Ngụy Hữu Tâm
Nhân có chuyện Đ+S VN kỷ luật GS CH, xin được góp đôi lời về những kỷ niệm thời trẻ, ngắn gọn thôi nhưng hy vọng thú vị, ít nhất là với tôi, bởi vì… “văn mình, vợ người” mà! Nhất là các bạn trẻ ít trải nghiệm, còn bọn già chúng tôi, chúng ta quá hiểu nhau rồi còn gì!
Vào Đ+S VN nói riêng, cũng hệt như vào bất cứ Đ+S nào khác trên cái thế giới trước đây không nhỏ bé nhưng nay qua internet, vệ tinh và các công nghệ hiện đại khác… đã trở nên cực kỳ nhỏ bé, hệt như cái làng, chẳng thế mà Tàu+ gần đây đương nhiên tự mình vẽ ra “đường lưỡi bò 9 đoạn” để định bắt cả thế giới phải công nhận. Vào đảng cũng hệt như tham gia một tín ngưỡng, khi có niềm tin thì mình vào, nhưng cũng không phải nhất thiết thế, vì hội kín thì sao, hay thậm chí vì quyền lợi, vào một băng đảng của xã hội đen mà ngày nay đã lan tràn khắp thế giới, mà nhiều lúc tôi chẳng còn phân biệt đâu đỏ, đâu đen vì xã hội ngày nay nhiễu nhương quá!
“Lú” có chính danh hay không, nếu vậy thì xã hội này đã là xã hội đen rồi còn gì? Vì khi, Đ+S đứng trên nhà nước và pháp luật thì điều ấy là đương nhiên! Xét cho cùng thì đúng như vậy đấy! Thể chế toàn trị mà, cứ xem Orwell mà xem!
Nhưng xin trở lại việc vào, chứ ra thì nay trong các cụ, nhiều cụ đều muốn ra nhưng chưa tìm được cách ra cho đường hoàng mà thôi, như chuyện của GS Chu Hảo, ra thế thì ồn ào và rối rắm, nhưng có khi thế lại hết sức nổi tiếng, nhiều người muốn, nhất là các bạn trẻ. Anh CH vốn người cơ quan tôi, cứ tưởng anh yên ổn mọi chuyện cho tới cuối đời, thật không ngờ anh còn gặp rắc rối, nhất là ở vị trí xã hội cao chót vót như thế, nhưng ở đời sướng khổ là chuyện chỉ chính người đó biết, ai nói hộ ai được. Thế nên tôi muốn nói với các bạn trẻ, có nhiều con đường khác để nổi tiếng, đâu nhất thiết phải thế!
Trở lại câu chuyện thời trẻ tôi ngại vào Đ+S VN làm sao nhé! Thế lại là may dẫu khi ấy vào Đ+S VN là mơ ước của tất cả mọi người, nhất là trí thức, coi như con đường duy nhất để tiến thân, chứ hoàn toàn không rộng mở như hiện nay.
Hai kỷ niệm hết sức nhỏ thôi, nhưng hy vọng cũng thú vị cho bạn đọc, chủ yếu là bạn trẻ.
Đó là sau khi tôi đã tốt nghiệp đại học, có lẽ cuối 1968, đầu 1969 thì phải, nghĩa là đúng 50 năm, nửa thế kỷ chứ ít đâu, hai thế hệ, tôi mới 25, các bạn trẻ nay 21. Cũng phải nói lúc đó tôi về công tác ở Viện Vật lý cũng do “điều động của nhà nước” chứ có do nguyện vọng gì đâu, Nói là ghi nguyện vọng nhưng vào những năm tháng chiến tranh ác liệt đó, chúng tôi lại là khóa duy nhất của trường được đào tạo sĩ quan dự bị, cũng đã thấy cái hay của quân đội có kỷ luật, ai cũng đều xung phong vào bộ đội cả. Tôi cũng ghi nguyện vọng đó, nhưng được phân công về Bộ Công an, tôi còn nhớ như in lúc ấy Cục Cán bộ Bộ Công an còn đóng ven Hồ Thiền Quang. Anh cán bộ Tổ chức bỗng ngạc nhiên bảo, khi tôi đưa giấy phân công công tác: “Bên trường nhầm đấy, đồng chí về làm việc lại với Phòng Tổ chức trường nhá”. Tôi về lại trường thì các anh ấy bảo: “Có nguyên nhân tế nhị đấy, thôi Tâm về lại Ủy ban Khoa học Nhà nước là cơ quan nơi vốn đã cử cậu đi học. Mà lúc ấy nào đã có Viện Vật lý, tôi về Phòng Quang phổ, làm hồng ngoại, lúc đó còn tham gia hướng dẫn sinh viên làm đề tài nghiên cứu xăng máy bay bị vàng với anh Lý Hòa, làm sao quên được?
Rồi sau này khi có Anh H. về thành lập Viện Vật lý, tôi được chuyển sang làm laser là ngành mới xây dựng, sướng thế nào rồi đi nghiên cứu sinh ở Berlin. Nhưng đó là chuyện về sau. Hãy nói những năm đầu ở Viện Vật lý đã.
Anh em chúng tôi tuy ai cũng cố gắng phấn đấu vào Đảng vì lúc đó Đảng còn là cái gì thiêng liêng lắm, rất chi là lý tưởng. Anh CH còn là Bí thư Đoàn Thanh niên, khi đó còn mang tên „Lao động“, chưa đổi tên, lột xác thành +S. Những khúc khuỷu của nó, cũng không phải mọi người không biết, nhưng con đường tiến thân, ai cũng phải lo thôi, âu đó cũng là việc bình thường, còn đi nghiên cứu sinh cơ mà.
Tôi kể lại chuyện này để bạn đọc cười cho vui khi sự kiện CH ầm ỹ đến thế này. Số là anh H. cũng phải xây dựng đội ngũ cán bộ vừa hồng vừa chuyên cho mình, nên quyết tâm kéo anh Đ. vào Đảng, các anh vốn nhóm 4 anh: anh H., anh Đ, anh CC và anh ĐN, vừa hết nhiệm kỳ công tác ở Dubna về nước.
Hồi ấy trước khi kết nạp lại còn thủ tục phải có ý kiến “quần chúng” kia. Thế là chúng tôi, những người ngoài Đảng được tập trung lại họp nhận xét các đồng chí chuẩn bị được kết nạp Đảng. Mà anh Đ. thì ai mà chẳng biết, vừa đi Dubna về, công trình khoa học ngồn ngộn nổi tiếng tầm cỡ quốc tế, anh em trẻ chúng tôi mới ra trường ai mà chẳng biết và ngưỡng mộ. Thế nhưng vì là họp toàn Viện nên đâu phải chỉ có anh em bọn tôi, mà bọn tôi trẻ cũng nào biết mô tê gì mà “phát biểu ý kiến”, cứ chờ xem đã. Nói gì sai lại vạ miệng, chẳng bõ!
Thế là có một chị lao công sồn sồn đứng lên phát biểu ý kiến ngay. Chị nói đại để là “anh Đ. ít nói quá, suốt ngày chẳng thấy anh ấy nói một câu gì, không có tác phong quần chúng. Thế thì chúng tôi làm sao hiểu được anh? Liệu anh có trung thành với Đảng hay không, hay lại như các anh chị khác, chỉ biết chuyên môn thuần túy thôi, lỡ địch nó lợi dụng thì sao?”.
Bọn trẻ tôi sững sờ, không biết rồi chi bộ sau này xử lý vấn đề thế nào. Chỉ biết anh Đ. dẫu chuyên môn hết chê, nhưng chắc chắn cũng còn phải đợi đấy, phấn đấu chán mới được kết nạp Đảng. Và bạn đọc chắc cũng thông cảm, về phần tôi, vốn là người ham chơi, học hành kết quả cũng nhàng nhàng thì chuyện phấn đấu chẳng dễ nên trong tâm lý, qua những buổi góp ý như thế trong lòng có biết bao nhiêu là ngại ngần.
Đó là kỷ niệm thứ nhất.
Còn kỷ niệm thứ hai….
Nhưng cuộc rồi đời xô đẩy, đến năm 1974, một năm trước “giải phóng Miền Nam” thì tôi cũng được đi thi nghiên cứu sinh, rồi tôi được đi nghiên cứu ở Berlin. Viện Hàn lâm Khoa học bên đó có nhận cán bộ ta sang làm về laser màu, tôi được sang làm ở nhóm bên đó. Cuối 1977 tôi về thì Phòng Quang học chuẩn bị được thành lập, vì thiếu cán bộ, tôi được “cơ cấu”, rồi được cử làm Phó phòng, không có Trưởng phòng, Q. Trưởng phòng thôi, bạn bè cứ đùa “thằng này phá phòng”, có lẽ đúng vậy thật. Tôi cũng cố gắng hết sức mình, cuối năm 1982 được cử sang Paris thực tập một năm. Đầu năm 1984 về nước. Trở về phòng cũ, vẫn vậy, không có trưởng mà cũng chẳng có phó. Dịp may đây. Tôi hằng mong, sắp tới cấp trên sẽ “cắt cu” cho mình. Anh bí thư chi bộ Viện, anh Q. cũng có lần ghé tôi nói: “Anh H. đánh giá cậu tốt lắm đấy!”.
Và thế là có lẽ tôi cũng được chuẩn bị “kết nạp Đảng”. Ít nhất là tôi cũng tưởng tượng như vậy. Bởi vì tôi cứ nghĩ ngày đó chắc chắn cũng không còn xa nữa. Hầu như buổi “kết nạp Đảng” nào tôi cũng được mời dự. Nhưng lúc ấy tôi mới tóa hỏa… bỏ mẹ, có thủ tục phải giơ tay trước cờ Đảng và ảnh Bác để thề thốt: “Xin trung thành với lý tưởng của Đảng”.
Đến nước ấy thì tôi chịu thua…
“Đến vợ mình đấy, đầu gối tay ấp, chắc gì mình đã trung thành nổi, chứ cái lý tưởng viển vông đó thì xin… kiếu”.
Thế thì cuộc đời tôi, may hay rủi?
Tôi vốn tin vào số mệnh. Có Chúa hay UFO, “người ngoài hành tinh” nào đó lo cho mình rồi chăng. “Chúa đã an bài” rồi mà…
Nghĩ thế cho nó nhẹ người. Chúng ta như hạt cát trong vũ trụ bao la ấy mà!…
Thế nhưng cái trớ trêu của cuộc đời…
Xã hội loài người cũng hệt như loài ong, loài kiến, loài chim ấy thôi. Cứ mang mỗi con ra rọi, sẽ thấy cả đàn. Xem lịch sử các nước Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Đức… hay của chính đất nước chúng ta, Trịnh Nguyễn phân tranh mới chỉ cách nay ba thế kỷ, và trước đó nữa, bao lần phân tách, biết bao chia rẽ Bắc Nam, ly tán để rồi lại hòa hợp…
Cá nhân tôi cũng vậy, từ chuyện gia đình suy ra vận mệnh đất nước. Cứ mỗi lần đi nước ngoài, mà có ít đâu và có khi dài hàng 3, 4 năm, “để cái xe Peugeot ngoài Bờ Hồ biết bao kẻ dòm ngó…”.
Để 1995, sau hai lần đổ vỡ vào năm 1990 và 1993, khi từ Paris về nước, lập lại một cuộc sống mới. Thì bà vợ hiện nay của tôi, cũng có thứ bậc Bí thư chi bộ cơ quan đường hoàng, mới phán một câu xanh rờn, nhưng đó khốn nỗi lại là sự thật trần truồng mà trước đây tôi những muốn né tránh để biện hộ cho chính mình:
“Lý lịch nhà anh như thế bố ai dám kết nạp anh, gia đình quan lại, trí thức dù nhỏ, chứ không phải công nông, bố anh không vào Đảng, ba ông cậu em ruột mẹ anh đều là cán bộ cấp cục vụ phía bên kia, có ông em sát mẹ thậm chí có thời làm Tỉnh trưởng Cần Thơ, thành phố lớn thứ nhì Nam Bộ chứ đâu ít. Em anh đang chuẩn bị kết nạp Đảng để đi sĩ quan binh chủng phòng không không quân mà khi họ cho về địa phương tìm hiểu lý lịch gia đình còn ra re nữa là. Thế thì xin anh hãy quên nhanh cho chuyện kết nạp Đảng đi nhé, có mà nằm mơ giữa ban ngày. Cứ giả dụ chi bộ họ đồng ý rồi thì cấp trên khi xét lý lịch lại phản bác ngay ấy mà…”.
Thế mà phụ nữ họ chí lý thật. Tôi sững sờ…
N.H.T.
Tác giả gửi BVN