Nguyễn Vũ Bình, viết từ Hà Nội
24–27/4/2017
Phần 1
Thời kỳ đổi mới nền kinh tế Việt Nam đến nay đã được hơn 30 năm. Trong số tất cả các hệ lụy đau thương mà đảng cộng sản và nhà cầm quyền Việt Nam gây ra cho nhân dân, thì vấn đề cướp đất là một trong hai tội ác lớn nhất, cùng với ô nhiễm môi trường.
Quá trình cướp đất này bắt đầu từ thập kỷ 90 của thế kỷ trước, thập kỷ những năm 2000 bắt đầu giai đoạn khốc liệt, và thập kỷ hiện tại đạt tới đỉnh điểm của guồng quay cướp đất.
1- Tại sao nói là cướp đất?
Về lập luận của nhà cầm quyền, cũng như những luật, văn bản pháp lý mà nhà cầm quyền vận dụng, hợp thức hóa tiến trình cướp đất, đó là điều luật: đất đai thuộc sở hữu toàn dân, người dân không có quyền sở hữu mà chỉ có quyền sử dụng. Cùng với đó là các chính sách đô thị hóa, chính sách phát triển công nghiệp, khu công nghiệp.
Toàn bộ các điều luật và chính sách đi kèm việc thu hồi đất (cách gọi của nhà cầm quyền) phục vụ mục đích chung (làm đường giao thông, mở rộng đô thị, xây khu công nghiệp…) đều có đầy đủ, và về lý thuyết có thể làm vỏ bọc hoàn hảo cho dã tâm trục lợi trong việc này.
Đại khái, trên cơ sở đất đai thuộc sở hữu toàn dân, nhà nước có thể thu hồi đất (quyền thu hồi đất xuống tới cấp huyện) để phục vụ cho mục tiêu chung là phát triển kinh tế – xã hội trên địa bàn.
Phát triển kinh tế – xã hội trong việc thu hồi đất là mở rộng đô thị, xây dựng các khu dân cư, chung cư, xây dựng các nhà máy, xí nghiệp và khu công nghiệp. Đó cũng là việc xây dựng các công trình quốc gia về quân sự, về văn hóa, xã hội.
Khi thu hồi đất, các đơn vị có trách nhiệm tính toán, bồi thường để không thiệt hại cho người dân có đất, đang sử dụng đất đai. Đồng thời, nếu thu hồi đất người dân đang dùng làm tư liệu sản xuất, tức là đất nông nghiệp, thì phải đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp cho những lao động của các hộ dân bị thu hồi đất.
Đó là toàn bộ quy trình, quy định về việc thu hồi đất của người dân cho mục đích chung, công ích.
Với quy trình này, nếu nhà cầm quyền các cấp thực hiện đầy đủ, đồng thời không vụ lợi, không trục lợi thì sẽ không có bất kỳ điều gì xảy ra. Tuy nhiên, với sự độc quyền lãnh đạo, quyền lực tuyệt đối và không hề bị kiểm soát, giám sát đồng thời giá cả đất đai đã tăng chóng mặt do mấy cơn sốt đất, các cấp lãnh đạo làm sao có thể bỏ qua một miếng mồi ngon có trị giá hàng chục tỷ, trăm, ngàn tỷ đồng như vậy?
Ban đầu, người ta còn lập dự án, thông qua dự án và tiến hành các thủ tục tối thiểu. Càng về sau, những vấn đề về thủ tục càng bị bỏ qua, không cần biểu diễn nữa, và làm một cách trắng trợn. Rất nhiều nơi hiện nay, khi thu hồi đất xong, nhà cầm quyền xây dựng hạ tầng qua loa như đường đi, hệ thống điện… rồi phân lô bán nền ngay.
Khốn nạn nhất là có nhiều nơi, những hộ dân bị thu hồi đất có thể mua ngay lại đất của nhà mình với giá gấp nhiều lần giá nhà nước đền bù thu hồi đất. Ví dụ, ở phường Dương Nội, quận Hà Đồng, Hà Nội nhà cầm quyền thu hồi đất với giá 201.600 đồng/1 m2 có thể bán ngay cho chủ nhà với giá 35 triệu đồng/1 m2.
Như vậy, người dân đang sinh sống, làm ăn yên ổn trên mảnh đất thổ cư của gia đình, đất nông nghiệp thì với chính sách sỡ hữu toàn dân về đất đai, nhà cầm quyền đã áp giá một cách vô cùng rẻ mạt, thu hồi toàn bộ đất đai của người dân và bán với giá gấp rất nhiều lần để trục lợi, chia chác.
Việc dùng sức mạnh để lấy của, lấy gia tài của người khác trong khi họ không mong muốn đó chính là hành vi ăn cướp, toàn bộ quá trình này là cướp đất đã và đang diễn ra khắp đất nước.
Thảm cảnh của hàng triệu dân oan trên khắp cả nước đã diễn ra. Sự phản kháng của người dân cũng diễn ra khắp nơi, từ anh nông dân Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lãng, Hải Phòng đến Đặng Ngọc Viết ở Thái Bình, nông dân Dương Nội, Hà Đông, Văn Giang – Hưng Yên… và vừa qua là Đồng Tâm – Mỹ Đức.
2- Guồng quay bạo tàn
Có thể nói, quá trình cướp đất như một guồng quay và không có điểm dừng. Guồng quay có thể hiểu trên hai khía cạnh. Thứ nhất, muốn cướp được đất, không chỉ một cơ quan, một đơn vị nào có thể làm được, mà phải kết hợp rất nhiều ngành.
Thông thường sẽ có doanh nghiệp đứng ra lập dự án, có thể là sản xuất, có thể là khu công nghiệp và cũng có thể làm khu dân cư, chung cư. Dự án sẽ nhanh chóng được các cấp ủy, chính quyền và ban ngành đoàn thể thông qua.
Một ngành quan trọng nhất mà không một dự án nào có thể bỏ qua, đó là công an. Công an để thị uy và trấn áp ngay lập tức những phản kháng của những hộ dân, gia đình bị thu hồi đất.
Và để hiệu quả cho việc trấn áp, cũng như đạt mục đích cuối cùng là cướp được đất, các ngành kiểm sát và tòa án luôn sẵn sàng để vào cuộc, xử lý ngay những người chống đối. Tất cả đều diễn ra nhịp nhàng, ăn khớp.
Một khía cạnh nữa của guồng quay cướp đất, đó là tất cả các địa phương, tất cả các quận, huyện trong cả nước đều diễn ra tình trạng cướp đất. Sự khác biệt có chăng chỉ là mức độ nhiều ít đất đai cướp được, hoặc mức độ tàn khốc trong việc cướp đất.
Bởi vì quyền thu hồi đất được cấp huyện thực hiện nên không một địa phương nào có thể thoát khỏi guồng quay tàn bạo này.
Với một sự chênh lệch vô cùng lớn về giá cả đất đền bù và giá thị trường, mức lợi nhuận, hay chính xác hơn là số tiền cướp được quá lớn khiến cho guồng quay không thể dừng lại được.
Hết lớp cán bộ này đến lớp cán bộ khác, hết quan chức này đến quan chức khác, người bị bắt vào tù vì tham nhũng đất đai, người sau lên lại tiếp tục cướp đất và rút kinh nghiệm của người trước.
Cũng phải nói rằng, trong một số trường hợp, tại một số địa phương, việc cướp đất diễn ra quá tàn bạo, không ngụy trang khéo léo (tức là hợp thức hóa bằng các nghị quyết, chính sách, văn bản) và quan trong nhất là ăn chia không đều, đã có nhiều quan chức, cán bộ đã bị mất chức, vào tù. Nhưng cán bộ vào tù, guồng quay cướp đất vẫn không dừng lại và chưa biết khi nào dừng lại…
Phần 2
3- Khi nào guồng quay dừng lại?
Trong phạm vi một địa phương, cấp có thẩm quyền thu hồi đất là cấp huyện, cũng tùy điều kiện kinh tế – xã hội địa phương, vị trí cũng như địa thế, guồng quay cướp đất có thể tạm dừng. Một huyện miền núi, vùng sâu vùng xa dù có cướp được đất, thì đất đồi núi cũng không bán được giá cao. Vậy nên chỉ có những vị trí đắc địa, thị trấn hoặc khu du lịch trong quy hoạch mà khi cướp và bán hết rồi thì tự nhiên vòng quay dừng lại. Tại các địa phương ở vùng đồng bằng, các tỉnh ven biển thì guồng quay hầu như không bao giờ dừng lại. Ban đầu là các khu đất đẹp cho du lịch, xây dựng khu dân cư cao cấp, chung cư… thời kỳ đầu nhắm vào các khu đất nông nghiệp, vì giá cả đền bù rẻ và dễ cướp hơn, sau khi hết thì cướp cả đất thổ cư của người dân từ nhiều đời đã sở hữu và đang sinh sống. Sự tàn bạo nhất là nhắm vào các khu đất thổ canh, thổ cư của người dân, đẩy họ tới những nơi hẻo lánh, thưa thớt dân cư và hạ tầng hầu như không lo được cho họ.
Một câu hỏi được đặt ra là, trong chế độ hiện nay, có ai (ngoài dân thường) mong muốn guồng quay cướp đất tàn bạo này dừng lại, và có thể dừng lại được không? Câu trả lời là không. Ngoài người dân thường có thể vẫn có những người mong muốn guồng quay này dừng lại, đó là những người trong bộ máy không thu được lợi gì từ guồng quay đó, những nhân viên bình thường. Kể cả những người cảnh sát cơ động, những người lính chỉ làm theo nhiệm vụ đi đàn áp người dân cũng mong muốn không phải làm những công việc thất đức. Nhưng đó là những người không có vị trí, vai trò gì và không quyết định được điều gì. Còn lại tất cả những người được hưởng lợi từ guồng quay tàn bạo này, càng quan chức, quan chức cao cấp càng thu lợi nhiều đều không bao giờ muốn nó dừng lại. Ngoài việc không kẻ nào trong guồng máy muốn từ bỏ việc kiếm tiền theo cách tàn bạo này, còn một vấn đề nữa mà guồng quay không thể dừng lại được. Đó là một sự đan xen lợi ích, cấu kết và cố kết lợi ích, tất cả trong guồng máy và phải quay theo guồng máy. Bất kể ai, kẻ nào dừng lại hoặc đi ngược lại lợi ích của guồng máy đều bị nghiền nát hoặc thải loại.
Vậy thì có bao giờ và khi nào guồng quay dừng lại? Câu trả lời là có. Đó là khi chế độ thay đổi, với chính thể dân chủ thay thế, việc đầu tiên là công nhận quyền tư hữu tài sản, trong đó quan trọng nhất là tư hữu đất đai. Chỉ có đến khi đó, guồng quay cướp đất bạo tàn mới dừng lại và chấm dứt.
4- Sản phẩm của guồng quay cướp đất: Dân Oan
Dân oan là những người bị xâm hại quyền lợi chính đáng do các đại diện quyền lực các cấp sử dụng các chính sách và thủ đoạn bất minh dựa trên quyền lực độc tôn và tuyệt đối của đảng cộng sản Việt Nam. Tuyệt đại đa số dân oan là những người bị xâm hại quyền lợi về đất đai, nhà cửa. Với hai chính sách sở hữu toàn dân về đất đai và phát triển khinh tế – xã hội, nhà cầm quyền các cấp đã sử dụng để cướp ruộng đất của người dân làm phát sinh hàng trăm ngàn, hàng triệu người dân oan trên khắp mọi miền tổ quốc.
Thời kỳ trước đây, khi mà thông tin chưa rộng mở, người dân bị mất đất, bị cướp đất có phản kháng nhưng cũng chỉ là những tiếng kêu tuyệt vọng, sau đó bị đàn áp nặng nề và rơi vào quên lãng. Nhưng trong vòng 5-7 năm trở lại đây, với sự xuất hiện của mạng Internet, và nhất là sự sôi động của mạng xã hội facebook, của cộng đồng mạng tiến bộ, quan tâm và đứng về phía người dân, thì tình thế đã và đang bắt đầu thay đổi. Gần đây, cuộc đấu tranh giữ đất của bà con ở các địa phương được cộng đồng mạng quan tâm, chúng ta mới thấy hết được mức độ tàn bạo của chính sách cướp đất và thực tế cướp đất của các cấp cầm quyền ở Việt Nam. Đầu tiên là những việc phù phép để hợp thức hóa những khu đất không thuộc quyền quản lý của người dân, chuyển đổi mục đích sử dụng, chuyển đổi chức năng để bán và chia chác. Sau đó, việc định giá tùy tiện, rẻ mạt đất nông nghiệp và đất thổ cư của người dân để bán với giá thị trường cao gấp nhiều lần. Nhưng còn những khuất tất, những sự phi lý, ngang ngược trong việc cưỡng chế, cướp đất đối với các hộ dân cụ thể, đã và đang được người dân phản ảnh mới thấy hết được sự kinh hoàng của guồng quay cướp đất. Gần đây nhất, thông tin của báo chí cho biết, sáng 23-3-2017, tại thôn Ngọc Sơn Tây (xã Bình Phục, Thăng Bình, Quảng Nam), ông Nguyễn Văn Tưởng (47 tuổi, không vợ không con) đã tự tử sau khi có những hành vi quá khích do bức xúc chuyện đền bù giải tỏa đất đai. Ông Tưởng có mảnh đất có sổ đỏ là là 562,1 m2 (trong đó diện tích đất ở là 87,5 m2 và 423 m2 đất trồng cây hằng năm) nhưng bị thu hồi đất chỉ với giá 21 triệu đồng. Ban đầu, nhà cầm quyền không cho ông Tưởng mua đất tái định cư vì ông không có vợ con. Sau đó ông Tưởng đấu tranh, Ông được mua đất tái định cư nhưng số tiền đền bù không đủ để Ông mua 100 m2 đất tái định cư. Do bị cướp đất, không đủ tiền để mua đất tái định cư để sống, Ông đã phẫn uất dùng dao đâm cán bộ, sau đó tự tử. Những vụ việc cướp đất vô cùng đau xót đang diễn ra hàng ngày hàng giờ trên đất nước Việt Nam.
Những người dân oan mất đất đã đi đòi công lý, khiếu kiện ở các địa phương của mình, nơi trực tiếp xâm hại quyền lợi của họ đều không có kết quả. Nhà cầm quyền các địa phương bao che cho nhau vì có dính dáng lợi ích trong guồng quay, tiến trình cướp đất. Không những không được trả lại quyền lợi, họ còn bị đàn áp, đánh đập, thậm chí tống giam. Một số người đã đi khiếu kiện ở cấp cao hơn, cấp trung ương tại Hà Nội và Sài Gòn. Họ đã tới các cơ quan trung ương như: văn phòng chính phủ, văn phòng quốc hội, văn phòng trung ương đảng, tổng thanh tra nhà nước… Nhà cầm quyền luôn nói họ đi khiếu kiện vượt cấp và tìm cách đẩy trả họ về địa phương, đẩy quả bóng trách nhiệm cho các địa phương khiến người dân oan mệt mỏi. Mục đích của họ là để người dân oan từ bỏ việc khiếu kiện. Nhiều người dân oan đã khiếu kiện ròng rã mấy chục năm trời, có người ít cũng 5-7 năm. Cuộc sống của họ vô cùng khổ cực vì theo đuổi việc khiếu kiện, không còn làm ăn gì được nữa.
Những người dân oan khiếu kiện sau nhiều năm đi đòi công lý, phần lớn họ đã hiểu ra rằng không thể lấy lại được những đất đai, tài sản của bản thân và gia đình đã mất, nhưng họ cũng không còn điều kiện để làm ăn sinh sống bình thường nữa, bắt buộc phải chấp nhận cuộc sống tạm bợ ở các thành phố trung tâm, kết hợp việc khiếu kiện. Trong hoàn cảnh đó, họ cũng may mắn được những người dân tốt bụng giúp đỡ, và nhất là những người quan tâm tới vấn đề xã hội, những người thuộc phong trào dân chủ quan tâm giúp đỡ. Qua một thời gian, mối liên hệ giữa những người dân oan và phong trào dân chủ đã rất gắn bó, tốt đẹp. Tuy nhiên, nhà cầm quyền một lần nữa lại sử dụng thủ đoạn để phán hoại mối quan hệ này, đánh phá bà con và phong trào dân oan…
Phần 3
5- Sự kiện Đồng Tâm – Mỹ Đức
a – Căn nguyên gốc rễ vụ việc ở Đồng Tâm – Mỹ Đức
Tháng 4 năm 1980, ông Đỗ Mười lúc đó là phó thủ tướng đã quyết định thu hồi 47,36 ha đất nông nghiệp của xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức để xây dựng sân bay quân sự Miếu Môn. Cũng như nhiều dự án ở Việt Nam, dự án này cũng đã không được thực thi. Năm 2010, tức sau 30 năm chờ đợi, chính phủ và bộ quốc phòng đã ra quyết định chính thức không xây dựng sân bay Miếu Môn. Như vậy, theo luật đất đai, 47,36 ha đất nông nghiêp này phải trả lại cho các chủ nhân của nó. Tức là người dân xã Đồng Tâm. Nhưng điều lạ lùng đã và đang xảy ra, nó vẫn nằm dưới sự quản lý của quân đội với cái tên ngắn gọn “đất quốc phòng”.
Chưa hết, khu đất 6,8 ha bên cạnh cũng được chính quyền xã và huyện thu hồi thành đất quốc phòng, nhưng lại được phân lô để bán. Kết quả là, tháng 11 năm 2016, nhà cầm quyền huyện Mỹ Đức cùng xã Đồng Tâm đã đưa công an, cảnh sát cơ động… đến cưỡng chế khu đất 6,8 ha mà họ gọi là đất quốc phòng, dù nhân dân xã Đồng Tâm đã nhiều năm đi khiếu kiện, nhưng không được cơ quan nào giải quyết thoả đáng.
Ngày 15-04-2017, công an đã đi xe đến Đồng Tâm, họ yêu cầu ông Lê Đình Kình, 82 tuổi, người đứng đầu cuộc đấu tranh giữ đất, ra cánh đồng để chỉ cho họ cọc mốc đất quốc phòng. Ra đến nơi, công an đã vật ông Kình ra, bắt đưa lên ô tô, họ còn bắt thêm một số dân làng đưa đi. Theo nhiều nguồn tin, ông Kình đã bị thương tích, vỡ xương chậu.
Lẽ ra, quân đội phải trả lại cho những người dân xã Đồng Tâm 47,36 ha đất của sân bay Miếu Môn, Viettel chỉ là một tổ chức kinh doanh giầu có của quân đội, giờ đây họ muốn có đất để phát triển cơ sở sản xuất kinh doanh, họ phải thương lượng trực tiếp với những người nông dân, mua lại đất của họ với giá thỏa thuận theo thị trường. Lẽ ra khi thu hồi 6.8 ha đất kề bên nhà cầm quyền phải định giá theo sát giá thị trường, trên tinh thần thương lượng thì nhà cầm quyền huyện Mỹ Đức đã làm ngược lại.
Căn nguyên gốc rễ vấn đề là luật đất đai bất cập: “đất đai thuộc sỡ hữu toàn dân”, người dân có tiền mua đất nhưng chỉ được quyền sử dụng đất mà không có quyền sở hữu đất, khi người dân không có quyền sở hữu đất, quyền sỡ hữu đó thuộc về toàn dân – nghĩa là thuộc về nhà nước (đại diện cho toàn dân) Căn cứ trên luật này, nhà nước có quyền thu hồi và áp giá theo chủ kiến riêng, hệ quả là mâu thuẫn đất đai giữa người dân và chính quyền xảy ra khắp mọi vùng miền trên cả nước.
b – Diễn biến vụ việc
Ngay sau khi cụ Lê Đình Kình và 3 người nữa bị bắt đi (ngày 15/4), người dân xã Đồng Tâm đã bức xúc, bùng nổ và bắt ngay một số cảnh sát cơ động, cán bộ và lãnh đạo cấp huyện. Tổng số người mà nhân dân xã Đồng Tâm đã bắt giữ là 38 người. Trong số đó, có một phó chủ tịch huyện, 1 trưởng ban tuyên giáo huyện Mỹ Đức, một trung đoàn trưởng cảnh sát cơ động, 1 phó trưởng công an huyện và số còn lại là cảnh sát cơ động. Người dân đã giữ những người này ở nhà văn hóa xã, canh giữ cẩn mật và đối xử nhân đạo, tử tế. Cũng ngay sau đó, người dân đã rào làng (thôn Hoành), đặt những chướng ngại vật trên các con đường vào làng và cho người canh giữ kiểm soát những con đường đi vào làng. Cảnh sát, công an và các ban ngành chức năng của huyện cũng đã đổ về vây kín, kiểm soát những người muốn đi vào thôn Hoành. Không khí rất nóng bỏng.
Ngày 17/4, sau khi thông qua các kênh thương lượng, phía nhà cầm quyền đã thả 3 người bị bắt cùng cụ Kình, và đêm hôm 17/4, phía người dân làng Hoành đã thả 15 cảnh sát cơ động. Trong các ngày tiếp theo, không khí xung quanh vụ việc ở Đồng Tâm, Mỹ Đức đã tràn ngập các trang mạng xã hội, còn trên thực địa, cảnh sát cơ động vẫn vây kín làng, kiểm soát ngặt nghèo, cắt điện, cắt sóng, phá sóng điện thoại…
Đêm ngày 19/4, theo một số nguồn tin, phía nhà cầm quyền đã cho côn đồ tấn công, ném đá vào làng, người dân đã đáp trả và đẩy lùi hai cuộc tấn công. Đã các thông tin nhiễu loạn về việc đêm 19/4 sẽ có cuộc tấn công vào làng. Nhưng cuối cùng sự việc đã không xảy ra. Người dân yêu cầu chủ tịch thành phố Hà Nội, ông Nguyễn Đức Chung vào đối thoại với người dân về vấn đề đất đai, sau đó sẽ thả hết người. Ngày 20/4, Ông Nguyễn Đức Chung sau mấy ngày cộng đồng mạng lên tiếng yêu cầu, đã có buổi xuống làm việc với người dân, nhưng chỉ dừng lại ở huyện Mỹ Đức, gửi giấy mời 100 dân làng lên huyện họp mặt, dân không tới vì gửi giấy mời quá muộn, và sợ bị lừa bắt trên đường tới huyện. Cũng trong buổi làm việc với huyện, không có người dân xã Đồng Tâm, ông Chung đã ra quyết định thanh tra toàn diện việc quản lý, sử dụng đất sân bay Miếu Môn và đất ở đồng Sênh, xã Đồng Tâm. Lãnh đạo Thanh tra đi cùng đã hứa sẽ thanh tra đúng pháp luật trong vòng 45 ngày.
Ngày 21/4, người dân thôn Hoành tiếp tục thể hiện thiện chí khi thả ông trưởng ban tuyên giáo huyện ủy, vì lý do nhân đạo, ông này bị bệnh và đã được thả, viết cam kết người dân đối xử tốt, không bị đánh đập, hành hạ và nhục mạ. Cộng đồng mạng tiếp tục lên tiếng yêu cầu chủ tịch thành phố tới đối thoại với người dân.
Ngày 22/4, chủ tịch thành phố Nguyễn Đức Chung đã cùng đoàn công tác xuống tận xã Đồng Tâm đối thoại với người dân. Trong buổi làm việc, ông Chung đã hứa, và ký vào văn bản sẽ không truy tố hình sự người dân xã Đồng Tâm sau vụ việc vừa qua. Đồng thời sẽ giải quyết toàn diện vụ việc về đất đai của bà con, xem xét việc bắt giữ cụ Lê Đình Kình theo trình tự tố tụng. Bà con thôn Hoành xã Đồng Tâm đã thả nốt những người còn giam giữ. Những người này đều cam đoan không bị đối xử tệ bạc, vui mừng khi được người dân thả ra. Như vậy, đã kết thúc toàn bộ 7 ngày (từ 15-22/4) căng thẳng, phản kháng của người dân xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức.
c – Bình luận về sự kiện
Đây là một sự kiện lớn, quan trọng trong thời điểm khắp nơi người dân căm phẫn với nhà cầm quyền các cấp sử dụng luật đất đai về sở hữu toàn dân, thu hồi và đền bù với giá vô cùng rẻ mạt, để bán với giá đất thị trường gấp nhiều lần, mà cộng đồng mạng sử dụng từ cướp đất để nói lên bản chất của sự việc này. Lần đầu tiên ở Việt Nam người dân phản kháng, bắt giữ người của nhà cầm quyền mà lãnh đạo phải tới để đối thoại. Trước đó, đã có nhiều cuộc nổi dậy của người dân, như ở Thái Bình năm 1997, hoặc ở làng Nhô, hay còn gọi là thôn Lạc Nhuế, xã Đồng Hóa, huyện Kim Bảng, Hà Nam năm 1992… tất cả đều bị đàn áp một cách không thương tiếc. Đánh giá về sự kiện này, ngay lúc này đây, có thể chưa thấy hết được ý nghĩa của nó. Nhưng chúng ta cũng cần biết được, thành công của sự kiện này là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là cách ứng xử, chiến thuật của người dân xã Đồng Tâm, đã biết tận dụng sức mạnh của cộng đồng mạng trong việc yêu cầu nhà cầm quyền thực hiện những quyền lợi của mình. Có thể đánh giá nhanh một số những việc làm rất khôn khéo của bà con xã Đồng Tâm trong sự kiện vừa qua.
– Đầu tiên, tuy bắt giữ người, nhưng bà con đã đối xử với những người bị bắt giữ rất tử tế, không hề có sự dọa dẫm, nhục mạ hoặc đánh đập, trả thù nào, mặc dù người thân của bà con bị bắt vô lý, bị đánh đập và xô đẩy tới gẫy chân, gẫy đùi…
– Bà con viết khẩu hiệu, cắm cờ ở các điểm đặt chướng ngại vật, tất cả đều là những khẩu hiệu tuyệt đối tin tưởng vào đường lối chính sách của đảng và nhà nước, chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật. Điều này, mới nhìn qua thì thấy rằng bất lợi, rằng bà con vẫn con tin tưởng vào nhà nước thì sẽ bị lừa, hoặc sẽ bị đối xử tệ bạc. Nhưng nghĩ kỹ, thì đó là một chiến thuật hết sức khôn ngoan. Thông điệp mà bà con gửi tới nhà cầm quyền, là chúng tôi luôn tin tưởng đảng và nhà nước, luôn chấp hành pháp luật, chúng tôi làm việc này là bất đắc dĩ, để chống lại cường quyền và tham nhũng, chứ chúng tôi không chống lại đảng và nhà nước. Trong các trao đổi với nhà cầm quyền, bà con cũng hết sức mềm dẻo, chỉ yêu cầu được đối thoại với chủ tịch thành phố, chỉ yêu cầu làm rõ những quyết định về việc sử dụng đất đai theo đúng pháp luật, sẽ chấp hành đầy đủ nếu có tất cả các văn bản quyết định về khu đất tranh chấp, đồng thời hứa thả người ngay nếu chủ tịch đối thoại…
– Tuy nhiên, thông qua cộng đồng mạng, bà con lại gửi ra những thông điệp hết sức cứng rắn, và những thông tin gây hứng khởi và sục sôi cho cộng đồng mạng. Ví dụ, thông tin ra ngoài việc tẩm xăng vào 20 cảnh sát cơ động, lúc nào cũng sẵn sàng tử thủ, có thể hi sinh cả 6000 nhân mạng để đòi công lý… Với cộng đồng mạng luôn đứng về phía bà con, và sẵn có những hiểu biết, căm phẫn đối với nhà cầm quyền thì những thông tin đó sẽ được lan truyền và nhân lên gấp nhiều lần, tạo thành một sức ép vô cùng lớn đối với nhà cầm quyền và các cá nhân giữ trọng trách trong việc giải quyết vụ việc. Nhưng hay hơn nữa, bà con Đồng Tâm luôn giữ khoảng cách với những người hoạt động trong phong trào dân chủ, và thể hiện sự độc lập, không nghe theo sự “xúi bẩy” như cách mà nhà cầm quyền hay vu cho những người đấu tranh. Đây chính là điều độc đáo của bà con xã Đồng Tâm, tận dụng được sức mạng vô biên của cộng đồng mạng, nhưng không bị mang tiếng nghe theo, hoặc kết nối, tiếp tay cho “phản động” theo cách gọi của nhà cầm quyền. Tất nhiên, đối với phong trào dân chủ, những việc này của bà con cũng làm phiền lòng không ít người. Tuy nhiên, nếu hiểu được những cạm bẫy, những đòn thù khốc liệt của nhà cầm quyền, những người đấu tranh cần hiểu và thông cảm cho bà con trong hoàn cảnh đó.
– Điều cuối cùng, đối với nhà cầm quyền, trong các giao dịch, bà con đã rất thận trọng, làm các văn bản, cam kết rất chặt chẽ, tùy đối tượng mà mức độ cam kết khác nhau. Có thể có người nói rằng, việc Nguyễn Đức Chung, chủ tịch thành phố chỉ làm cam kết bằng giấy viết tay, không có con dấu và điểm chỉ là không có giá trị pháp lý, hoặc không có giá trị thực hiện, thực tế. Nhưng việc một chủ tịch thành phố lớn, thủ đô đã phải ký vào cam kết, những điều được toàn thể người dân, và cả nước biết như vậy, đã là một thành công tuyệt vời. Để có thể tráo trở, lật lọng một văn bản giữa thanh thiên bạch nhật như vậy, họ sẽ phải trả giá rất lớn cho uy tín của cá nhân và của nhà cầm quyền. Có thể nói, đánh giá một cách tổng quát, trong bối cảnh hiện tại, người dân xã Đồng Tâm đã làm được điều kỳ diệu, một thắng lợi tuyệt đối, mặc dù con đường phía trước không hề bằng phẳng, dễ dàng mà có thể phải trả giá khá đắt.
Hà Nội, ngày 27/4/2017
N.V.B.
Phần 1: https://www.rfa.org/vietnamese/news/blog/dongtam-land-dispute-part1-04252017135259.html