Trung tâm Dữ liệu Hoàng Sa
Sáng sớm nay [26/08/2018], Thượng nghị sĩ John McCain – người cựu chiến binh Mỹ có nhiều duyên nợ với Việt Nam – đã qua đời ở tuổi 81. HSO xin điểm lại một số phát ngôn của ông liên quan đến Biển Đông. Bài viết khá dài, được trình bày theo thứ tự thời gian, qua đó chúng ta có thể theo dõi được phần nào thái độ của chính giới Hoa Kỳ và cá nhân McCain trong những năm gần đây về tình hình Biển Đông.
Ngày 20/6/2011, sau khi trở về từ Đông Nam Á, Thượng nghị sĩ John McCain đã có bài phát biểu tại Hội nghị “An ninh hàng hải trên Biển Đông” tại Washington, Mỹ, nhấn mạnh Mỹ cần giúp Đông Nam Á tăng cường sức mạnh hải quân trước một Trung Quốc hành xử hiếu chiến, với các yêu sách tham lam, thiếu căn cứ trên Biển Đông. Vị thượng nghị sĩ Mỹ chỉ rõ: “Nguyên do chính làm căng thẳng gia tăng và khiến cho việc đạt được một giải pháp hòa bình ở Biển Đông bị bế tắc chính là “hành xử mang tính hiếu chiến” và “yêu sách tham lam, thiếu căn cứ” của Trung Quốc ở Biển Đông”. Ông cũng nhắc lại thực tế, Trung Quốc có những hoạt động ở Biển Đông dựa trên các “quyền tự phong” ngay cả ở vùng 200 hải lý tính từ đường cơ sở của các quốc gia khác, như các sự kiện mới đây (thời điểm năm 2011) liên quan đến Việt Nam và Philippines. Mỹ và ASEAN cần “tăng các hoạt động tập trận chung, tạo nên bức tranh về hoạt động chung ở Biển Đông để có thể đáp trả lại bất kì mối đe dọa nào”.
Ngày 24/7/2012, Thượng nghị sĩ John McCain ra tuyên bố cho rằng các hành động gần đây (thời điểm 2012) của Trung Quốc ở Biển Đông là “khiêu khích không cần thiết”. Tuyên bố của ông McCain viết: “Quyết định của Quân ủy Trung ương Trung Quốc cho quân đồn trú trên Biển Đông mà Việt Nam cũng có tuyên bố chủ quyền là khiêu khích một cách không cần thiết”. Ông cũng cho rằng việc Trung Quốc cử đại biểu của cơ quan lập pháp phụ trách các đảo và biển ở Biển Đông “chỉ làm củng cố thêm lý do tại sao rất nhiều nước châu Á ngày càng lo ngại về các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ bành trướng của Trung Quốc”. Tuyên bố cũng khẳng định rằng: “Chúng ta (Mỹ) phải tiếp tục hối thúc tất cả các bên tuyên bố lãnh thổ ở biển Đông tìm kiếm một giải pháp hòa bình, đa phương dựa trên luật pháp quốc tế và duy trì các nguyên tắc tự do hàng hải trong các vùng biển quốc tế”.
Ngày 07/5/2014, vào thời điểm Trung Quốc đang đưa giàn khoan HD-981 vào sâu trong vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam, Thượng nghị sĩ John McCain trên trang thông tin của mình đã lên tiếng khẳng định, hành động đưa giàn khoan vào Biển Đông của Trung Quốc là cố tình đơn phương thay đổi hiện trạng khu vực. Theo ông, “Quyết định của Trung Quốc khi đặt giàn khoan dầu ngoài khơi bờ biển Việt Nam và triển khai hàng chục tàu hải quân hỗ trợ là hành động khiêu khích, có liên quan sâu sắc và làm leo thang căng thẳng ở Biển Đông”. Khi bình luận về hành động ngang ngược này của Trung Quốc, ông John McCain viết rằng: “Tàu Trung Quốc đã bao vây và đâm vào tàu kiểm ngư Việt Nam, thể hiện sự quấy rối và hung hăng trên biển. Không nghi ngờ gì nữa, Trung Quốc phải chịu trách nhiệm đầy đủ cho nỗ lực đơn phương thay đổi hiện trạng khu vực này”. Vị cựu tù binh của chiến tranh Việt Nam cũng khẳng định, Trung Quốc đã xâm phạm chủ quyền vùng biển của Việt Nam khi đưa giàn khoan đi sâu vào trong Biển Đông, chỉ cách đảo Lý Sơn có 120 hải lý. “Trong thực tế, giàn khoan của Trung Quốc đang gây ra căng thẳng trong khu đặc quyền kinh tế của Việt Nam, điều đã được xác định rõ ràng theo luật quốc tế. Bổn phận của tất cả các quốc gia có liên quan là nên thúc giục lãnh đạo Trung Quốc hãy nhanh chóng làm giảm căng thẳng và đưa hiện trạng khu vực trở lại bình thường”.
Ngày 29/5/2015, giao lưu với sinh viên Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP. HCM, Thượng nghị sĩ John McCain đã dành phần lớn thời gian để nói về Biển Đông. Phát biểu trong buổi gặp gỡ, ông McCain nói về mục đích của chuyến thăm Việt Nam lần này, mối quan tâm của Mỹ đến vấn đề Biển Đông cũng như những hành động Trung Quốc đang làm tại Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam. Phần lớn các câu hỏi sinh viên đặt ra đều xoay quanh quan điểm của Mỹ đối với những hành động phi pháp của Trung Quốc tại Biển Đông. Ông McCain cho biết sẽ thúc đẩy lập trường thống nhất giữa các nước ASEAN để đối thoại với Trung Quốc. Mỹ sẵn sàng đứng ra lên tiếng về những vi phạm của Trung Quốc ở Biển Đông.
Ngày 04/01/2016, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ John McCain đã chỉ trích chính quyền Obama về thái độ thiếu quyết đoán trong đối sách chống Trung Quốc tại Biển Đông. Theo vị Thượng nghị sĩ rất có uy tín này, việc Washington chậm tiếp tục các chiến dịch tuần tra bảo vệ quyền tự do hàng hải bên trong vùng 12 hải lý quanh các đảo nhân tạo mới của Trung Quốc tại Trường Sa đã khuyến khích tham vọng bành trướng của Bắc Kinh.
Ngày 23/02/2016, tại buổi điều trần của Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, Thượng nghị sĩ John McCain đã đề nghị có biện pháp cứng rắn đối với Trung Quốc và cho rằng Chính phủ Mỹ cần áp đặt lệnh trừng phạt đối với các tổ chức gây bất ổn ở Biển Đông. “Tôi nghĩ đã đến lúc Chính phủ Mỹ sử dụng biện pháp trừng phạt đối với các công ty Trung Quốc liên quan đến việc cải tạo đất, gây bất ổn và hủy hoại môi trường ở Biển Đông”, hãng tin Sputnik dẫn lời thượng nghị sĩ McCain trong buổi điều trần của Bộ chỉ huy Hạm đội Thái Bình Dương (Mỹ).
Ngày 25/02/2016, Thượng nghị sĩ John McCain nhận định rằng đây là thời điểm rất tốt để Ấn Độ và Mỹ tuyên bố rằng họ đang cân nhắc tuần tra hàng hải chung trên Biển Đông. “Tôi ủng hộ cho việc này (tuần tra chung giữa Ấn Độ và Mỹ trên Biển Đông). Tuy nhiên, hai bên phải chuẩn bị lộ trình cho việc này trước khi đưa ra tuyên bố. Tôi nghĩ đây là thời điểm tốt để tuyên bố rằng hai nước đang xem xét việc tuần tra chung”, ông phát biểu với báo giới trong bữa sáng với Nhóm phóng viên quốc phòng.
Ngày 30/5/2017, Thượng nghị sĩ John McCain cho rằng Trung Quốc đang hành xử như một “kẻ côn đồ” với những hành động quân sự hóa trên các đảo ở Biển Đông. Trong một bài phát biểu tại Sydney (Australia), ông McCain đánh giá Trung Quốc đang hành động quyết liệt trên phạm vi toàn cầu, với minh họa rõ nét nhất chính là việc quân sự hóa các đảo nhân tạo trên Biển Đông, điều mà Bắc Kinh luôn chối bỏ.
Lần cuối cùng John McCain đến Việt Nam là ngày 02/6/2017, khi ông cùng các thượng nghị sĩ Christopher Coons và John Barrasso đến thăm thủy thủ viễn dương trên tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS John S.McCain (DDG 56) lớp Arleigh Burke trong chặng dừng kỹ thuật thường lệ tại Cảng Quốc tế Cam Ranh, Việt Nam.