Quỳnh Thư
(TBKTSG) – Circle of Life (tạm dịch “vòng quay cuộc đời”) là một ca khúc nổi tiếng được đồng sáng tác và trình diễn năm 1994 bởi ca sĩ người Anh Elton John. Từ ngày đầu tiên khi chúng ta ra đời trên hành tinh này, Elton John viết trong bài hát, vạn vật đều được gắn kết với nhau trong vòng quay cuộc đời. Vì thế, tác giả khuyên chúng ta: bạn đừng lấy nhiều hơn cái mà bạn cho đi (You should never take more than you give).
Hệ thống rừng phòng hộ trước đê biển bị thu hẹp, có những vị trí rừng phòng hộ trước đê bị mất hoàn toàn. Ảnh: news.zing.vn
Hai mươi lăm năm đã trôi qua, nhưng ca từ mang đầy tính triết lý này vẫn còn nguyên giá trị. Nhắc lại bài hát của Elton John càng có ý nghĩa lúc này khi biết rằng thứ Hai tuần trước, ngày 29-7, nhân loại đông 7,7 tỉ người hiện nay đã tiêu pha hết nguồn lực thiên nhiên có thể tái tạo để giữ cân bằng trên Trái đất, theo Global Footprint Network.
Là một tổ chức quốc tế về phát triển bền vững dựa trên khái niệm “Vết sinh thái” (Ecological Footprint) có trụ sở tại California (Mỹ), Global Footprint Network đưa ra cột mốc “Earth Overshoot Day” (tạm dịch “Ngày mắc nợ Trái đất”). Đó là lúc nhu cầu hàng năm của con người vượt qua khả năng hệ sinh thái địa cầu có thể sản xuất ra trong năm. Nói cách khác, từ ngày đó đến cuối năm, con người phải sống nhờ vào món nợ của mình với thiên nhiên. Buồn thay, “Ngày mắc nợ Trái đất” đến sớm hơn qua từng năm. Năm nay đã sớm hơn ba tháng so với cách đây hai thập niên.
Theo Global Footprint Network, việc con người tiêu xài đến nỗi “đội vốn thiên nhiên” ngày càng rõ trên khắp thế giới – từ nạn phá rừng, xói mòn đất, suy giảm đa dạng sinh vật cho đến biến đổi khí hậu.
Việt Nam vẫn thiếu những cuộc điều tra đủ sâu rộng để biết người Việt đã ý thức đến đâu về hậu quả của việc “đội vốn thiên nhiên” đó. Tuy nhiên, nhiều người Việt cho rằng môi trường sống của họ ngày càng khắc nghiệt hơn – không chỉ vì kẹt xe và những tiêu cực xã hội, mà còn vì cách chúng ta đang tận diệt, hoang phí nguồn lợi thiên nhiên. Như khắp nơi trên thế giới, ở Việt Nam, biến đổi khí hậu đang bao vây chúng ta. Cuối tuần qua, tin tức cho biết mưa lớn làm Hà Nội ngập trong nước. Nhưng đâu chỉ có Hà Nội và đâu chỉ có ngập lụt. Tầng ô-zôn suy giảm, nắng nóng làm chỉ số tia cực tím ở Hà Nội, Sài Gòn, Đà Nẵng lên đến mức nguy hiểm; và chắc không chỉ ở ba thành phố này. Hạn mặn, đất sụt lún, biển lấn (không phải lấn biển) ở đồng bằng sông Cửu Long đã đến mức báo động; và không chỉ ở đồng bằng Nam bộ. Đó là vài ví dụ trên đất nước chúng ta về cái giá phải trả khi con người thiếu nợ thiên nhiên.
Vậy thì từng người chúng ta có thể làm gì để trả món nợ đó? Theo Global Footprint Network, nhân loại chưa hết hy vọng nếu họ thực sự hành động. Chẳng hạn, nếu con người giảm phân nửa lượng thịt họ ăn, họ sẽ đẩy lùi “Ngày mắc nợ Trái đất” được nửa tháng; hay giảm phân nửa lượng CO2 thải ra, ngày không ai muốn này sẽ lùi ba tháng. Nếu ngày ấy lùi được năm ngày mỗi năm, nhân loại sẽ trả đủ gốc lẫn lãi cho thiên nhiên vào năm 2050.
Điều đó thực ra cũng không phải là quá xa vời nếu từng người, từng gia đình, từng doanh nghiệp chịu khó chung tay góp sức. Chẳng hạn, ai có điều kiện hãy thực hành lối sống lành mạnh hơn với khẩu phần ít thịt hơn, giảm lượng thức ăn thừa. Chọn năng lượng sạch, như lắp đặt hệ thống pin mặt trời tại nhà, cơ xưởng. Trồng cây xanh và ủng hộ nuôi trồng/đánh bắt có trách nhiệm. Tắt đèn, quạt, truyền hình, điều hòa… khi không dùng, ngắt điện thiết bị đang ở chế độ chờ. Tuy đây là những chuyện nhỏ, tác dụng lại không hề nhỏ. Bi kịch của loài người một phần nằm ở sự lười biếng và tính thờ ơ của họ.
Theo ngôn ngữ ngân hàng, nhân loại đang lạm dụng “thẻ tín dụng thiên nhiên” với thấu chi ngày càng lớn. Thấu chi đến mức nào đó, con người sẽ làm thiên nhiên phá sản. Diễn đạt bằng hình ảnh dân dã hơn, tình hình đã nghiêm trọng đến mức con thằn lằn đang cắn vào cái đuôi của chính mình.
“Bạn đừng lấy nhiều hơn cái mà bạn cho đi”! Đây cũng chính là nguyên lý cân bằng của vạn vật.
Q.T.