Vũ Quốc Ngữ dịch
Hà Nội đã không nhận được nhiều sự hỗ trợ như kỳ vọng trong cuộc đối đầu dũng cảm với Bắc Kinh ở Biển Đông.
Công dân Trung Quốc chụp hình ở một đảo thuộc Hoàng Sa
Việt Nam và Trung Quốc đang tham gia vào một cuộc đối đầu từng bước ở Biển Đông mà cuộc đối đầu này chưa nhận được sự quan tâm đúng mức từ cộng đồng quốc tế. Trung Quốc đã đưa một tàu khảo sát và ít nhất bốn tàu hàng hải trong khi Việt Nam đã đáp trả bằng cách triển khai nhiều tàu thuộc lực lượng Cảnh sát biển đến điểm nóng (cụ thể là Bãi Tứ Chính- lời người dịch).
Theo báo chí Việt Nam trích dẫn Bộ Ngoại giao, cuộc tranh chấp đang diễn ra tại vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam ở phía nam Biển Đông kể từ tháng 7 năm nay. Vùng đặc quyền kinh tế được quy định bởi Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS), một công ước mà cả Việt Nam và Trung Quốc đều đã ký kết. Việt Nam đang thấy mình ở một vị thế khó khăn, không nhận được nhiều hỗ trợ ngoài lời nói, vì Hà Nội đang phải đối mặt với một Trung Quốc rất hung hăng.
Xung đột giữa hai nước gia tăng bắt đầu vào giữa tháng 7, khi phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng tuyên bố rằng nhóm tàu khảo sát địa chất Haiyang Dizhi 8 đã vi phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam ở phía nam Biển Đông. Việt Nam khẳng định rằng họ đã nhiều lần gặp phía Trung Quốc để phản đối những vi phạm đó.
Ngoài ra, Việt Nam đã đề nghị các cường quốc can thiệp để mang lại hòa bình và trật tự trong khu vực bằng cách nói “giữ gìn trật tự, hòa bình và an ninh ở Biển Đông là lợi ích chung của các nước cả trong và ngoài khu vực. Việt Nam muốn các nước liên quan và cộng đồng quốc tế bảo vệ và duy trì mối quan tâm chung này.” Đến cuối tháng 7, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định lập trường yêu cầu Trung Quốc rút ngay lập tức tất cả các tàu của mình khỏi vùng biển Việt Nam và tôn trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, vì lợi ích của mối quan hệ giữa hai nước và vì sự ổn định và hòa bình khu vực. Việt Nam khẳng định rằng họ đã nhiều lần tiếp cận Trung Quốc thông qua nhiều kênh khác nhau.
Đưa vấn đề ra ASEAN vào cuối tháng 7, Phó Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Việt Nam Phạm Bình Minh, bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn biến gần đây ở Biển Đông, với việc nhóm hoạt động khảo sát địa chất Trung Quốc Haiyang Dizhi 8 vi phạm Việt Nam Vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Nam trong vùng biển. Ông nói thêm rằng các hoạt động đó đã đe dọa nghiêm trọng các quyền hợp pháp của các quốc gia ven biển, làm xói mòn lòng tin và làm căng thẳng thêm, do đó làm tổn hại hòa bình và ổn định trong khu vực.
Đáng chú ý là lần này, Trung Quốc đã theo gây hấn theo một phương cách khác. Tác giả đã biết được từ các nhà phân tích Việt Nam rằng không giống như trong quá khứ, khi các tàu Trung Quốc ở lại một vài tháng trong cùng một khu vực, lần này Trung Quốc đã triển khai các tàu khảo sát của mình trong vài tuần rồi rút, chỉ quay trở lại chỗ cũ trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Vào đầu tháng 8, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Việt Nam tuyên bố rằng tàu khảo sát Haiyang Di Zhi 08 đã tạm dừng việc khảo sát địa chất và rời khỏi vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và thềm lục địa phía đông nam. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Việt Nam tuyên bố rằng nhóm tàu Trung Quốc và một số tàu hộ tống đã quay trở lại lãnh hải của Việt Nam. Một lần nữa, Việt Nam kêu gọi cộng đồng quốc tế phản ứng với tình hình này để duy trì khu vực. hòa bình và ổn định. Trong khi đó, Trung Quốc cũng đã bắt đầu nhiều cuộc tập trận quân sự mới gần quần đảo Hoàng Sa.
Bất chấp sự phản đối liên tục của Việt Nam, cuộc xung đột vẫn tiếp tục, và giờ đã là tháng thứ ba. Cách đây vài ngày, Nguyễn Mạnh Đông, trưởng phòng hàng hải tại Ủy ban Biên giới Quốc gia của Bộ Ngoại giao Việt Nam, trong một cuộc phỏng vấn chi tiết với Thông tấn xã Việt Nam, cho rằng “Tranh cãi là không thể tránh khỏi trong việc giải thích và áp dụng Công ước [UNCLOS], nhưng tất cả các quốc gia có nghĩa vụ giải quyết các tranh chấp này một cách hòa bình thông qua các biện pháp quy định tại Điều 33 của Hiến chương Liên hợp quốc và Điều 279 của UNCLOS.”
Trung Quốc đã trở nên hung hăng hơn nhiều trong khu vực trong vài năm qua. Một tháng trước khi cuộc đối đầu hiện tại với Việt Nam bắt đầu, một tàu Trung Quốc đã đánh chìm một tàu đánh cá Philippines ở Recto Bank. Trước đó, vào tháng 5 năm 2019, tàu Haijing 35111 thuộc Cảnh sát biển Trung Quốc đã ngăn chặn hoạt động của giàn khoan dầu khí của Malaysia gần Luconia Shoals ngoài khơi bờ biển của bang Sarawak. Trong một động thái khác để khẳng định yêu sách của mình, Trung Quốc đã tổ chức cuộc đua thuyền Sinan Cup lần thứ bảy tại đảo Duy Mộng, một phần của quần đảo Hoàng Sa.
Trong khi đó, Việt Nam đã tiếp cận Ấn Độ, Hoa Kỳ, Nga, Úc và nhiều nước thuộc khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương. Nhưng các phản ứng khu vực và toàn cầu đối với xung đột Việt-Trung hoàn toàn im lặng. Malaysia trong tài liệu chính sách đối ngoại mới đã tuyên bố, Biển Đông phải là một biển hợp tác, kết nối và xây dựng cộng đồng và không phải đối đầu hay xung đột. Điều này phù hợp với tinh thần của Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập (ZOPFAN). Malaysia sẽ tích cực thúc đẩy tầm nhìn này ở ASEAN. Hơn nữa, một tuyên bố chung được ban hành vào ngày 27 tháng 8 giữa Việt Nam và Malaysia đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự kiềm chế, phi quân sự hóa và tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý quốc tế trong sự tin tưởng lẫn nhau, tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của các quốc gia ven biển, và pháp quyền theo UNCLOS 1982 và tránh các hoạt động có thể leo thang căng thẳng.”
Các cường quốc ngoài khu vực cũng đã đưa ra những tuyên bố tương tự nhưng không có sức nặng. Trong phiên điều trần trước Ủy ban Đối ngoại của Thượng viện Hoa Kỳ, David Stilwell, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao phụ trách khu vựcĐông Á và Thái Bình Dương cho biết, bằng các hành động phi pháp lặp đi lặp lại và quân sự hóa các đảo tranh chấp, Bắc Kinh đã và tiếp tục hành động để ngăn các thành viên ASEAN tiếp cận khu vực chứa năng lượng có trị giá hơn 2,5 nghìn tỷ đô la.
Các cường quốc khác chỉ dừng lại ở việc nhắc lại tầm quan trọng của tự do hàng hải, như tuyên bố chung Ấn Độ-Pháp trong chuyến thăm gần đây của Thủ tướng Modi tới Paris. Hội nghị được tổ chức gần đây về Ấn Độ Dương ở Maldives vào ngày 3-4 tháng 9, nơi thủ tướng Sri Lanka và các bộ trưởng ngoại giao Singapore, Maldives có mặt, cũng nhấn mạnh tự do hàng hải nhưng một lần nữa không đề cập đến Biển Đông .
Nhật Bản có thái độ cứng rắn hơn một chút, với việc ngoại trưởng phát biểu rẳng Biển Nam là một tuyến đường biển quan trọng đối với Nhật Bản và nhiều quốc gia khác. Nó liên quan trực tiếp đến sự ổn định và hòa bình của khu vực, và cộng đồng quốc tế, bao gồm cả Nhật Bản, chú ý nghiêm túc đến tình hình ở Biển Đông. Nhật Bản phản đối bất kỳ hành động nào của bất kỳ quốc gia nào có thể làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông. Tương tự, Ấn Độ đã nhấn mạnh rằng họ có mối quan tâm tuân thủ hòa bình và ổn định trong khu vực. Ấn Độ kiên quyết ủng hộ tự do hàng hải và hàng không và thương mại hợp pháp không bị cản trở, trong vùng biển quốc tế, theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS.
Dường như Việt Nam sẽ không thể nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ nào từ các đối tác trong khu vực và bên ngoài. Việt Nam cũng khó có thể tự mình chống lại Trung Quốc. Bắc Kinh dường như đã tính toán chính xác rằng họ không phải sợ bất kỳ sự chống đối nghiêm trọng, thống nhất nào.
Tác giả: Tiến sĩ Rajeswari Pillai Rajagopalan là nhà nghiên cứu lâu năm và đứng đầu bộ phận Sáng kiến chính sách hạt nhân và không gian tại Observer Research Fondation (ORF), một trong những think-tank hàng đầu của Ấn Độ.
Bản gốc: https://thediplomat.com/2019/09/vietnam-confronts-china-alone/
VNTB gửi BVN