Nguyễn Đức Thắng
Hà Nội ngày 21/7/2018
Kính gửi: TS. Nguyễn Bách Phúc
– Viện trưởng Viện Điện – Điện tử – Tin học (EEI)
* Nhiệt điện 5 tỷ USD sát TP.HCM: Bắt buộc phải làm
Nguy cơ ô nhiễm môi trường của Nhà máy nhiệt điện chạy than cao hơn so với thủy điện và các dạng năng lượng sạch. Vấn đề quan trọng hiện nay là phải tìm cách khắc phục, hạn chế đến mức tối đa nguy cơ này.
Hiện Việt Nam đang triển khai ồ ạt xây dựng một loạt các nhà máy nhiệt điện than mới, tuổi thọ trung bình 40 năm, do vậy đến năm 2050 – 2070 tỷ trọng điện than vẫn sẽ ở mức rất cao 55% – 59%. Tôi hiểu ý anh Phúc ở đây là Bắt buộc phải làm nhiệt điện THAN. Tôi phản đối mạnh mẽ ý này. Tôi có thể chất vấn anh Phúc “Tại sao lại đem 5 tỷ USD đi mua điện bẩn, hủy hoại sức khỏe và môi trường sinh thái mà không đầu tư vào điện khí tự nhiên, khí tự nhiên hóa lỏng, điện rác, điện gió và điện mặt trời, những thứ điện xanh, điện sạch này chúng chết hết rồi sao?” Việt Nam chúng ta thực sự đang bế tắc về vấn đề thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt.
Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đang rất đau đầu với các bãi chôn lấp rác thải. Tại sao Tp. HCM lại chi gần 20 USD cho một tấn rác thải chôn lấp, bốc mùi theo chiều gió và làm khổ những người dân sống gần, thay vì cũng chi 20 USD nhưng một tấn rác thải đó chở đến nhà máy điện rác. Tại sao chúng ta cứ phải còng lưng đào rất nhiều than và nhập khẩu rất nhiều than để sản xuất điện than gây ô nhiễm môi trường nặng nề, mà không dùng ngay chính rác thải và sinh khối nữa (biomass, ví dụ rơm, rạ, bã mía, vỏ bào, trấu, mùn cưa, cỏ voi…). Theo công ty TNHH Nhịp cầu Việt Đức (Hà Nội) thì công nghệ điện rác của INTEC (CHLB Đức, máy móc, thiết bị sản xuất tại Đức, vốn vay lãi suất 2,5%/năm do ngân hàng Đức cấp, thời gian thi công, lắp đặt 2 năm) là công nghệ tự động phân loại rác thải để tái sử dụng thủy tinh, sắt thép, kim loại; còn lại là túi nilong, đồ nhựa, bìa, giấy, vải và các chất hữu cơ đem khí hóa (gasification) tạo ra các synthetic gases CO, CO2, H2O, CH4… chạy phát điện, rất sạch, rất có hiệu quả. Tại sao lại không thể là điện rác đa hữu ích cho Tp. HCM? Tại sao vùng ven biển, ngoài khơi, rừng ngập mặn Cần Giờ lại không thể xây dựng điện gió, điện mặt trời? Ngộ quá phải không anh?
Theo anh, cứ những người phản đối nhiệt điện than là không hiểu biết gì về thực tế điện và năng lượng. Vậy gần 200 nguyên thủ quốc gia tại thỏa thuận Paris 2015 họ cũng chẳng hiểu gì về thực tiễn điện và năng lượng cả, vì họ đã quay lưng lại với nhiệt điện than và hướng tới NLTT.
* Điện gió hiện nay Việt Nam không có tiền đầu tư. Doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam sản xuất cũng không nhiều, do chúng ta đang yêu cầu họ bán điện cho chúng ta quá rẻ, thấp hơn giá thành. Hai năm trước, Người Đức đầu tư vào Bình Thuận 30 MW điện gió, Người Mỹ đầu tư vào Bạc Liêu 16 MW và EVN đầu tư ở Đảo Phú Quý 6 MW, tổng cộng 52 MW, tất cả đều “chấp nhận chịu lỗ”, chỉ để “làm thử xem sao”! Đóng góp của điện gió thực sự không đáng kể so với nhu cầu 55.000 MW, chỉ được chưa đầy 1 phần nghìn!
Không phải là điện gió không có tiền đầu tư. Có tiền, nhưng gần 100 tỷ USD đã được Bộ Công Thương qui hoạch ưu tiên đầu tư cho nhiệt điện than rồi! Vấn đề là tiền đầu tư như thế nào, có hiệu quả hay không. Gần 50 dự án điện gió của các nhà đầu tư tư nhân đã nộp cho UBND các tỉnh có nhiều tiềm năng gió, đã phải từ bỏ nhiệt huyết với điện xanh, điện sạch này, vì không thể thuyết phục được vài quan chức của Bộ Công Thương nâng giá mua điện gió lên chút ít để họ có “chỗ thở” để sống. Tuy nhiên, Bộ Công Thương vẫn quyết trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số: 37/2011/QĐ-TTg ngày 29/6/ 2011: Qui định mức giá mua điện gió là 1.614 đồng/kWh (tương đương 7,8 UScent/kWh). Mặc dù điện gió và điện mặt trời không thuộc danh mục độc quyền quản lý giá của Nhà nước theo Luật cạnh tranh. Đây là các mức giá mua điện gió rẻ nhất trên thế giới. Mức giá “bóp chết” loại hình năng lượng siêu sạch.
Trong khi đó giá mua điện gió của Philippine từ 12 – 20 UScent/kWh. Thái Lan và Indonesia là 18 UScent/kWh.
* Nhu cầu 55.000 MW:
Phổ biến người dân thường nói về nhu cầu ĐIỆN NĂNG, không nói là nhu cầu công suất. Ví dụ năm 2015 tổng nhu cầu điện năng là 158 tỷ kWh, điện năng mới là cái mà người dân sử dụng được. Tổng cục Thống kê chỉ công bố sản lượng điện (điện năng cho tiêu dùng), không công bố nhu cầu về CÔNG SUẤT 55.000 MW.
Theo số liệu của Bộ Công Thương và ngành điện lực, năm 2016 tổng công suất của tất cả các loại điện của Việt Nam là 42.300 MW. Con số “nhu cầu” 55.000 MW của anh Phúc đưa ra cao gấp 130%, lớn quá.
* Thứ ba, điện nguyên tử Việt Nam cũng đã tạm dừng. Mức độ nguy hiểm của loại hình này ai cũng biết và sợ cả. Có thể thẳng thắn khẳng định rằng, trong điều kiện của Việt Nam lúc này, chúng ta chưa đủ trình độ và khả năng xây dựng và vận hành nhà máy điện nguyên tử.
Cả thế giới ngày nay và tất cả cán bộ, nhân viên của IEA đều nói là điện hạt nhân, không nói điện nguyên tử, chỉ làm điện hạt nhân. Riêng anh Phúc và các nhà khoa học chính hiệu năng lượng Việt Nam vẫn nói là điện nguyên tử. Cấu tạo của hạt nhân khác hẳn về bản chất với cấu tạo của nguyên tử. Vì nguyên tử = Hạt nhân + các điện tử bao quanh. Nuclear power khác rất lớn với Atomic power. Đây là lỗi cơ bản của khoa học vật lý anh Phúc ạ.
* Một vài nước như Na Uy, Phần Lan do có những lợi thế về sông ngòi, dòng chảy, nên họ tập trung phát triển thủy điện, sản lượng điện từ thủy điện chiếm khoảng 80-90% năng lượng điện cả nước. Một quốc gia khác là Pháp, đã tập trung phát triển điện nguyên tử, chiếm 50-60% năng lượng điện cả nước.
Tỷ trọng thủy điện đối với Na Uy là đúng, nhưng đối với Phần Lan thì anh Phúc “chém gió” ghê quá, cao gấp vài lần, thủy điện của Phần Lan năm 2016 chiếm 18,4% thôi, lấy đâu ra 80 – 90%, cụ thể như bảng dưới đây:
Electricity sector in Finland
* Pháp, đã tập trung phát triển điện nguyên tử, chiếm 50-60%:
Kính thư
Nguyễn Đức Thắng
__________
Dưới đây là nguyên văn, đầy đủ, toàn vẹn bài viết (file đính kèm) của TS. Nguyễn Bách Phúc, gửi cho tôi ngày 20/7/2018:
Nhiệt điện 5 tỷ USD sát TP.HCM: Bắt buộc phải làm
Nguy cơ ô nhiễm môi trường của nhà máy nhiệt điện chạy than cao hơn so với thủy điện và các dạng năng lượng sạch. Vấn đề quan trọng hiện nay là phải tìm cách khắc phục, hạn cế đến mức tối đa nguy cơ này.
Bắt buộc phải làm nhiệt điện Bộ Công Thương hiện đang lấy ý kiến các địa phương gồm Long An, TP.HCM và các bộ ngành liên quan về địa điểm xây dựng Trung tâm Điện lực Long An.
UBND tỉnh Long An cho rằng địa điểm phù hợp nhất để xây nhiệt điện Long An là tại xã Phước Vĩnh Đông, huyện Cần Giuộc (vị trí thứ hai) vì phù hợp với quy hoạch của Long An. Ý kiến này cũng nhận được sự đồng tình của Bộ Công Thương, Bộ GTVT và Tổng cục Năng lượng.
Trong khi đó, UBND TP.HCM không đồng tình với vị trí trên do có nhiều hạn chế về mặt bằng và nguy cơ không khí ô nhiễm phát tán đến thành phố.
Đưa ra quan điểm cá nhân, TS Nguyễn Bách Phúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Khoa học Công nghệ và Quản lý TP.HCM HASCON, Viện trưởng Viện Điện – Điện tử – Tin học EEI cho rằng cần phải xem xét, đánh giá nghiêm túc việc này.
Theo TS Phúc, ĐB SCL và TP.HCM là 2 khu vực cần rất nhiều điện để phát triển kinh tế – xã hội cũng như phục vụ nhu cầu của nhân dân. Xét trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, vị chuyên gia khẳng định, đầu tư xây dựng các nhà máy nhiệt điện là yêu cầu bắt buộc.
Ông Phúc dẫn chứng: “Tiềm năng thủy điện của Việt Nam hiện nay còn rất ít, gần như đã cạn kiệt. Thực tế, thủy điện lớn chúng ta đã làm hết. Nếu bòn vét các thủy điện nhỏ khắp miền Trung, miền Bắc thì được thêm khoảng 1.000- 2.000 MW. Tuy nhiên con số trên không đáng là bao so với nhu cầu khoảng 55.000 MW Việt Nam trong thời gian tới.
Điện gió hiện nay Việt Nam không có tiền đầu tư. Doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam sản xuất cũng không nhiều, do chúng ta đang yêu cầu họ bán Điện cho chúng ta quá rẻ, thấp hơn giá thành. Hai năm trước, Người Đức đầu tư vào Bình Thuận 30 MW điện gió, Người Mỹ đầu tư vào Bạc Liêu 16 MW và EVN đầu tư ở Đảo Phú Quý 6 MW, tổng cộng 52 MW, tất cả đều “chấp nhận chịu lỗ”, chỉ để “làm thử xem sao”! Đóng góp của điện gió thực sự không đáng kể so với nhu cầu 55.000 MW, chỉ được chưa đầy 1 phần nghìn! Điện gió hiện nay Việt Nam không có tiền đầu tư.
Thứ ba, điện nguyên tử Việt Nam cũng đã tạm dừng. Mức độ nguy hiểm của loại hình này ai cũng biết và sợ cả. Có thể thẳng thắn khẳng định rằng, trong điều kiện của Việt Nam lúc này, chúng ta chưa đủ trình độ và khả năng xây dựng và vận hành nhà máy điện nguyên tử.
Với những khó khăn trên, việc xây dựng các nhà máy nhiệt điện là bắt buộc. Chúng ta không còn lựa chọn nào khác”.
Tiếp tục phân tích, ông Phúc khẳng định, khi xây dựng nhà máy nhiệt điện chạy than, người ta buộc phải lựa chọn các vị trí gần sông, gần biển để xây dựng cảng lớn, đủ sức tiếp nhận than cho nhà máy, mỗi nhà máy 1200 MW mỗi năm xài hết gần 3,5 triệu tấn than, xe ô tô tải hoặc xe lửa không thể đảm đương việc này. Hơn nữa than Việt Nam còn lại không nhiều, mấy năm nay VN đã phải nhập mỗi năm hàng chục triệu tấn than, nhập qua đường biển.
Đặt nhà máy nhiệt điện tại xã Phước Vĩnh Đông (huyện Cần Giuộc) mà phía Long An lựa chọn, ông Phúc cho rằng hoàn toàn phù hợp nguyên tắc trên.
“Địa điểm trên nằm bên bờ hữu sông Soài Rạp, thuận tiện cho việc xây dựng nhà máy. Ngoài vị trí trên, Long An không có chỗ nào gần sông, gần biển hơn. Họ bắt buộc phải chọn chỗ đó.
Còn nếu nói vị trí trên gần TP.HCM có thể phát tán không khí ô nhiễm thì phải xem xét lại. Tôi xin khẳng định, chúng ta đã xây dựng nhà máy nhiệt điện thì nguy cơ ô nhiễm môi trường cao hơn thủy điện và năng lượng sạch. Do đó đặt chỗ nào thì người dân cũng có thể bị ảnh hưởng và phải đề phòng nguy cơ ô nhiễm môi trường.
Nếu đặt xa TP.HCM thì người dân vùng khác sẽ bị ảnh hưởng. Vấn đề quan trọng hiện nay là phải tìm cách khắc phục, tháo gỡ về vấn đề môi trường chứ không phải yêu cầu chuyển vị trí dự án”, ông Phúc khẳng định.
Phải bỏ tiền ra xử lý môi trường
Bằng kinh nghiệm thực tế của mình, Chủ tịch Hội Tư vấn Khoa học Công nghệ và Quản lý TP.HCM HASCON chia sẻ, không chỉ riêng ĐB Sông Cửu Long của Việt Nam mà tại nhiều quốc gia khác trên thế giới, để có nguồn điện phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội, các nước đều phải tập trung phát triển nhiệt điện than.
Theo ông Phúc, một vài nước như Na Uy, Phần Lan do có những lợi thế về sông ngòi, dòng chảy, nên họ tập trung phát triển thủy điện, sản lượng điện từ thủy điện chiếm khoảng 80-90% năng lượng điện cả nước. Một quốc gia khác là Pháp, đã tập trung phát triển điện nguyên tử, chiếm 50-60% năng lượng điện cả nước. Nhưng họ có trình độ cao, công nghệ hiện đại, nên chưa thấy xảy ra tai nạn. “Điện nguyên tử nguy hiểm hơn nhiệt điện than mà các nước còn xử lý được, vậy thì tạo sao chúng ta lại e ngại không muốn xử lý ô nhiễm của Nhiệt điên chạy than?”, ông Phúc đặt câu hỏi.
Thiết bị và công nghệ để giảm tác động ô nhiễm môi trường của nhà máy nhiệt điên chạy than đã có sẵn, đã thành thương phẩm từ lâu trên thế giới. Cho đến nay, khoảng 50% năng lượng điện của thế giới được phát ra từ nhiệt điện chạy than, nhưng chẳng nước nào kêu ca hay sợ hãi ô nhiễm môi trường. Vì sao? Vì họ nghiêm túc chấp hành Luật pháp Bảo vệ Môi trường, họ bỏ tiền lớn đầu tư cho thiết bị và công nghệ Bảo vệ Môi trường.
Nhìn lại thực trạng phát triển nhiệt điện của Việt Nam thời gian qua, vị chuyên gia cho rằng, có rất nhiều điều phải đánh giá và xem xét lại, khi nhiều dự án đã triển khai, nhưng không được kiểm soát tốt về mặt tác động môi trường, dẫn đến những hệ quả đáng tiếc.
Lấy dẫn chứng từ Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 và Vĩnh Tân 4 (Bình Thuận), ông Phúc chỉ ra một thực tế đáng buồn trong đầu tư dự án thời gian qua. Các nhà đầu tư đến từ Trung Quốc khi triển khai dự án chỉ mong muốn lợi nhuận cao, thu lại vốn nhanh, nên không chú trọng nhiều đến vấn đề xử lý ô nhiễm môi trường.
“Ví dụ, việc vận chuyển và xử lý tro xỉ không được chú trọng. Thậm chí người dân còn phản đối khi phát hiện Nhà máy Vĩnh Tân đem giấu xỉ than ở trong rừng. Ô tô vận chuyển không những làm phát sinh bụi mà còn làm hỏng đường của dân. Việc này hết sức nguy hiểm.
Do đó với nhà máy nhiệt điện tại Long An tôi cho rằng cần nghiêm túc chấp hành Luật pháp Bảo vệ Môi trường, cần bắt buộc nhà đầu tư bỏ tiền đủ lớn đầu tư cho thiết bị và công nghệ Bảo vệ Môi trường.
Đặc biệt là ưu tiên sử dụng công nghệ hiện đại để đảm bảo môi trường. Không được để các doanh nghiệp làm bậy như thời gian vừa qua”, ông Phúc nhấn mạnh.
Để giải quyết tình trạng trên, vị chuyên gia đề nghị các cơ quan quản lý nhà nước giám sát chặt chẽ các doanh nghiệp tham gia đầu tư nhà máy nhiệt điện từ công nghệ cho đến quá trình thi công, vận hành.
“Hiện nay công nghệ tiên tiến trên thế giới có rất nhiều. Con người có đầy đủ biện pháp để khắc phục hậu quả môi trường, vấn đề là tốn tiền. Chẳng hạn như vấn đề khí thải, xử lý việc này không có gì quá khó khăn. Chúng ta chỉ cần yêu cầu nhà đầu tư lắp đặt hệ thống lọc bụi thật tốt, hệ thống lọc và xử lý khí độc, làm ống xả khói thêm cao. Khi đó khói xả lên cao hơn và tản ra rất nhanh, nguy cơ ô nhiễm môi trường sẽ đạt tới mức có thể chấp nhận. Đồng thời phải yêu cầu nhà đầu tư có phương án xử lý ngiêm túc triệt để xỉ than.
Do đó Bộ Công Thương và các địa phương phải có chế tài chặt chẽ, buộc các nhà đầu tư bỏ tiền ra để lo môi trường đến nơi đến chốn.
Thứ hai là chính quyền phải kiểm soát môi trường chặt chẽ bắt đầu từ khâu thiết kế đến thi công và sau này vận hành. EVN hay bất cứ doanh nghiệp nào thực hiện cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện này”, ông Phúc khẳng định.
Ngoài ra, với câu chuyện này, có những nhà khoa học không có chuyên môn về nhiệt điện, đã “phát hiện” những đe dọa hết sức “giật gân”, khiến công luận “hết hồn”. Ví dụ họ nói: “với nhà máy vùng cửa sông thì nước làm mát từ nhà máy nhiệt độ cao, gần 50 độ, các sinh vật ở trong nhiệt độ cao như vậy thì không thể nào phát triển được”. Họ không biết rằng lưu lượng nước làm mát (nước lạnh hút từ sông vào nhà máy, và nước nóng xả ra sông) cho 1 nhà máy nhiệt điện 1200 MW, chỉ vào khoảng 6 m3/giây, trong khi lưu lượng của sông Cửu Long 6.000 m3/giây về mùa khô (lớn gấp 1000 lần). Thật lạ lùng khi nói rằng 1 phần nghìn lượng nước 50 độ có thể giết chết hết các loại cá của dòng sông. Câu chuyện ở sông Soài Rạp cũng tương tự, chỉ khác là lưu lượng của sông Soài Rạp 600 m3/ giây về mùa khô (lớn gấp 100 lần).
Ví dụ họ còn nói: Mỗi ngày hàng trăm tấn cá sẽ bị chém nát và luộc chín trong hệ thống làm mát. Thực ra khi hú
t nước sông, người ta phải làm lưới chắn rất kỹ, không cho tôm cá và rác rưởi lọt vào, nếu không thì hệ thống làm mát sẽ bị tắc nghẽn hoàn toàn!
Tác giả gửi BVN.