Vĩnh biệt sử gia Tạ Chí Đại Trường

Được tin nhà sử học Tạ Chí Đại Trường vừa qua đời ngày 24-3-2016 tại nhà riêng ở Sài Gòn, BVN vô cùng đau xót, tiếc thương. Sinh năm 1935 (giấy tờ ghi 21 tháng Sáu, 1938) tại Nha Trang, quê gốc ở Bình Định, xuất thân chuyên khoa Sử của Đại học Văn khoa Sài Gòn, Ông là một cây bút viết sử nghiêm cẩn, đối diện với sự thật không biết cúi đầu, suy tưởng lịch sử không theo lệnh bất kỳ ai ngoài đầu óc sắc bén và trái tim nhạy cảm của chính mình; cũng không bị lệ thuộc các quan điểm và phương pháp truyền thống. Nhờ đó, trong tác phẩm của Ông thường chứa đựng những phát kiến đầy hấp lực, có giá trị khai quang cho bộ môn lịch sử và văn hóa dân tộc. Các tác phẩm Lịch sử nội chiến Việt Nam từ năm 1771 đến 1802 (1973), Người lính thuộc địa Nam Kì (1861-1945) (luận án TS, 1975)… khi ra đời từng gây được tiếng vang và nhận giải thưởng quốc gia ở miền Nam, sau mấy chục năm bị xua đuổi, xa lánh công khai, khoảng một thập niên trở lại đây đã trở về lại nơi khai sinh ra nó và được chào đón nồng nhiệt, cùng với những cuốn khác viết ở trong nước nhưng chưa kịp xuất bản, hoặc viết ở nước ngoài sau khi ông đã sang định cư tại Hoa Kỳ 1994:Thần người và đất Việt (1989), Một khoảng Việt Nam Cộng hòa nối dài (1993), Việt Nam nhìn từ bên trong(cùng Nguyễn Xuân Nghĩa, 1994), Những bài dã sử Việt (tập hợp các bài viết từ trong nước, 1996), Những bài văn sử (1999), Sử Việt đọc vài quyển (2004), Bài sử khác cho Việt Nam (viết trong nhiều năm thời còn trẻ, kết thúc 2011),… Những cuốn sách này đều có sức lan tỏa sâu rộng không chỉ trong giới nghiên cứu chuyên ngành.

Còn nhớ vào năm 1989, GS Nguyễn Huệ Chi cùng PGS Trần Thị Băng Thanh (Viện Văn học) vào Sài Gòn để in Tập II Quyển thượng sách Thơ văn Lý – Trần, đến sửa bông tại nhà in ông Lý Thái Thuận, bắt gặp một người công nhân sắp chữ, dáng cao, gầy, ít nói nhưng có đôi mắt lấp lánh khác thường. Sau nhiều buổi lặng lẽ quan sát công việc của nhau, một hôm người công nhân nọ mời hai tác giả sửa bông ra uống cà phê ở một quán bên đường trò chuyện. Và trong câu chuyện dần trở nên thân tình, ông cho biết tên thật. Quá bất ngờ vì một nhà sử học có tiếng lại khiêm tốn đến vậy, cả hai tác gỉả mừng rỡ xiết chặt tay ông. Từ đó họ trở nên bạn bè đồng điệu. Năm 2001, Nguyễn Huệ Chi có dịp sang Hoa Kỳ, đến thăm California, hẹn Ông Tạ Chí Đại Trường và vợ chồng nhà văn Nguyễn Mộng Giác cùng nhau đi thăm nhà văn Võ Phiến bấy giờ còn ở Los Angeles, chơi ở đấy suốt một ngày, chuyện trò không dứt. Từ bấy giờ trở đi không còn dịp tái ngộ.

Cuộc gặp gỡ tại California trong ngày 14-9-2001, từ phải sang: Tạ Chí Đại Trường, Nguyễn Huệ Chi, Nguyễn Mộng Giác.

Cùng nhau đàm đạo trong ánh nắng thu ngoài vườn của vợ chồng nhà văn Võ Phiến ở Los Angeles ngày 15-9-2001.

Trước cuộc chia ly bất ngờ không mong muốn xin bày tỏ nỗi niềm hụt hẫng của chúng tôi và thành kính gửi đến gia quyến nhà sử học lời phân ưu thâm thiết.

Xin vĩnh biệt Ông – Tạ Chí Đại Trường.

Bauxite Việt Nam