Viết lại chuyện cũ về sự thỉnh cầu và góp ý

Đó là vài chuyện có trong lịch sử, lấy từ tiểu thuyết Đông Chu Liệt Quốc của Phùng Mộng Long. Kể ra tìm được một vài chuyện của Việt Nam hoặc của Âu Mỹ mà viết lại thì có lẽ hay hơn, nhưng vì trình độ có hạn nên phải theo kiểu “gà què ăn quẩn cối xay”, mong được lượng thứ.

Chuyện 1 – Chăn trâu phê phán vua. (Hồi 18 ĐCLQ).

Ninh Thích là một người giỏi nhưng chưa gặp thời. Một hôm đang chăn trâu bên đường, thấy xe vua đi qua mới cất tiếng hát ngụ ý phê phán triều chính. Vua (Tề Hoàn Công) nghe được cho bắt lên hỏi.

Vua nói: Đất nước dưới sự lãnh đạo sáng suốt của ta đang ổn định và phát triển tốt đẹp, ta lại đang ra sức tìm kiếm người hiền tài làm việc nước, tại sao mày, một đứa chăn trâu lại dám chê bai triều chính.

Ninh Thích trả lời: Một minh quân tất phải biết mình, hiểu người. Ngài tưởng xã hội đang thịnh trị nhưng thật tình đang rối loạn, nhiều người dân đang đói khổ, bị ức hiếp, bị oan sai. Thử hỏi ngài giết anh ruột để cướp ngôi vua rồi lại thông dâm với chị dâu, ngài lại mượn uy thiên tử để chế ngự chư hầu, nhưng chư hầu đều không phục, thế thì sao có thể gọi là sáng suốt.

Vua nổi giận: A, thằng này láo, dám cả gan vạch điều xấu của ta .

Tề Hoàn sai đem tên chăn trâu chém ngay. Ninh Thích không chút sợ hãi, ngữa mặt lên trời, than: Ngày xưa Kiệt giết Long Bàng, Trụ giết Tỷ Can, nay ta cùng với hai ông ấy kể là ba người.

Thấp Bằng thấy thế tâu với Tề Hoàn Công: Người ấy lời nói không dua mị, lòng không sợ uy nghiêm, chắc không phải là kẻ tầm thường mà là người giỏi, xin chúa công chớ nên giết.

Tề Hoàn Công sực nghĩ lại, cơn giận đã nguôi, tự đi đến cởi trói cho Ninh Thích, nói: Ta thử nhà ngươi đó thôi. Nhà ngươi quả là có khí phách. Ta hỏi, chuyện xấu của ta mọi người đều biết mà không ai dám nói, thế ngươi nói ra để làm gì.

Ninh Thích: Tôi nghe vua hiền chọn người ngay mà dùng, tôi trung chọn chúa có đức mà thờ. Chuyện xấu của chúa công là có thật, tôi không bịa ra, không vu cáo, mọi người đều biết mà không ai dám nói vì sợ và nói ra chẳng để làm gì. Tôi nói là để thử chúa công. Nếu Chúa công ghét người nói thẳng, ưa kẻ nịnh hót thì thà tôi chết đi còn hơn chứ nhất định không phục.

Sau khi tìm hiểu, biết Ninh Thích tài giỏi, Tề Hoàn Công phong cho tước Đại phu, còn Ninh Thích đã đem hết tài năng giúp Tề Hoàn Công làm nên sự nghiệp vẻ vang.

Chuyện 2 – Quan phê phán vua ngu (hồi 50 ĐCLQ).

Sở Trang Vương thời trẻ chỉ chơi bời, không lo chính sự, ra lệnh cho các quan không được can ngăn, ai can nhiều sẽ bị giết. Một số người đã liều can mà chưa có tác dụng, cũng chưa có ai bị giết. Quan đại phu Tô Tòng xin yết kiến. Khi thấy vua ông khóc òa lên. Vua hỏi tại sao khóc.

Tô Tòng nói: Thân tôi sắp chết và nước Sở sắp mất.

Vua Sở hỏi: Tại sao ngươi sắp chết và nước Sở sắp mất.

Tô Tòng: Tôi muốn dùng những lời mạnh bạo để can, dùng liều thuốc đắng để chữa cho Đại vương, tất là Đại vương không muốn nghe mà giết tôi, nên tôi phải chết. Tôi chết rồi thì không ai dám can nữa, mà Đại vương vẫn cứ như bây giờ thì rồi nhân tình bị ly tán, quan lại chính trực và nhân dân mất hết lòng tin vào Đại vương, bọn tham nhũng và nịnh hót hoành hành, đất nước bị suy kiệt thì việc mất nước là thấy trước được.

Vua sa sầm nét mặt: Ta đã ra lệnh ai can ngăn sẽ bị tội chết. Nhà ngươi đã biết mà cứ làm thì thật là ngu.

Tô Tòng: Tôi dẫu ngu nhưng cũng chưa ngu bằng Đại vương, chính Đại vương mới thật là ngu, ngu hết chỗ nói.

Vua Sở: Sao nhà ngươi dám lộng ngôn bảo ta là ngu. Nếu ngươi chứng minh được cái ngu của ta thì ta sẽ nghe lời can.

Tô Tòng: Lời nói phải thì Đại vương cho là lộng ngôn. Đại vương làm vua một nước đã có những chiến thắng vẻ vang nhưng quan lại đang tham nhũng, kinh tế đang èo uột, nhân dân đang mất lòng tin, thế mà Đại vương vẫn mê đắm tửu sắc để đến nổi bị nhiều người khinh bỉ, bị nước ngoài chèn ép, thế mà không ngu ư. Cái ngu của tôi dẫu phải chết cũng chỉ chết 1 người và tôi được hậu thế khen là trung thần, còn cái ngu của Đại vương sẽ làm mất nước, bị nghìn đời mai mỉa, thế thì cái ngu nào to hơn. Thôi, tôi không cần nói nhiều, xin mượn lưỡi gươm của Đại vương để tự kết thúc.

Sở Trang Vương vội vàng đứng dậy, nắm lấy tay Tô Tòng, nói: Lời của quan Đại phu thật là trung liệt, ta nguyện nghe theo.

Từ đó Sở Trang Vương lo sửa mình, chăm việc nước, củng cố và làm trong sạch chính quyền, lo lắng và bảo vệ quyền lợi của dân, nước Sở dần trở nên cường thịnh.

Chuyện 3 – Tần Thủy Hoàng giết người can (hồi 150 ĐCLQ).

Tần Thủy Hoàng nổi tiếng tàn bạo và từng phạm tội bất hiếu với mẹ, giam bà ở dưới hầm. Vua Tần ra lệnh không ai được can ngăn, nếu can sẽ bị giết. Người đầu tiên dám can là quan Đại phu Trần Trung. Ông bị đánh đến chết rồi bị phơi thây ngoài cửa thành với lời truyền “ai còn dám nói đến chuyện Thái hậu bị giam thì hãy nhìn vào tấm gương này”. Nhiều người thấy cái sai của vua nhưng sợ quá, không dám mở miệng. Một số người thấy rõ nếu cứ để vua phạm tội bất hiếu thì đất nước có nguy cơ bị suy vong, nhân dân có nguy cơ rơi vào cảnh lầm than nên dù có bị nguy hiểm vẫn cố can ngăn.

Sau khi Trần Trung chết quần thần có nhiều người dũng cảm đến liều mình , nhưng ai can cũng đều bị giết. Chỉ trong thời gian ngắn số bị giết lên đến 27 người.

Mao Tiêu là một du khách, sau khi biết chuyện quyết chí tìm cách can vua. Ông được cảnh báo: Hai mươi bảy cái đầu của các quan đại thần đã bị rơi chỉ vì không biết thời thế, nhà ngươi là một kẻ tầm thường sao lại chọn cái chết vô ích đó.

Mao Tiêu nói: Hai mươi bảy người ra can bị giết chết, nhưng biết đâu có thêm một người nữa thì vua sẽ nghe ra.

Khi Mao Tiêu đến, tỏ ý muốn dâng lời can, người ta chỉ cho thấy đống mộ của 27 người bị giết và khuyên đừng nên liều lĩnh.

Mao Tiêu nói: Trên trời có 28 vì sao, gọi là nhị thập bát tú. Đại vương đã giết 27 người rồi thì tôi chết thêm nữa cho đủ số 28. Người đời ai cũng phải chết, há lại sợ chết sao.

Nhờ sự dũng càm và tài ứng đối của Mao Tiêu mà vua Tần nhận ra lỗi lầm của mình, giải phóng mẹ khỏi hầm giam. Hai mẹ con gặp nhau òa khóc.

Thái hậu nói: Mẹ con ta được thấy mặt nhau là nhờ Mao tiên sinh. Công ấy rất trọng.

Trong chuyện này cuối cùng Tần Thủy Hoàng có nhận ra và sửa chữa sai lầm, nhưng vốn bản tính độc tài, tham lam nên hắn chết sớm, quyền lực rơi vào tay một kẻ độc quyền khác là Triệu Cao và triều đại nhà Tần nhanh chóng bị tiêu diệt bởi nhà Hán.

Chuyện 4 – Vua Tống không chịu nghe lời can ( Hồi 34 ĐCLQ ).

Tống Tương Công ban đầu có được vài công trạng nên tự huyễn hoặc, tự cho là giỏi giang, lại được tuyên truyền và quyết tâm theo học thuyết “ Nhân nghĩa”. Nhà vua cho rằng có thuyết nhân nghĩa là kim chỉ nam thì làm việc gì cũng được. Một mặt vua Tống chủ quan về vị thế của mình, mặt khác lại tin vào sự hợp tác của các nước, tin vào sự cảm phục và ủng hộ của một số nước. Tống Tương Công đã bị Sở Thành Vương lừa, bắt giam, may mà rồi được thả. Nhiều người khuyên can nhà vua nên tỉnh ngộ, bỏ các sai lầm, lo chỉnh đốn lực lượng, thế nhưng vua vẫn bỏ ngoài tai. Khi biết vua nước Sở sai Thành Đắc Thần mang quân sang hỏi tội, các quan và tướng xin Tống Tương Công lập trận địa chống giữ. Thế nhưng vua vẫn không nghe, tự làm theo ý mình, cho treo cao lá cờ lớn thêu hai chữ “ NHÂN NGHĨA” và lệnh cho quân sĩ không được chủ động đánh khi quân giặc tràn vào. Dưới sức tấn công vũ bảo của quân Sở quân Tống bị đánh tan, gần như toàn bộ lực lượng bị tiêu diệt, lá cờ nhân nghĩa bị quân Sở dẫm đạp và cướp đi. Để cứu được vua Tống ra khỏi vòng vây nhiều tướng nước Tống bỏ mạng. Tiếng kêu khóc và oán giận của dân chúng làm mờ mịt trời đất. Mọi người đổ tội cho nhà vua không chịu nghe lời. Thế mà Tống Tương Công còn cố cãi: “Ta lấy nhân nghĩa mà xử, không ngờ người Sở quá tiểu nhân nên ta mới bị thất bại”.

* * *

Viết lại vài chuyện cũ mà nhiều người đã biết để mua vui và liên hệ với chuyện thời nay, may ra có thể rút được bài học gì đó có ích.

N.Đ.C.

Tác giả gửi BVN