Nam Phong
Sai phạm lớn thế mà chỉ “kiểm điểm và chỉ đạo kiểm điểm”, tiền đã lạm thu của dân thì chẳng hề đề cập. Thói đời “con dại cái mang”, không lẽ Chính phủ, Thanh tra Chính phủ “trong sạch, vững mạnh toàn diện” và hoàn toàn vô can?
Bauxite Việt Nam
100% DA không được tổ chức đấu thầu
Bản Kết luận thanh tra số 1423 của Thanh tra Chính phủ (TTCP) về việc chấp hành quy định của pháp luật trong thực hiện một số DA đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng – chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng – kinh doanh – chuyển giao (BOT) thuộc lĩnh vực giao thông, môi trường tại Bộ Giao thông vận tải (GTVT) mới được ban hành. Theo đó, TTCP đã tiến hành thanh tra 7 DA (5 dự án BOT, 1 dự án BT, 1 dự án kết hợp cả BOT và BT) theo hình thức hợp đồng BT và BOT gồm: BOT đèo Phước Tượng – Phú Gia; Nâng cấp tuyến Pháp Vân – Cầu Giẽ; Xây dựng đường Hòa Lạc – Hòa Bình; Cải tạo nâng cấp quốc lộ 6 (đoạn Xuân Mai – Hòa Bình); Khôi phục cải tạo quốc lộ 20 (Km 123+105 đến Km 268); Đầu tư xây dựng quốc lộ 20 (Km 0+000 đến Km 123+105); Đầu tư xây dựng Thái Nguyên – Chợ Mới; Nâng cấp quốc lộ 38 (đoạn qua Bắc Ninh và Hải Dương).
Theo TTCP, chủ trương của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng kết cấu hạ tầng theo hình thức BT và BOT trong bối cảnh hạn hẹp về vốn ngân sách thì cần phải huy động đa dạng các nguồn vốn xã hội, vốn của các thành phần kinh tế. Trên thực tế quá trình triển khai, Bộ GTVT đã không thực hiện đầy đủ quy trình xây dựng và công bố danh mục DA kêu gọi đầu tư theo quy định. Với 78 DA dự án đầu tư theo hình thức BOT và BT tại Bộ GTVT, TTCP chỉ rõ, 100% đều là chỉ định thầu mà không tổ chức đấu thầu với lí do chỉ có một nhà đầu tư tham gia hoặc do tính cấp bách của DA nhưng không có quy trình, thủ tục đánh giá hay xác định thế nào là cấp bách. Một số nhà đầu tư được lựa chọn có năng lực hạn chế, không đáp ứng yêu cầu của DA. Như: 3/4 công ty trong liên danh nhà đầu tư được lựa chọn để thực hiện DA hầm đường bộ Phước Tượng – hầm Phú Gia đã không góp được vốn theo cam kết, phải rút khỏi liên danh và xin giảm tối đa tỉ lệ vốn góp, liên danh phải mời gọi nhà đầu tư thay thế, dẫn đến chậm tiến độ.
7 DA nhưng sai phạm gần 800 tỉ đồng
78 DA đầu tư theo hình thức BT và BOT trong lĩnh vực giao thông với chiều dài khoảng 2.200 km, tổng mức đầu tư khoảng gần 219.000 tỉ đồng (trên 202.000 tỉ đồng là các dự án BOT). Qua thanh tra, kết quả kiểm tra tổng mức đầu tư có nhiều sai lệch nên vốn đầu tư xác định cho hợp đồng DA không chính xác. Bộ GTVT có trách nhiệm rà soát, xử lí phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư với 6 DA 451,5 tỉ đồng và điều chỉnh các hợp đồng DA về tổng vốn đầu tư, xác định lại chi phí tư vấn lập DA và thu hồi nộp ngân sách phần đã thanh toán vượt tương ứng giá trị tổng mức đầu tư phải điều chỉnh; thanh lí 2 hợp đồng tư vấn với nhà đầu tư trị giá 16,2 tỉ đồng.
Cũng theo TTCP, tại 7 DA được thanh tra đã phát hiện các nhà đầu tư phê duyệt sai tăng về đơn giá định mức, chế độ tiền lương, phụ cấp hoặc các yếu tố phát sinh không đúng thực tế với số tiền 316,2 tỉ đồng. Trong đó: phê duyệt điều chỉnh dự toán 9 khoản là 91,01 tỉ đồng, rà soát 16 khoản với tổng số tiền hơn 222,2 tỉ đồng để điều chỉnh thanh quyết toán theo thực tế đúng chế độ; đối chiếu loại bỏ những khoản đã xử lí điều chỉnh tổng mức đầu tư; căn cứ thực tế thi công và xử lí của các cơ quan có thẩm quyền để bảo đảm quyết toán vốn đầu tư theo quy định.
Phương án tài chính tính sai làm tăng gánh nặng cho người dân
Kết luận thanh tra cũng nêu rõ hầu hết DA BT và BOT đều thực hiện tại các khu vực giao thông trọng yếu, có mật độ tham gia giao thông lớn, đặt các trạm thu phí có khoảng cách gần nhau bất hợp lí, giá phí cao, tăng nhanh… Điển hình là các trạm BOT trên địa bàn Hà Nội, Thái Bình, Nam Định, Hưng Yên và Hòa Bình.
Việc đặt các trạm thu phí bất hợp lí, giá cao đã dẫn tới tình trạng người dân và phương tiện né trạm thu phí, đi vào đường ngang ngõ tắt, gây hư hại hệ thống giao thông địa phương, gây nguy cơ mất an toàn giao thông.
Ngoài ra, Bộ GTVT đã nhiều lần phê duyệt cải tạo đường cũ và xây dựng đường mới thành một DA, sau đó thu phí ở hai nơi. Đây là việc làm không hợp lí. Ví dụ như tuyến đường Thái Nguyên – Chợ Mới (Bắc Kạn) có chiều dài 28 km nhưng quyết định đầu tư BOT Thái Nguyên – Chợ Mới đã phê duyệt lên tới 40,7 km, bao gồm cả việc nâng cấp cải tạo từ Km 93 đến Km 100 thuộc QL3 cũ. Theo quy định, việc cải tạo đường cũ này phải thực hiện bằng nguồn Quỹ bảo trì đường bộ. Bộ GTVT phê duyệt ghép vào là không đúng quy định.
Việc xác định lưu lượng xe chỉ diễn ra trong thời gian rất ngắn nhưng lấy căn cứ áp dụng để thu phí cho cả thời kì khai thác rất dài, giá thu phí cao, điều chỉnh không hợp lí. Có DA chưa hoàn thành (giá trị đầu tư mới 30%) nhưng giá thu phí đã tương đương dự án đầu tư mới. TTCP nêu rõ việc xác định phương án tài chính, doanh thu tài chính thiếu chính xác đã gây ra gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao thông vì thời gian thu phí quá dài.
Từ đó, TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xử lí trách nhiệm: Đối với Bộ GTVT, kiểm điểm và chỉ đạo kiểm điểm theo thẩm quyền đối với tổ chức, cá nhân có trách nhiệm liên quan những nội dung vi phạm đã nêu tại kết luận thanh tra; Đối với Bộ Tài chính, kiểm điểm và chỉ đạo kiểm điểm theo thẩm quyền đối với tổ chức, cá nhân có trách nhiệm liên quan việc tham mưu ban hành, áp dụng khung giá phí chung và ban hành giá phí cho một số DA còn thiếu cơ sở, thoả thuận vị trí đặt trạm thu phí còn bất hợp lí và quy trình giám sát thu phí còn thiếu chặt chẽ.
N.P