Giang Nguyễn
Ông Robert Rowe, một chuyên gia Hoa Kỳ với 40 năm kinh nghiệm điều tra hỏa hoạn, hiện là Chủ tịch công ty Pyrocop, cố vấn và tham gia những cuộc điều tra hỏa hoạn, trong đó có khi là tai nạn, có khi là cố tình, kể cả trường hợp thiêu chết người. Ông Robert Rowe trao đổi với RFA về vụ Đồng Tâm, đề nghị mở lại cuộc điều tra vụ Đồng Tâm vì còn nhiều nghi vấn.
Phiên toà xử những người dân Đồng Tâm ở Hà Nội hôm 7/9/2020. TTXVN
Ông Robert Rowe, một chuyên gia Hoa Kỳ với 40 năm kinh nghiệm điều tra hỏa hoạn, bắt đầu nghề nghiệp vào năm 1980, là nhân viên cứu hỏa của công ty Hughes Aircraft tại Los Angeles. Ông hiện là Chủ tịch công ty Pyrocop, cố vấn và tham gia những cuộc điều tra hỏa hoạn, trong đó có khi là tai nạn, có khi là cố tình, kể cả trường hợp thiêu chết người. Ông Robert Rowe trao đổi với RFA về vụ Đồng Tâm, đề nghị mở lại cuộc điều tra vụ Đồng Tâm vì còn nhiều nghi vấn.
Giang Nguyễn: Chào ông Robert Rowe. Cảm ơn ông đã dành thời gian cho chúng tôi. Trước tiên xin ông chia sẻ, qua bốn thập niên tham gia chữa lửa và điều tra hỏa hoạn, khi điều tra ông phải trải qua những quá trình gì?
Robert Rowe: Điều đầu tiên nổi bật khi tôi tiến hành cuộc điều tra của mình và khi tôi xem lại các bức ảnh, tôi đặt ra các câu hỏi tương tự như câu hỏi của các điều tra viên khi tiến hành các vụ điều tra hỏa hoạn chết người. Chúng ta có bộ tiêu chuẩn về phòng cháy SOC (Standard of Care) khi tiến hành một cuộc điều tra hỏa hoạn. SOC đó được nêu trong một ấn phẩm do Hiệp hội phòng cháy Quốc gia xuất bản, một tổ chức toàn thế giới chuyên về hỏa hoạn và các khía cạnh khác nhau về phòng cháy, chữa cháy, an toàn cháy nổ, điều tra, v.v. Nó đưa ra tiêu chuẩn trong mọi lãnh vực chữa cháy.
Bản kết luận điều tra có vẻ được thực hiện một cách gấp gáp, dường như không có đề cập đến quá trình điều tra diễn ra như thế nào, các điều tra viên đã làm gì tại hiện trường.
Ông Robert Rowe
Giang Nguyễn: Khi đọc bản kết luận điều tra, cũng như xem các hình ảnh mà chúng tôi cung cấp cho ông liên quan đến cái chết của ba cảnh sát được cho là bị thiêu sống, ông ghi nhận những điều gì nổi bật nhất, những điều gì khiến ông thắc mắc?
Robert Rowe: Khi tôi xem xét trường hợp cô đã cung cấp, điều đầu tiên tôi làm là xem qua quá trình nói trên về cách tiến hành cuộc điều tra hỏa hoạn. Có rất nhiều chi tiết và nhiều phần thiếu sót trong những thông tin được cung cấp. Vì vậy tôi tự hỏi, liệu cuộc điều tra này có được thực hiện đúng tiêu chuẩn yêu cầu không? Các điều tra viên có thực hiện đúng bài bản, phương pháp về cách họ tiến hành điều tra không? Họ đã xem xét tất cả các yếu tố nguyên nhân tiềm ẩn, chẳng hạn các sự cố ngẫu nhiên, do điện, hoặc cơ học, những thứ đó… Trong trường hợp cố ý phóng hỏa, lại càng có rất nhiều yếu tố phải xem xét, chẳng hạn như các sự kiện diễn ra trước sự cố? Nhân chứng trong khu vực có thấy hoạt động gì khả nghi không? Sự khám nghiệm hiện trường, những chỉ dẫn về nơi xuất phát đám cháy, chỗ nào không bị lửa cháy tiếp cận, cũng như những thứ nằm không đúng vị trí… Cuối cùng là việc khám nghiệm tử thi nạn nhân. Khi nhìn vào sự kiện này, những điều đó không được đề cập đến, nên làm nảy sinh ra rất nhiều câu hỏi trong đầu tôi.
Giang Nguyễn: Ông muốn nói là bản kết luận điều tra có vẻ như không được thực hiện một cách có quy trình bài bản?
Robert Rowe: Chính xác là vậy. Nó rất mơ hồ và không rõ ràng, và tôi không thể thu thập được từ bản kết luận điều tra đó rằng đã có một cuộc điều tra xét xử công bằng, khách quan và thấu đáo.
Bản kết luận điều tra có vẻ được thực hiện một cách gấp gáp, dường như không có đề cập đến quá trình điều tra diễn ra như thế nào, các điều tra viên đã làm gì tại hiện trường. Những lời khai của nhân chứng đã được thực hiện tại thời điểm xảy ra vụ cháy có không? Kết quả khám nghiệm tử thi là gì? Có ba nạn nhân, thì phải có ba cuộc điều tra độc lập riêng biệt về cách ba nạn nhân chết như thế nào. Ví dụ họ có thể có những chấn thương thể chất từ trước khi bị đốt, có thể bị tấn công hoặc, bị đâm hoặc bị bắn, bất cứ điều gì đó có thể là nguyên nhân dẫn đến cái chết. Thông thường khi có một vụ giết người liên quan đến hỏa hoạn, điều tra viên sẽ phải xem xét người đó đã chết trước thời điểm xảy ra hỏa hoạn hay chính lửa cháy khiến người đó chết. Vì vậy, khám nghiệm tử thi là cực kỳ quan trọng khi tiến hành điều tra vụ án có người chết trong đám cháy.
Giang Nguyễn: Xét qua hình ảnh và kết luận điều tra, ông nhận định như thế nào về khả năng ba cán bộ đã rơi xuống hố sâu 4 mét, bị đổ xăng nhiều lần khiến họ bị cháy đến độ không nhận ra?
Hiện trường hố nơi 3 công an ngã xuống và bị cho là thiêu cháy trong vụ công an tấn công vào Đồng Tâm hôm 9/1/2020. Facebook
Robert Rowe: Liên quan đến cái hố là một không gian hạn chế nhỏ, nơi mà xăng được cho là đã bị đá xuống, thì nó sẽ không có chỗ nào khác để đi ngoài kích thước của hố và đổ lên các nạn nhân. Sẽ có một nồng độ cao của chất gia tốc, như chất lỏng dễ cháy, sẽ bốc cháy rất mạnh trong một không gian hạn chế.
Kiểu mẫu của lửa và nhiệt độ tỏa ra từ hố sẽ rất quyết liệt. Điều kiện sẽ không cho phép người hoặc xăng đang cháy thoát ra. Vì vậy sẽ cực kỳ nóng, cường độ nhiệt sẽ cao đáng kể. Do đó, kết quả là cơ thể và quần áo sẽ bị cháy thành than. Từ những hình ảnh tôi nhìn thấy, các thi thể bị đốt thành than và các thi thể bị thiêu rụi phải là trong một thời gian dài. Điều này dẫn đến một khía cạnh khác: đó là thời gian phản ứng của sở cứu hỏa. Họ đã đến hiện trường nhanh như thế nào? Họ để đám cháy tiếp tục cháy ngay cả sau khi họ xuất hiện tại hiện trường hay sao? Có rất nhiều câu hỏi tôi sẽ hỏi với tư cách là một điều tra viên về vụ cháy này.
Giang Nguyễn: Từ những hình ảnh được chụp sau khi sự cố xảy ra, ông có thấy vết thiệt hại trên tường của hố có phù hợp với một đám cháy mà chúng ta được mô tả không?
Robert Rowe: Có nhiều dạng khác nhau mà các nhà điều tra hỏa hoạn xem xét để xác định loại nhiên liệu cháy. Dạng lửa được gọi là những chỉ dấu đốt cháy. Những chỉ dấu này cho biết lửa cháy như thế nào, loại vật liệu gì bị đốt cháy. Trong một vụ cháy thông thường, nhiệt tăng lên, khi nhiên liệu bị đốt cháy sẽ tạo ra hình chữ V trên tường. Bạn hãy tưởng tượng một thùng rác dựa vào tường. Sau khi lửa được dập tắt, bạn sẽ thấy một hình chữ V. Nếu là đám cháy từ chất lỏng dễ cháy, thì dạng cháy sẽ ngược lại, họ gọi đó là kiểu chữ V ngược. Lý do là chất lỏng đang tụ lại ở dưới đáy, khi phát cháy, lửa cháy đi lên và đi vào phía trong… Kiểu mẫu hình mà tôi đã quan sát trên các bức tường trên hình đã cho thấy hình chữ V ngược. Mặc dù không thể hiện rõ lắm, khó thấy, và người thường sẽ không thể nhận diện ra được, nhưng hình dạng phù hợp với loại nhiên liệu được đề cập.
Khi có một người đang phải đối mặt với tù án chung thân hoặc bản án tử hình, bạn cần phải tái điều tra hoặc mở lại vụ án. Vì các điều tra viên trong vụ án này, cho dù họ có quan tâm hay không; họ có nghĩa vụ. Họ có nghĩa vụ thực hiện công việc của mình theo cách họ đã được đào tạo, và theo hướng dẫn của bộ tiêu chuẩn về phòng cháy SOC.
Ông Robert Rowe
Thứ hai, khi tiến hành điều tra, chúng tôi sẽ thu thập mẫu của các bề mặt khác và gửi đến phòng thí nghiệm để được kiểm tra bởi những người có trình độ chuyên môn… Điều tra này không nhắc đến loại mẫu nào được lấy từ khu vực hoặc thi thể để xác nhận loại vật liệu được sử dụng để đốt cháy.
Giang Nguyễn: Có thể nói là cuộc điều tra đáng lý phải được tiến hành một cách kỷ luật hơn?
Robert Rowe: Đây là quan điểm của tôi. Khi có một người đang phải đối mặt với tù án chung thân hoặc bản án tử hình, bạn cần phải tái điều tra hoặc mở lại vụ án. Vì các điều tra viên trong vụ án này, cho dù họ có quan tâm hay không; họ có nghĩa vụ. Họ có nghĩa vụ thực hiện công việc của mình theo cách họ đã được đào tạo, và theo hướng dẫn của bộ tiêu chuẩn về phòng cháy SOC.
Vì vậy, nếu có bất kỳ câu hỏi nào cần phải được trả lời, thì nên có một cuộc điều tra chính xác và thích hợp để xem xét lại trường hợp đó bởi các chuyên gia biết mình đang làm gì và thực hiện những bước cần thiết để có một cuộc điều tra thích hợp và chính xác. Nếu có những lỗ hỏng, thì cần phải được giải đáp. Nếu cần mở lại cuộc điều tra để có những câu trả lời thỏa đáng, tôi thực sự khuyên các nhà điều tra nên làm điều đó. Nhưng, phải nói, chúng ta đang ở hai thế giới khác nhau.
Giang Nguyễn: Còn rất nhiều điều mọi người trông chờ qua cuộc điều tra này mà không được đáp ứng thỏa đáng. Mong rằng tòa án sẽ xét xử lại và mở ra một cuộc điều tra mới, như ông đề cập. Cảm ơn ông Robert Rowe thật nhiều.
Robert Rowe: Cảm ơn cô.
R.R. – G.N.
Nguồn: rfa.org/vietnamese