Tina Hà Giang
BBCvietnamese.com
GS Carl Thayer đề nghị Việt Nam nên công bố chi tiết về những gì đã diễn ra ở Biển Đông từ hôm 3/7 và cho báo chí đưa tin. Bản quyền hình ảnh GETTY IMAGES
Cùng ngày tổ chức CSIS ở Washington DC đưa tin về hoạt động “quấy nhiễu” của Trung Quốc nhắm vào Việt Nam tại Bãi Tư Chính trong vùng Biển Đông, Giáo sư Carl Thayer, thuộc Đại học New South Wales, cũng nhận định về sự kiện này.
Theo nhà nghiên cứu và phân tích chính trị Việt Nam và bang giao quốc tế Carl Thayer, tin tức về cuộc đối đầu giữa lực lượng Cảnh sát biển Trung Quốc và Việt Nam hiện giờ chưa nhiều, tuy nhiên: ”rõ ràng là có điều gì đó đang xảy ra giữa Việt Nam và Trung Quốc trong vùng biển này, và Việt Nam có vẻ đã phản ứng mạnh mẽ”.
Trong cuộc phỏng vấn với BBC Việt Ngữ hôm 18/7, Giáo sư Carl Thayer nói rõ thêm về điều mà ông gọi là ”phản ứng mạnh mẽ” này.
GS Carl Thayer: Những nhận xét này đề cập đến cuộc đối đầu giữa 4 tàu Cảnh sát biển Việt Nam và 2 tàu Cảnh sát biển Trung Quốc (một tàu khổng lồ 10.000 tấn) và một tàu khảo sát địa chấn. Mặc dù các tàu Cảnh sát biển Việt Nam có trọng lượng nhẹ hơn nhiều, nhưng chúng được báo cáo là đã đứng vững.
Sau đó, các báo cáo không chính thức chưa được xác minh qua phương tiện truyền thông xã hội tiếng Việt cho biết đã có một loạt đụng độ giữa Lực lượng bảo vệ bờ biển của hai nước, và Cảnh sát biển Việt Nam đã được chuẩn bị tốt hơn so với năm 2014.
BBC: Trong trường hợp các báo cáo về sự đối đầu, hay đụng độ, theo một số tường thuật, giữa Cảnh sát biển Trung Quốc và Việt Nam được chính phủ Việt Nam và truyền thông Việt Nam xác nhận, ông có nghĩ sẽ có những cuộc biểu tình lan rộng như cuộc biểu tình chống Trung Quốc nổ ra năm ngoái khi Quốc hội xem xét dự luật Đặc khu không? Nhiều người cho rằng có lẽ sẽ không thể có biểu tình trong tình trạng Việt Nam đang mạnh tay đàn áp những nhà bất đồng chính kiến. Ông nghĩ sao về điều này?
GS Carl Thayer: Việc đàn áp những người bất đồng chính kiến là nhằm vào một vài cá nhân bày tỏ quan điểm của họ trên phương tiện truyền thông xã hội. Các cuộc biểu tình rầm rộ nổ ra năm ngoái liên quan đến dự Luật về các khu hành chính và kinh tế đặc biệt đã lan rộng sau khi có tin đồn Trung Quốc sẽ được cho thuê đất trong vòng 99 năm ở những khu vực nhạy cảm với an ninh quốc gia. Mặc dù Luật An ninh mạng mới sẽ có hiệu lực lớn lên các cuộc biểu tình, nhưng luật này không đủ để ngăn chặn các cuộc biểu tình công cộng tự phát trên khắp Việt Nam.
Tôi vừa đọc một báo cáo của một blogger đăng bài chi tiết về sự đối đầu trên Biển Đông, rằng tài khoản Facebook của người ấy đã bị gián đoạn. Chính phủ Việt Nam, tuy nhiên, sẽ không thể chặn những tường trình về cuộc đối đầu này, một khi nhiều chi tiết hơn được công bố.
Tàu Cảnh sát biển Việt Nam trong một lần đối đầu với tàu Cảnh sát biển Trung Quốc năm 2014. Bản quyền hình ảnh STR
BBC: Theo ông, Chủ tịch TQ Tập Cận Bình có ngụ ý gì khi nói với Chủ tịch Quốc hội VN Nguyễn Thị Kim Ngân rằng hai nước nên ”bảo vệ hòa bình và ổn định hàng hải bằng các hành động cụ thể”? Những hành động cụ thể mà Trung Quốc đã thực hiện là gì, và hành động cụ thể ông Tập muốn chính phủ Việt Nam làm là gì?
GS Carl Thayer: Trung Quốc luôn luôn muốn Việt Nam cùng tham gia hợp tác với các công ty liên doanh [hoạt động trong vùng Biển Đông] như một cách để giải quyết các tuyên bố pháp lý của Việt Nam đối với chủ quyền, quyền tài phán với tài nguyên biển và đáy biển trong Vùng đặc quyền Kinh tế và thềm lục địa.
Cụm từ ”hành động cụ thể” Trung Quốc dùng cũng có nghĩa là Việt Nam không nên đưa ra những tuyên bố công khai về chủ quyền không thể chối cãi của họ đối với các thực thể ở vùng Biển Đông. Nói một cách khác, Trung Quốc nói Hà Nội nên chấp nhận các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc, bằng cách kiềm chế các cuộc đối đầu và kiềm chế việc đưa ra các tuyên bố công khai về chủ quyền mà Việt Nam nói là không thể chối cãi của họ.
BBC: Ông nghĩ chính phủ Việt Nam nên làm gì trong việc chính thức lên tiếng về vụ bãi Tư Chính, cũng như việc ra chỉ thị cho truyền thông Việt Nam, nhất là trong bối cảnh sự kiện này đã được thảo luận rộng rãi trên các phương tiện truyền thông xã hội, và việc báo chí VN không đưa tin, tự nó cũng là một vấn đề đang được bàn cãi?
GS Carl Thayer: Trước tiên, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Việt Nam nên ban hành một tuyên bố chi tiết về những gì đã thực sự diễn ra ở Biển Đông kể từ ngày 3/7 khi một tàu khảo sát của Trung Quốc bắt đầu hoạt động và làm rõ liệu hoạt động này có diễn ra trong Vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam (EEZ) hay không. Theo UNCLOS, Trung Quốc không thể thực hiện các khảo sát thủy văn tại EEZ Việt Nam mà không có sự cho phép trước của nước này.
Việt Nam cũng nên cung cấp chi tiết về phản ứng của mình thông qua các kênh ngoại giao tại Hà Nội và Bắc Kinh. Có phải Việt Nam đã chính thức phản đối, nếu vậy, căn cứ pháp lý và chính trị của sự phản đối là gì?
Việt Nam cũng nên cung cấp chi tiết về những chỉ thị đã ban hành cho các tàu Cảnh sát biển Việt Nam trên trạm và những thông điệp họ trao đổi với Cảnh sát biển Trung Quốc. Việt Nam cần vạch ra những điều mà họ chủ trương để giải quyết cuộc đối đầu đang được đưa tin này một cách hòa bình; cũng như chi tiết Trung Quốc đã cho thấy sự sẵn sàng để thảo luận về vấn đề này chưa.
Việt Nam nên loại bỏ bất kỳ hạn chế nào đối với báo chí và truyền thông trong nước trong việc tường trình chính xác về những diễn biến đang xảy ra. Các phương tiện truyền thông nên được tự do liên hệ với giới chuyên gia trong và ngoài nước để hỏi quan điểm và ý kiến của họ về vấn đề nghiêm trọng này. Thật vậy, Việt Nam nên mời các cơ quan truyền thông nước ngoài lên các tàu Cảnh sát biển Việt Nam trong khu vực để có thể chứng kiến tận mắt về những điều đang xẩy ra từng ngày.
Việt Nam cũng nên nhắc lại rằng tình trạng đối đầu này chính xác là vấn nạn mà Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông ASEAN-Trung Quốc được lập ra để ngăn chặn hoặc giải quyết.
Cuối cùng, Việt Nam nên kêu gọi các quốc gia trong khu vực và các thành viên khác của cộng đồng quốc tế hỗ trợ Việt Nam duy trì các quyền của mình theo UNCLOS.
T.H.G.