Vũ Quốc Ngữ
Phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu (GCB), được tiến hành bởi Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International- TI) từ năm 2002 tại hơn 150 quốc gia trên thế giới, thu thập dữ liệu về nhận thức và trải nghiệm của người dân về tham nhũng, quan điểm của họ về các nỗ lực chống tham nhũng của chính phủ, cũng như hiệu quả của các biện pháp chống tham nhũng. Kể từ năm 2010, hướng tới sự minh bạch, Liên hệ Quốc gia của TI tại Việt Nam đã xây dựng ba báo cáo của GCB về Việt Nam (2010, 2013 và 2017).
Báo cáo năm 2017 của GCB được xây dựng dựa trên số liệu thu thập tại 18 tỉnh của Việt Nam thông qua các cuộc phỏng vấn trực tiếp trong giai đoạn từ tháng 5 năm 2016 đến tháng 6 năm 2016. Báo cáo cũng cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách, các đối tác phát triển, xã hội dân sự và các bên liên quan khác phải làm gì để đảm bảo rằng chiến lược chống tham nhũng của Việt Nam có hiệu quả hơn cũng như làm thế nào để huy động công dân và xã hội trong việc chống tham nhũng tốt nhất.
Bài viết sau đây cung cấp một bản tóm lược ngắn về các phát hiện của GCB Việt Nam năm 2017, sẽ được công bố trực tuyến bằng tiếng Anh và tiếng Việt vào cuối tháng 12 tại trang https://towardstransparency.vn.
GCB là gì? Phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu (GCB) là cuộc khảo sát toàn cầu duy nhất về quan điểm và kinh nghiệm của người dân về tham nhũng do TI đưa ra. GCB xem xét quan điểm của người dân về tham nhũng ở nước họ nói chung và trong tổ chức nào thì vấn đề tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng nhất. Nó cũng cung cấp một thước đo kinh nghiệm hối lộ của người dân trong năm qua trong các dịch vụ khác nhau. Cuộc khảo sát xem xét đánh giá của người dân về nỗ lực chống tham nhũng của chính phủ và khảo sát ý muốn của dân chúng về khả năng sẵn lòng tham gia vào cuộc chiến chống tham nhũng. GCB bổ sung cho chỉ số nhận thức về tham nhũng (Corruption Perception Index – CPI1) theo cách nó tập trung vào quan điểm của người dân bình thường, chứ không phải là ý kiến của các doanh nghiệp và chuyên gia trong nước. Nó cũng có tính đến kinh nghiệm của người dân về tham nhũng.
GCB có ích gì? Các nhà hoạch định chính sách có thể sử dụng các kết quả khảo sát để xác định những thể chế và dịch vụ công được xem là bị ảnh hưởng bởi tham nhũng và hối lộ thường xuyên được các công dân chi trả. Điều này cho phép chính phủ đưa ra các chính sách và biện pháp chống tham nhũng nhằm mục tiêu có hiệu quả các dịch vụ và thể chế có nguy cơ tham nhũng nhất ở một quốc gia. Các câu hỏi chính có thể được so sánh từ năm này qua năm khác và được sử dụng để giám sát tiến trình ngăn chặn tham nhũng ở cấp quốc gia. Xã hội dân sự và nhà báo có thể sử dụng GCB làm bằng chứng cho quan điểm của người dân ở một quốc gia về vấn đề quan trọng này. Dữ liệu có thể được sử dụng để nâng cao nhận thức về tác động của tham nhũng trong cuộc sống hàng ngày của người dân. Nó cũng có thể được sử dụng để huy động sự tham gia của công chúng vào các biện pháp và nỗ lực chống tham nhũng bằng cách chứng tỏ sự sẵn sàng tham gia của người dân thông qua các phương tiện báo cáo các vụ việc tham nhũng chẳng hạn. Khu vực tư nhân có thể sử dụng GCB để hiểu rõ hơn về khí hậu chính trị ở một quốc gia và sức mạnh của các thể chế quốc gia.
Cuối cùng, GCB là nguồn dữ liệu phong phú và độc đáo cho cộng đồng nghiên cứu, cung cấp cả phạm vi phủ sóng của quốc gia cũng như dữ liệu chuỗi thời gian có giá trị cho một số vấn đề quan trọng liên quan đến tham nhũng.
Những phát hiện chính của GCB 2017 tại Việt Nam
1. Mọi người nghĩ tham nhũng đang gia tăng
Đa số, 72% người được hỏi tin rằng tham nhũng trong khu vực công là một vấn đề nghiêm trọng hoặc rất nghiêm trọng, so với 61% trong báo cáo GCB của năm 2013; 58% tin rằng tham nhũng tăng trong năm qua, cao hơn một chút so với con số ghi nhận vào năm 2013 là 55%.
Public school officers/teachers, Public health officials, ID documents, Utility service providers, Police officers, Judges or court officials.
2. Công dân gặp phải mức độ tham nhũng cao
65% những người có liên hệ với bất kỳ một trong số sáu dịch vụ công (giáo dục công lập, y tế công cộng, làm chứng minh nhân dân, cơ sở cung cấp dịch vụ công ích, cảnh sát, thẩm phán hoặc các quan chức tòa án) được khảo sát trong 12 tháng trước tháng 6 năm 2016 báo cáo rằng họ phải trả tiền hối lộ. Đây là mức cao nhất trong số các nước ASEAN được khảo sát và cao thứ hai trong số các nước được khảo sát ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương, chỉ sau Ấn Độ.
3. Cảnh sát và cán bộ thuế, theo sau là giám đốc điều hành doanh nghiệp, được xem là nhóm tham nhũng nhất ở Việt Nam
Công dân Việt Nam nhận thức rằng cảnh sát (57%), cán bộ thuế (47%) và giám đốc điều hành doanh nghiệp (37%) là những nhóm tham nhũng nhất. Đáng chú ý là nhiều người nhận thấy các giám đốc điều hành kinh doanh tham nhũng hơn so với năm 2013 (33%).
4. Rất ít người báo cáo tham nhũng vì họ tin rằng không có có biện pháp nào được thực hiện để ngăn chặn
Chỉ có 3% trong số những người đã trả tiền hối lộ trong khi sử dụng dịch vụ công cộng báo cáo vụ việc với cơ quan có thẩm quyền của chính phủ. Lý do hàng đầu không báo cáo tham nhũng là “không có gì sẽ được thực hiện”.
5. Mọi người ngày càng bi quan về hiệu quả của hành động chống tham nhũng của Chính phủ
Một trong hai người được hỏi (49%) tin rằng các hành động chống tham nhũng của Chính phủ không có hiệu quả, tăng đáng kể so với năm 2013 (37%). Đáng chú ý là người dân nông thôn có vẻ thất vọng hơn những người ở khu vực thành thị.
6. Từ chối trả hối lộ là hành động có hiệu quả nhất mà công dân thường có thể chống lại tham nhũng
37% người được hỏi trả lời rằng từ chối không phải trả hối lộ là điều hiệu quả nhất mà một công dân bình thường có thể làm để chống tham nhũng. Tuy nhiên, 15% cảm thấy hoàn toàn bất lực trong việc chống tham nhũng vì họ nghĩ rằng “những người bình thường không thể làm bất cứ điều gì”.
Các khuyến nghị chính
1. Ngăn chặn hối lộ trong các dịch vụ công
Chính phủ Việt Nam nên tập trung nỗ lực chống tham nhũng vào các nhóm được coi là tham nhũng nhất, đặc biệt là ở những nơi có tỷ lệ tham nhũng cao (cảnh sát, y tế công cộng và giáo dục công).
Để đạt được lòng tin của công chúng, Chính phủ nên đẩy mạnh các nỗ lực nhằm giải quyết các vấn đề mang tính hệ thống cho phép tham nhũng lan rộng trong khu vực công (ví dụ như tăng cường tính minh bạch trong các thủ tục hành chính thông qua việc thực hiện có hiệu quả Luật về Tiếp cận Thông tin đã được phê duyệt; giảm bớt sự tuỳ tiện cho phép các quan chức có thẩm quyền lạm dụng vị trí của họ).
2. Thu hút công dân và xã hội trong nỗ lực chống tham nhũng
Một môi trường thuận lợi cho sự tham gia mạnh mẽ hơn của người dân và xã hội cần được thiết lập. Hơn một nửa số người Việt Nam khảo sát cho biết những người bình thường có thể tạo sự khác biệt trong việc chống tham nhũng. Cần phải củng cố luật pháp hiện hành để bảo vệ người tố giác. Các cơ quan chống tham nhũng nên phát triển các cơ chế tố cáo thân thiện với người sử dụng, đảm bảo việc sử dụng hiệu quả thông tin tiết lộ bởi người tố cáo và thực hiện các chương trình tiếp cận để trao quyền cho người dân báo cáo tham nhũng.
3. Giải quyết tham nhũng trong lĩnh vực kinh doanh
Các doanh nghiệp nên áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế và thực tiễn tốt và cam kết làm ăn với tính toàn vẹn. Họ nên yêu cầu các đối tác kinh doanh của họ áp dụng các biện pháp này, để tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn và tăng danh tiếng của họ.
V.Q.N.
VNTB gửi BVN.