Thông tin mới nhất do báo Người Lao Động loan đi nói rằng thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã có “yêu cầu dừng ngay vụ án hình sự quán phở”. Đây đó sẽ có châm biếm chuyện quán phở mà thủ tướng cũng phải nhúng tay vào. Điều đó không có gì là khôi hài, thậm chí phản ánh những khái niệm quản trị quốc gia bằng luật. Đó là hai khái niệm Rule of law và Rule by law.
Cụm từ đầu tiên thường được dịch là Pháp quyền, cụm từ sau được gọi là Pháp trị. Tưởng là giống nhưng hai khái niệm này lại trái ngược nhau.
Với Pháp quyền (Rule of law) thì luật pháp phải đứng trên mọi thứ, mọi vận hành trong xã hội đều tuân theo luật pháp. Với Pháp trị (Rule by law) lại có nghĩa rằng nhà cầm quyền cai trị dân chúng bằng luật pháp do họ đặt ra.
Trở lại với quán phở ở Bình Chánh, dù tướng Phan Anh Minh – người đứng đầu hệ thống cảnh sát thành phố, cho rằng việc khởi tố là “có cơ sở” và “chỉ bé bằng móng tay” thì cũng không thể nào xem đó là đúng nếu chưa xem xét quyết định khởi tố trên hệ thống luật sẵn có.
Trong khi đó, người đứng đầu chính phủ – Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lại yêu cầu “dừng vụ án hình sự quán phở” cũng không thể xem là công lý nếu ông không cho rà soát lại quy trình tiến hành khởi tố của cơ quan thi hành luật pháp địa phương.
Không có trường hợp nào trong hai sự kiện dẫn ở trên đáng được hoan nghênh. Một vụ án phải được soi chiếu dưới những quy định pháp luật hiện hành. Không một ông tướng nào có quyền yêu cầu tiếp tục khởi tố một vụ việc có dấu hiệu trái luật. Và, cho dù có trái luật thì vụ việc đó cũng không thể dừng chỉ bằng lệnh miệng của người đứng đầu chính phủ.
Vụ án đã được lên lịch xử. Điều cần làm bây giờ là Thủ tướng hoặc người đứng đầu thành phố là Bí thư Thăng nên có những “đặc phái viên” của mình đến quan sát phiên xử để đảm bảo công bằng được thực thi. Dưới luật pháp nếu ông chủ quán phở sai thì chính quyền sẽ lấy lại được uy tín, nếu cơ quan pháp luật Bình Chánh sai thì phải xử lý nghiêm minh, chính quyền cũng vẫn có được uy tín. Đây không chỉ là chuyện quán phở mà đây là quyết tâm gìn giữ và thi hành luật một cách nghiêm minh.
Pháp luật không có tình nhưng pháp luật phải đảm bảo sự công bằng khả dĩ nhất cho mọi cá nhân trong cộng đồng. Pháp luật không được vận hành bởi chỉ thị. Pháp luật phải được vận hành bởi tính công bằng, đạo đức và công lý.
Nếu hôm nay ta phẫn nộ vì quyết định khởi tố hoặc chúng ta vui mừng vì chỉ thị dừng vụ việc mà không cần đưa vụ việc ra bàn luận, soi xét dưới ánh sáng của luật pháp hiện đại, thì cho đến khi nào luật pháp mới trở thành đường ray cho con tàu quốc gia chứ không phải là công cụ của giai cấp thống trị?
Thông tin vừa cập nhật cho hay tòa án huyện Bình Chánh đã trả hồ sơ vụ khởi tố ông chủ quán phở. Cho thấy, chỉ thị vẫn cao hơn pháp luật và khái niệm tam quyền phân lập vẫn còn xa lắm ở nước này.
Nguồn: FB Trung Bảo