Tổng Bí thư “đặt hàng” trí thức thực hiện hoạt động tư vấn phản biện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, còn Thủ tướng thì khẳng định như đinh đóng cột: “Tôi luôn nói các Bộ trưởng nghe trí thức phản biện. Vắng phản biện, cạnh tranh dễ độc đoán, chuyên quyền”. Đúng là lời vàng ý ngọc được thốt ra từ miệng các nhà lãnh đạo Quốc gia. Vậy thì, hỡi các các nhà khoa học, các chuyên gia trong mọi lĩnh vực hoạt động, còn chần chừ gì nữa mà không chớp lấy thời cơ đóng cho trọn vai… quân xanh!
Bởi vì, ở trong một xã hội có quá nhiều nét đặc thù, ta phải hiểu thực chất phía sau những lời tuyên bố trang trọng trên diễn đàn ấy là gì. Đó là những phát ngôn chỉ có định tính nhằm ghi điểm trong những thời khắc nhạy cảm chứ không phản ánh định lượng cho một kế sách lương thiện nhằm giảm thiểu nguy cơ lạm quyền của một chính thể độc tài toàn trị. Hãy nhớ lại, sắp đến Đại hội Đảng, Đảng kêu gọi toàn dân góp ý cho Dự thảo Văn kiện. Đại hội chưa khai mạc, đã có một số cán bộ, đảng viên, vốn là lão thành cách mạng, được An ninh “chăm sóc” chỉ vì dám vạch những chỗ nhếch nhác của Đảng. Hiến pháp 2013 cũng được thực thi với kịch bản tương tự. Nói là toàn dân góp ý xây dựng Hiến pháp, nhưng cái gọi là “bản góp ý” ấy đã được Ban Tuyên giáo soạn sẵn gửi xuống tận phường, công dân chỉ có “quyền” ký, không ký sẽ được ghi sổ đen. Các Dự án lớn có liên quan đến an ninh Quốc gia như Bauxite Tây Nguyên với hàng chục ngàn chữ ký phản đối, hay gần đây nhất là Dự án sân bay Long Thành (mà phía sau nó có nhiều khuất tất bởi sự chi phối của các nhóm lợi ích) được nhiều nhà khoa học có uy tín trong và ngoài nước phản biện bằng những luận chứng đầy sức thuyết phục, nhưng tất cả đều như nước đổ đầu vịt, thậm chí chuyên gia Trần Đình Bá còn bị điều tra về văn bằng Tiến sĩ!
Kêu gọi phản biện, thật ra, không phải đến thời điểm này mới được Đảng phát động. Chúng ta hãy nhớ lại bài học cay đắng của Viện Nghiên cứu Phát triển IDS (Institutes of Development Studies – IDS) buộc phải tự giải thế trước khi bị Quyết định 97/2009/QĐ-TTg ngày 24/07/2009 xử lý.
Vậy phải hiểu thế nào là phản biện theo ngôn ngữ của Đảng? Phản biện có nghĩa là “đồng thuận”, nếu có phê phán để làm ra vẻ dân chủ thì cũng chỉ được “phê” phần tiểu tiết, còn về đại thể, nói ngược lại quan điểm chính thống (“đây là chủ trương lớn của Đảng, vấn đề này đã được Bộ Chính trị thông qua”), thì ăn đòn là cái chắc. Cho nên, muốn hiểu thấu đáo chiêu thức “đặt hàng” của TBT, ở thời điểm này, tốt nhất là nên làm… quân xanh giả vờ phản biện! Làm “quân xanh” không mất gì cả mà có khi còn được hưởng hoa hồng từ những dự án khủng, cho dù, để có được những dự án này, Đảng đang biến Việt Nam thành con nợ khổng lồ mà không biết đến đến bao giờ con cháu chúng ta mới trả hết được. Câu thành ngữ “nói dzậy mà không phải dzậy” quá đúng trong trường hợp này.
Bauxite Việt Nam
– Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã “đặt hàng” các nhà trí thức khoa học chủ động thực hiện các hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội trong quá trình xây dựng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các chương trình, dự án, đề án lớn về kinh tế – xã hội.
Phát biểu tại Đại hội đại biểu toàn quốc Liên hiệp các Hội khoa học và Kỹ thuật VN (Vusta) sáng nay, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh việc vận động trí thức để đề xuất, tham mưu những vấn đề quan trọng về đường lối, chủ trương, chính sách phát triển đất nước.
Theo Tổng Bí thư, đầu tư xây dựng đội ngũ trí thức là đầu tư cho phát triển bền vững. Trong nhiệm kỳ tới, Vusta cần chủ động, tích cực hơn nữa trong việc phát triển khoa học và công nghệ, đồng thời sát cánh cùng với ngành Giáo dục và Đào tạo tổ chức thực hiện có kết quả đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục và Đào tạo.
“Vusta phải thực sự là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong sự nghiệp xây dựng đội ngũ trí thức VN, trước hết là đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ. Đồng thời phấn đấu từng bước xây dựng đội ngũ trí thức lớn mạnh, đạt chất lượng cao, có số lượng và cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước”, Tổng Bí thư nói.
Ông đặt hàng các nhà trí thức khoa học chủ động thực hiện các hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội trong quá trình xây dựng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các chương trình, dự án, đề án lớn về kinh tế – xã hội.
Cần thể chế hóa phản biện xã hội
Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư kí Vusta Phạm Văn Tân cho hay, dù thời gian qua, Vusta và các hội thành viên đã tư vấn, phản biện nhiều dự án như đường sắt cao tốc Bắc Nam, quy hoạch Thủ đô, Dự án Thủy điện sông Tranh 2, Dự án Sân bay Long Thành nhưng nhìn chung hoạt động tư vấn, phản biện, giám định xã hội vẫn còn hạn chế.
GS.TS Nguyễn Ngọc Giao, Chủ tịch Liên hiệp Hội TP.HCM cho rằng trở ngại lớn nhất cho phản biện xã hội chính là ở tư cách pháp nhân xã hội.
“Không có gì bắt buộc các dự án phải qua phản biện xã hội. Các Ban quản lý dự án không phải lúc nào cũng mặn mà với việc này, nếu không phải qua khâu này thì càng gọn. Các ý kiến phản biện được trình lên lãnh đạo TP và thông báo cho Ban Quản lý dự án cũng chỉ là góp ý, tư vấn, còn có được sử dụng hay không lại là vấn đề khác” – GS Giao phản ánh.
Để phản biện xã hội được thể chế hóa, GS Giao cho rằng phải có một quyết định cụ thể của Chính phủ, bắt buộc các dự án, công trình có tổng kinh phí từ bao nhiêu tiền trở lên hoặc liên quan đến một địa bàn dân cư rộng bao nhiêu trở lên đều phải qua phản biện xã hội rồi mới được triển khai.
Ông Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam đề nghị Chính phủ sớm sửa đổi bổ sung Nghị định 45/2010 theo hướng quy định loại dự án bắt buộc phải có tư vấn phản biện xã hội của Vusta và các hội thành viên.
Cụ thể là quy định việc cung cấp thông tin, tư liệu; tiến hành điều tra thu thập số liệu; quy định thời gian hoàn thành; quy định kinh phí đảm bảo thực hiện; phân cấp dự án trung ương, địa phương cho các tổ chức ở trung ương và địa phương; quy định việc giải trình những ý kiến các khác nhau.
T.H.
Nguồn: