Ngô Nhân Dụng
Ngày Thứ Ba vừa rồi, có nhà kinh tế gây rắc rối cho ông Tập Cận Bình. Ông ta đặt câu hỏi: Nếu Đảng Cộng sản Trung Quốc còn tin ở chủ nghĩa Mác xít thì phải tìm ra một cách giải thích tại sao họ đang dung chứa kinh tế tư nhân?
Ông Cổ Khang (贾康, Jia Kang) từng làm việc trong Bộ Tài chánh, nhắc lại bản Tuyên ngôn Cộng sản năm 1848 của Karl Marx và Frederick Engels nói rằng phải xóa bỏ quyền tư hữu các phương tiện sản xuất. Trung Cộng đang làm ngược lại chủ trương đó. Kinh tế tư nhân là động cơ chính giúp nước Tàu tăng trưởng trong gần 40 năm. Hiện nay tư doanh đóng góp 60 phần trăm vào Tổng sản lượng Nội địa (GDP), và cung cấp việc làm cho 80% giới lao động.
Trung Cộng tách rời Marx Engels từ thời Đặng Tiểu Bình. Khi các đồng chí hỏi tại sao cho phép sản xuất tư nhân, làm nhiều ăn nhiều, làm ít ăn ít, Đặng Tiểu Bình lý luận rất thực tế: Mèo trắng, mèo đen không quan trọng; miễn là nó bắt chuột. Con mèo trắng “tư bản chủ nghĩa” của Đặng Tiểu Bình chứng tỏ hữu ích. Những công ty tư như Alibaba, Tencent đang đưa kinh tế Trung Hoa vào thời kỳ tin học. Các công ty nhỏ của tư nhân cũng cho thấy người Trung Hoa được tự do đã có rất nhiều cách thích ứng rất nhanh, khi họ áp dụng kỹ thuật của phương Tây. Trong việc mua bán và trả tiền qua mạng internet, số người dùng ở Trung Quốc nhiều hơn ở Mỹ. Ngay một chuyện tầm thường như dùng xe đạp chung, bắt chước các thành phố ở Âu Mỹ, cũng phát triển nhanh chóng. Tất cả đều do tư nhân đóng vai chủ động, không hề có trong kế hoạch ngũ niên của nhà nước!
Tập Cận Bình vẫn vuốt ve con mèo trắng. Cuối tháng Mười, bản danh sách 100 nhà kinh doanh lớn nhất được công bố sau nửa năm sưu tầm và đánh giá, để nêu công trạng. Đứng đầu sổ là hai người sáng lập công ty Alibaba (Jack Ma) và Tencent (Pony Ma). Chủ tịch các công ty có tiếng trên thế giới như Lenovo, Evergrande, Huawei cũng được vinh danh. Một thương gia đã bị tố “tư bản phản động” trong thời Cách mạng Văn hóa, may thoát chết, nay được nằm trong danh bảng danh dự. Một người khác, đã được Đặng Tiểu Bình cứu sau khi bị đưa ra tòa trong thời gian đó chỉ vì đi bán hạt dưa, nay lại được hoan nghênh.
Ngày đầu tháng Mười Một, 2018, Tập đã mời 54 nhà kinh doanh tới để chính thức hứa sẽ hỗ trợ tư doanh. Không những thế, các ngân hàng nhà nước còn được lệnh tăng gấp rưỡi số tiền cho tư doanh vay trong ba năm tới.
Nhưng thói quen chỉ huy kinh tế của người cộng sản không thể nào bỏ được! Năm 2015, Tập Cận Bình vẫn muốn sử dụng “con mèo đen” trong việc phát động chương trình “Made in China 2025”. Mục tiêu là dùng tiền nhà nước làm động cơ thúc đẩy khoa học, kỹ thuật tân tiến. Trung Cộng đã liệt kê 100 ngành công nghiệp được nâng đỡ. Bắc Kinh đã bỏ tiền trợ cấp sản xuất xe hơi chạy bằng điện, EV, với kết quả nổi bật. Trong năm 2017, chính quyền các cấp bỏ ra 7.7 tỷ mỹ kim vào vụ này để trợ cấp các nhà sản xuất và cả người mua xe; số xe điện bán trong năm lên tới 770,000 chiếc. Trung bình mỗi chiếc xe được nhà nước bù lỗ $10,000 đô la Mỹ.
Hướng về tương lai, Trung Cộng đang nỗ lực giúp cho ngành Trí khôn Nhân tạo (AI, người Trung Hoa gọi là Nhân công Trí năng, 人工智能), với mục tiêu sẽ đứng đầu thế giới trong năm 2030. Hiện nay, AI đang được công an mật vụ Trung Cộng tận dụng trong nghề nhận mặt, điểm chỉ và bắt giữ dân. Nhưng giáo dục về AI và sử dụng AI cũng được cổ võ và trợ cấp. Wang Yi, một nhà kinh doanh 38 tuổi, từng làm cho Google ở Mỹ, khi về nước đã thành công dùng AI lập ra một mạng xã hội dạy tiếng tiếng Anh tên là Lưu Lợi Thuyết (Liulishuo, 流利说网易). Trong sáu năm, công ty của Wang từ 3 người sáng lập đã lên với 2,000 nhân viên. Vương hãnh diện nói rằng ở Trung Quốc từ trẻ em 7 tuổi đến người 70 tuổi ai cũng biết đến Nhân công Trí năng!
Tây phương chứng kiến chính quyền Trung Cộng bỏ tiền vào các ngành kỹ thuật tiên tiến đã phản ứng. Các nước Châu Âu và Mỹ đều lên tiếng phản đối Trung Cộng giúp các xí nghiệp của họ cạnh tranh bất bình đẳng với các xí nghiệp ngoại quốc. Cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Cộng cũng nhắm vào chuyện này
Cuộc thí nghiệm sử dụng mèo đen của Tập Cận Bình sẽ thành công hay không?
Kinh nghiệm cho thấy kinh tế chỉ huy có thể thành công trong việc xây dựng hạ tầng cơ sở, như xa lộ, đường xe lửa cao tốc. Họ cũng thành công khi áp dụng các kỹ thuật và hiểu biết đã được người khác tìm ra, chỉ cần bắt chước làm cho nhanh, cho rẻ hơn. Nhật Bản đã dùng các phát minh từ các nước Âu Mỹ để phát triển mạnh thời 1970-80. Các kế hoạch do hệ thống ngân hàng, các đại xí nghiệp và nhà nước hợp tác với nhau đặt ra. Nhưng từ thập niên 1990, Nhật Bản đã đứng lại.
Trong kinh tế học có một định luật là “năng suất tiệm giảm”. Một đồng tiền bỏ vô đầu tư có thể đạt một lợi suất cao, những đồng tiền bỏ vô sau đó sẽ thấy lợi suất giảm dần. Cho đến khi một đồng tiền bỏ thêm không sinh lợi nữa mà có thể tác hại.
Đổ tiền giúp các kỹ thuật tiên tiến đem từ ngoài vào thì sẽ phát triển nhanh, đuổi kịp các nước đi trước. Nhưng sau đó, muốn tiến thêm, thì phải tạo được những điều kiện kích thích các phát minh mới tự động ra đời. Thị trường tự do cạnh tranh có các điều kiện như thế; nhà nước và kế hoạch xưa nay chưa thành công.
Nước Mỹ đã đứng đầu thế giới về sáng chế, phát minh ra các kỹ thuật mới làm đảo lộn cả cuộc sống kinh tế (disruptive technologies), tất cả đều do sáng kiến tư nhân. Có khi công việc nghiên cứu của nhà nước giúp phát minh những kỹ thuật mới, như internet, nhưng chính thị trường tư nhân đã đem các kỹ thuật đó vào đời sống tất cả mọi người. Nhờ cuộc cạnh tranh giữa các nhà kinh doanh mà những ý kiến mới, hiểu biết mới được dùng cải thiện cuộc sống.
Giáo sư George Magnus, Đại học Oxford nhận xét: Theo kinh nghiệm, chưa một chế độ độc tài nào nào thành công, trên toàn diện và lâu dài, trong việc khai thác các phát minh kỹ thuật mới.
Một thí dụ gần đây nhất là chuyện công ty ZTE của Trung Quốc. Công ty này vi phạm chính sách cấm vận Iran của Chính phủ Mỹ, nên bị phạt. Các công ty Mỹ được lệnh cấm không cung cấp “chất bán dẫn” cho ZTE. Công ty công nghiệp hàng đầu của Trung Quốc bị tê liệt, suýt nữa sập tiệm nếu không được Tập Cận Bình can thiệp xin Donald Trump tha tội!
Vì mua chất bán dẫn (semiconductor) thì dễ, làm ra mới khó. Chính quyền Trung Cộng đã đổ ra bao nhiêu tỷ mỹ kim vào ngành chất bán dẫn trong mấy chục năm qua. Nhưng muốn sản xuất được loại semiconductor đủ tiêu chuẩn quốc tế thì phải trải qua kinh nghiệm ba tới bốn đời thay đổi kỹ thuật trong nghề. Những kinh nghiệm đó rất phức tạp, không thể mua về, mở ra coi trong có cái gì rồi bắt chước làm giống hệt!
Nhưng Cộng sản Trung Quốc vẫn còn ghiền con mèo đen của kinh tế chỉ huy. Một giáo sư triết lý Mác Xít mới viết trên mạng của Bộ Thông tin Tuyên truyền, nhắc nhở Đảng Cộng sản phải xóa bỏ kinh tế tư nhân! Ông Chu Hân Thành (Zhou Xincheng, 周欣诚), dạy môn Triết học Mác xít ở Đại học Nhân dân, nhấn mạnh: Lý thuyết cộng sản có thể tóm tắt trong một câu: Xóa bỏ quyền tư hữu!
Một nhân viên ngân hàng trẻ tuổi, Ngô Tiểu Bình (Wu Xiaoping, 吴小平) cũng viết trên mạng một bài lý luận nói rằng kinh tế tư nhân đã “làm xong sứ mạng lịch sử” giúp kinh tế nhà nước tiến bước; bây giờ có thể xóa đi dần dần. Các lời hai người này trích dẫn từ bản Tuyên ngôn Cộng sản khiến giới kinh doanh nghe mà lạnh xương sống.
Nhưng kinh tế tư nhân thời nay khác với thời cải cách ruộng đất và đánh tư sản ở bên Tàu hồi thập niên 1950. Con mèo trắng tư bản đã lớn khôn, lớn và khôn, khó lòng giết nó được, dù giết từ từ bằng thuốc độc! Nếu giết con mèo trắng, kinh tế nước Tàu sẽ chết theo!
N.N.D.
Tác giả gửi BVN