Tư pháp[9]. Để không làm mất lòng đồng nghiệp cũ thì họ y án mà không nghiên cứu lại cáo trạng.
Thỉnh thoảng một bị can được giảm án vì “thân nhân tốt“, “có hối cãi“,… nhưng vẫn giữ nguyên tội trạng. Hiếm hoi mới có một vụ được xử lại để giải oan. Trong trường hợp đó thì chính quyền bồi thường và xin lỗi công khai người bị oan. Họ làm việc này để cho có lệ[10] chứ không đặt vào một quy trình CAPA (Corrective and Preventive Action, Hành động Khắc phục và Phòng ngừa) nào nhằm liên tục cải thiện công lý.
Hậu quả là ông Hồ Duy Hải đang chờ bị hành quyết và bác sĩ Hoàng Công Lương đi đâu, sống ở đâu, làm nghề gì thì cũng vẫn bị coi là một tội nhân. Người dân không còn tin tưởng vào công lý nữa và giải quyết mâu thuẫn giữa nhau chứ ít khi nhờ đến tòa án.
Vì uy tín của công lý nước ta mà chúng tôi xin xử phục hồi danh dự cho bác sĩ Hoàng Công Lương cũng như chúng tôi đã xin xử lại sơ thẩm ông Hồ Duy Hải[11].
Chú thích
[1] Chất cực độc trong nước chạy thận khiến 18 người Hòa Bình bị tai biến
https://vnexpress.net/chat-cuc-doc-trong-nuoc-chay-than-khien-18-nguoi-hoa-binh-bi-tai-bien-3608757.html
[2] Cải tạo tốt, bác sĩ Hoàng Công Lương được ra tù trước 11 tháng
https://thanhnien.vn/thoi-su/cai-tao-tot-bac-si-hoang-cong-luong-duoc-ra-tu-truoc-11-thang-1332321.html
[3] Luật sư chỉ ra nguyên nhân Hoàng Công Lương mắc lỗi và trách nhiệm của Bộ Y tế
https://infonet.vietnamnet.vn/phap-luat/luat-su-chi-ra-nguyen-nhan-hoang-cong-luong-mac-loi-va-trach-nhiem-cua-bo-y-te-47997.html
[4] Bộ Y tế: Xử Hoàng Công Lương không đúng sẽ gây bất an cho các thầy thuốc
https://vnexpress.net/bo-y-te-xu-hoang-cong-luong-khong-dung-se-gay-bat-an-cho-cac-thay-thuoc-3921833.html
[5] Người ta kể rằng ở California, bên Mỹ, có ít người muốn làm bác sĩ phẩu thuật. Họ sợ bị bệnh nhân chữa không khỏi hay gia đình bệnh nhân đã chết khởi kiện đòi bồi thường. Chỉ có cựu sĩ quan quân y VNCH tị nạn mới “cố đấm ăn xôi” để sinh nhai.
[6] Quá trình là gì
https://vietquality.vn/what-is-a-process-qua-trinh-la-gi/
ISO 9001:2015- Quality management systems — Requirements
https://www.iso.org/standard/62085.html
The Process Approach in ISO 9001:2015
https://www.iso.org/files/live/sites/isoorg/files/archive/pdf/en/iso9001_2015_process_approach.pdf
[7] Bác sĩ Hoàng Công Lương bị tuyên phạt 30 tháng tù
https://tuoitre.vn/bac-si-hoang-cong-luong-bi-tuyen-phat-30-thang-tu-20190619083216811.htm
[8] Bầu Đệ mời BS Hoàng Công Lương về làm việc: ‘Tôi tin…’
https://datviet.trithuccuocsong.vn/doi-song/gia-dinh/bau-de-moi-bs-hoang-cong-luong-ve-lam-viec-toi-tin-3426726/
[9] Trong quá trình xử ông Hồ Duy Hải có đến hai cựu tướng công-an.
[10] Cả trăm người náo loạn tại buổi xin lỗi đôi vợ chồng bị kết án oan
https://dantri.com.vn/xa-hoi/ca-tram-nguoi-nao-loan-tai-buoi-xin-loi-doi-vo-chong-bi-ket-an-oan-20200605150049635.htm
Chánh án Tối cao nói về việc phục hồi danh dự cho người bị oan
https://dantri.com.vn/xa-hoi/chanh-an-toi-cao-noi-ve-viec-phuc-hoi-danh-du-cho-nguoi-bi-oan-20201002152554630.htm
[11] Vụ án Hồ Duy Hải và vụ án Dreyfus
https://boxitvn.blogspot.com/2020/07/vu-ho-duy-hai-va-vu-dreyfus.html
Đ.Đ.C.
Tác giả gửi BVN