Đồng bằng sông Cửu Long: Nghịch lý, nghị quyết và… giả dối

Posted on 23/03/2019 by Boxit VN

Quách Hạo Nhiên

“Cần Thơ gạo trắng nước trong

Ai về xứ bạc thong dong cuộc đời”

(Ca dao Nam bộ)

Nghịch lý chồng nghịch lý

Dù nhiều người đã nói rồi nhưng thiết nghĩ cũng cần phải nhắc lại cái nghịch lý đã, đang và sẽ còn diễn ra ở vùng đất cực Nam này của Tổ quốc, đó là: Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) tuy được xem là cái “xương sống” cho nền kinh tế nông nghiệp của cả nước nhưng lại là khu vực ít được Nhà nước quan tâm, đầu tư nhất so với các vùng miền khác về tất cả mọi phương diện. Tất cả những chuyện này không phải tìm đâu xa mà đã được thừa nhận ngay trong các văn bản báo cáo của nhiều cơ quan chức năng, các nhà nghiên cứu mỗi khi diễn ra cuộc hội nghị, hội thảo nào đó.

Hay như mới đây, TS Nguyễn Ngọc Chu trong khi nêu quan điểm của mình về vấn đề đầu tư, xây dựng hạ tầng giao thông vận tải nhất là các dự án đường sắt trên cả nước đã cho thấy rõ hơn cái nghịch lý về vấn đề này ở khu vực miền Tây Nam bộ bằng những con số rất cụ thể:

“Miền Tây Nam Bộ là vùng đất trù phú bậc nhất của quốc gia, có tiềm năng to lớn về con người và thiên nhiên, có diện tích 40.548 km2 và dân số 18,5 triệu người. Tăng trưởng GDP của Miền Tây Nam bộ cao hơn bình quân cả nước. Vậy mà hiện nay miền Tây Nam bộ không có tuyến đường sắt nào. 74 năm cầm quyền rồi mà người Việt Nam cũng không chịu làm thêm 1 mét đường sắt ở Miền Tây Nam bộ. Trong khi đó, Miền Tây Bắc và Đông Bắc đã có tuyến đường sắt Lao Cai – Hà Nội, Thái Nguyên – Hà Nội, Hải Phòng – Hà Nội, Lạng Sơn – Hà Nội và đang xây dựng tuyến Quảng Ninh – Hà Nội. Về đường bộ cao tốc, đã có tuyến Lao Cai – Hà Nội, Thái Nguyên – Hà Nội. Quảng Ninh – Hải Phòng – Hà Nội, Bắc Giang – Hà Nội, và đang xây dựng tuyến Lạng Sơn – Bắc Giang.

Như vậy, nhìn tổng quát GTVT Miền Tây Bắc và Đông Bắc vẫn cần tiếp tục đầu tư, nhưng chưa phải cấp thiết bậc nhất. Cấp thiết bậc nhất là tuyến HCM – Hà Nội và Miền Tây Nam bộ. Cho nên, không phải ưu tiên cho Tây Bắc, Đông Bắc mà phải khẩn cấp đầu tư phát triển giao thông vận tải cho Miền Tây Nam bộ, cả đường sắt lẫn đường bộ cao tốc”[1].

Những nghịch lý trên rõ ràng ai cũng biết nhưng có một nghịch lý còn lớn hơn nữa đã làm cho ĐBSCL ngày một tụt hậu và kiệt quệ hơn mà không phải ai cũng đủ chân thành và dũng khí để nói ra. Trước khi gọi tên cái nghịch lý này là gì xin được nhắc lại hai sự kiện nhỏ dưới đây:

Năm 2009, ĐBSCL có diễn ra một cuộc thi Thơ do Hội liên hiệp các hội văn học nghệ thuật Cần Thơ tổ chức. Năm ấy, Ban giám khảo cuộc thi đã chọn bài thơ “Trăng nghẹn” của tác giả Hoài Tường Phong để trao giải nhất. Nhưng sau đó, dưới sức ép của “những người có trách nhiệm”, BTC cuộc thi sau đó đã quyết định “bẻ kèo” vào phút 90+1. Nghĩa là rút lại không trao giải nhất cho bài thơ với lý do tác giả Hoài Tường Phong đã “phản ánh” một sự thật về cái nghịch lý của vùng đất và con người nơi đây bằng mấy câu thơ mộc mạc, chân chất đến trần trụi:

“Đồng bằng quê hương tôi nhiều cái nhất ngậm ngùi:

Sản lượng lúa nhiều, vùng cá ba sa lớn nhất,

Đầu tư văn hóa thấp và khó nghèo cũng nhất,

Và cũng dẫn đầu, những cô gái lấy chồng xa”

Đó là chuyện xảy ra cách nay đúng 10 năm, còn gần đây nhất, liên quan đến sự kiện báo Tuổi trẻ Online bị đình bản 3 tháng người ta lại tìm thấy ở đó một trong những nguyên nhân chính là do Báo Tuổi trẻ Online trước đó đã cả gan và vượt rào đăng bài viết “Sao trong quy hoạch không thấy cao tốc cho miền Tây” ngày 26/5/2017. Bài viết này bị các nhà chức trách rằng có nội dung mang tính kỳ thị vùng miền dễ “gây mất đoàn kết dân tộc”[2].

Hai câu chuyện, hai sự kiện tuy nhỏ nhưng lại chất chứa trong đó một sự thật rất xót xa. Hay nói khác đi đây chính là cái nghịch lý chồng nghịch lý mà người dân vùng ĐBSCL hiện nay đang phải oằn lưng gánh chịu. Cái nghịch lý về sự dối trá, nói mà không làm, nói một đằng làm một nẻo nhưng lúc nào cũng “cả vú lấp miệng em”, không dám thừa nhận của “những người có trách nhiệm” trong bộ máy lãnh đạo quốc gia mỗi khi nghĩ về ĐBSCL.

“Hội nghị Diên Hồng” hay là chuyện “cha chung không ai khóc”

Sau khi được chỉ định làm Thủ tướng Chính phủ (ngày 07/04/2016) thay cho người tiền nhiệm Nguyễn Tấn Dũng, ông Nguyễn Xuân Phúc ngay lập tức bắt tay vào việc với một khí thế hừng hực thường thấy của những kẻ mới ngồi vào “ngôi vua”. Để nhanh chóng thích nghi và ghi dấu ấn trước quốc dân đồng bào ông cũng cho bày binh bố trận khắp nơi. Cái khẩu hiệu “Chính phủ kiến tạo và phục vụ” ngay lập tức được giới truyền thông tung hô hết ga. Không dừng lại ở đó, mỗi khi đến địa phương nào đó làm việc ông cũng không bao giờ quên gửi một “thông điệp” với một công thức rất đặc trưng và có một không ai: “X, Y, Z…+ phải là đầu tàu/thủ phủ/đi đầu…của cả vùng/cả nước”.

Tuy vậy, cũng phải mất một năm sau người đứng đầu Chính phủ mới bắt đầu triển khai nhiệm vụ “kiến tạo và phục vụ” người dân vùng ĐBSCL bằng một bản Nghị quyết (số 120/NQ-CP ngày 17/11/2017 về “Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu”) và một Hội nghị chính thức diễn ra trong hai ngày 26, 27/09/2017 tại thành phố Cần Thơ.

Và để chuẩn bị cho phiên điều hành chính thức của mình, trước đó ông Thủ tướng cùng đoàn tùy tùng đã có chuyến “tiền trạm” đi mây về gió bằng trực thăng để thị sát vùng ĐBSCL từ Cần Thơ đến Cà Mau. Còn nhớ, lúc nhìn thấy hình ảnh ngài Thủ tướng trên tay là tấm bản đồ còn ánh mắt thì nhìn đăm chiêu qua cửa sổ máy bay được các cơ quan báo chí đăng tải, một người bạn của tôi lúc ấy đã nhắn tin nói rằng: “nhìn ông Thủ tưởng ngồi trên trực thăng tao xúc động và thương ổng quá! Ông ấy tận tụy thế kia mà sao những đứa tham mưu lại không trang bị cho ổng một cái ống nhòm để ổng nhìn cho rõ, cho hợp cảnh và chụp hình cho đẹp hơn. Khoảng cách từ trực thăng với đất liền xa như thế mà chỉ nhìn bằng mắt thường thì liệu có thấy được gì không? Thêm nữa, không biết ông ấy có phân biệt và nhìn ra được những vùng đất với cái tỉ lệ ghi trên tấm bản đồ không khi mà nó vốn khác xa so với trên thực địa”?

Nhưng thôi đó là những chuyện bên lề. Vì như một thông lệ hiển nhiên và tất yếu về vô số các cuộc hội nghị, hội thảo lớn nhỏ từ trung ương đến địa phương ở xứ sở này (có lẽ trừ hội nghị thượng đỉnh Trump – Kim vừa mới diễn ra ở Hà Nội là thất bại vì Trump bỏ về sớm và không ký kèo gì với Kim), hội nghị năm 2017 cũng diễn ra rất thành công và tốt đẹp. Mà không thành công sao được khi mà cái hội nghị ấy được các cơ quan báo đài lúc bấy giờ gọi là “Hội nghị Diên Hồng cho ĐBSCL” với gần 500 đại biểu trong và ngoài nước đến tham dự rất khí thế và hoành tráng. Tuy vậy, chỉ có điều là sau một năm tổng kết và nhìn lại thì hỡi ơi, theo tường thuật của báo Tuổi trẻ ngày 21/11/2018 tất cả các nội dung trong bản Nghị quyết đều “vẫn chỉ nằm trên giấy”[3]. Hóa ra sau một năm tổ chức “Hội nghị Diên Hồng”, các chuyên gia, các nhà quản lý trong cuộc hội thảo (lại hội thảo) với tên gọi “Một năm thực hiện Nghị quyết 120 về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng biến đổi khí hậu” (do Trường đại học Cần Thơ phối hợp Thời Báo Kinh tế Sài Gòn tổ chức ngày 14/12/2018) mới té ngửa ra rằng suốt một năm qua vì không có ban điều hành để điều phối chung nên 13 tỉnh ĐBSCL chẳng biết phải làm gì?[4] Hóa ra, tất cả lại là do“lắm sãi không ai đóng cửa chùa”, “cha chung không ai khóc”, ĐBSCL vì thế, từ chỗ là đứa con rơi, cha mẹ không thừa nhận đến khi được nhận lại rồi thì tình yêu thương giờ đây chẳng qua cũng chỉ là mấy lời vỗ về rất chiếu lệ và giả trá!

“Đi Bình Dương bán nước tương”

Những năm gần đây, người dân vùng ĐBSCL trong câu nói cửa miệng khi bàn về chuyện làm ăn thường bảo nhau rằng chắc chuyến này “đi Bình dương bán nước tương” quá. Câu nói với vần điệu nhịp nhàng mới nghe có vẻ vui tai và buồn cười này nhưng lại phản ánh một sự thật xót xa và đau lòng: một bộ phận người dân ĐBSCL hiện nay đang thật sự đang rất kiệt quệ cả về vật chất lẫn tinh thần. Đi “Bình Dương bán nước tương” thực ra là rời bỏ làng quê, ruộng đồng, vườn tược để lao vào cuộc mưu sinh ở các khu đô thị, khu công nghiệp với đồng lương còm cỏi và tạm bợ nhưng đầy may rủi và bất trắc. Và với nhiều người nhiều người, dù biết là may rủi nhưng đó lại là sự chọn lựa và lối thoát duy nhất. Bởi dù sao “đi Bình Dương bán nước tương” vẫn thiết thực và “dễ thở” hơn là phải bám trụ lại quê nhà trong cái vòng luẩn quẩn của sự nghèo đói khi “được giá mất mùa” lúc “được mùa mất giá”,…

Ngay sau Tết Nguyên đán năm nay, chúng ta đã tận mắt chứng kiến một cuộc đại di cư của người dân ĐBSCL đi “Bình Dương bán nước tương” mà báo chí đã phản ánh qua sự kiện kẹt xe rất khủng khiếp, chưa từng có trong lịch sử trên quốc lộ 1A – tuyến đường và cửa ngõ duy nhất kết nối vùng ĐBSCL với TP Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam bộ. Thật sự không biết khi chứng kiến những hình ảnh về sự vất vả cũng sự nhẫn nhịn, chịu đựng của người vùng ĐBSCL như thế, ông Nguyễn Xuân Phúc và “Chính phủ kiến tạo và phục vụ” của ông có suy nghĩ hay động lòng chút nào không? Bởi còn gì tệ hại và xót xa hơn khi những cư dân của một vùng đất trù phú và giàu có nhất nước giờ đây đã phải tay bồng tay bế, tay xách nách mang, đèo nhau trên chiếc xe gắn máy, giành nhau từng centimet trên một con đường duy nhất để đi tìm miếng bỏ vào mồm? Nghị quyết để làm gì nếu nó mãi mãi vẫn chỉ là những con chữ vô hồn và các cuộc hội nghị, hội thảo thì kinh phí tổ chức cũng lấy từ tiền đóng thuế của những người dân lam lũ và ít học nơi đây?

Thay lời kết

Trong câu chuyện bên lề “Hội nghị Diên Hồng cho vùng ĐBSCL năm 2017, người của bạn tôi sau đó còn nói với tôi rằng: “ông Dũng là người miền Tây mà hai nhiệm kỳ Thủ tướng vẫn không đếm xỉa ngó ngàng gì vùng ĐBSCL thì cũng thôi cũng không nên quá kỳ vọng làm gì với cái Nghị quyết này của ông Phúc. Nói ra thì bảo là kỳ thị, phân biệt vùng miền, gây chia rẻ khối đại đoàn kết dân tộc nhưng hãy thử nghĩ lại xem có phải cái tư duy và sự kỳ thị, phân biệt vùng miền ấy vốn đã ăn sâu vào máu của chính những người lãnh đạo cao nhất của đất nước này suốt 40 năm qua không? Chỉ khi nào những người lãnh đạo cao nhất ở đất nước này biết thành tâm sám hối và cúi đầu xin lỗi về sự chậm trễ và kỳ thị của họ với người dân nơi đây thì ĐBSCL mới có hi vọng cất cánh, mới không còn bị coi là “vùng trũng” về giáo dục và văn hóa. Và nếu vẫn giữ cách nghĩ cùng cách làm như hiện nay thì ĐBSCL sẽ tàn lụi trước khi khí hậu kịp biến đổi hay bị nhấn chìm vì nước biển dâng!”

Cần Thơ, 21/03/2019

Q.H.N.

__________