Dư âm lễ “mừng lên bảy” của Trung tâm Minh triết

Các ý kiến thảo luận “nóng lên” quanh câu chuyện làm thế nào dùng minh triết để bảo vệ chủ quyền đất nước nói chung và đặc biệt là chủ quyền đối với biển đảo – những vùng đã bị cưỡng chiếm và những vùng hiện còn giữ được.

Hiếm có cuộc tọa đàm nào để lại khá nhiều dư âm như sự kiện “Mừng lên bảy” của Trung tâm Minh triết được tổ chức tại Viện SENA, 35 Điện Biên Phủ, Hà Nội, hôm 13/12/2014.

Phần lớn những người tham gia là các bậc trưởng thượng, các nhà nghiên cứu, học giả, nhiều nhà hoạt động từng là quan chức cao cấp của đảng-nhà nước-quân đội (Bộ/Thứ trưởng, tướng lĩnh, Đại sứ…), và cũng có khá nhiều tên tuổi lớn từ các lĩnh vực khoa học khác nhau.

Sự góp mặt của các bạn trẻ, những kỹ sư, cử nhân vừa tốt nghiệp, các sinh viên từ nhiều trường đại học Hà Nội, thật đáng quý. Quý vì họ là những thành viên, cộng tác viên từ mấy năm nay của Trung tâm, làm việc trên tinh thần thiện nguyện. Đáng quý hơn, vì từ nay minh triết không còn là câu chuyện của “tháp ngà”, mà hy vọng sẽ bắt đầu đi vào giới trẻ có học.

Giám đốc Trung tâm Nguyễn Khắc Mai báo cáo ngắn về con đường 7 năm qua (xem Kỷ yếu Lễ kỷ niệm) và đưa ra kết luận: bất cứ cá nhân nào, hệ thống xã hội nào, kể cả quốc gia-dân tộc, chính đảng, nhà doanh nghiệp… kể cả các gia đình, nếu không thầm nhuần tinh thần minh triết, chắc chắn sẽ không thể “nguyên, hanh, lợi, trinh”. Nghĩa là cá nhân ấy, hệ thống ấy sẽ khó mà minh bạch, thông suốt, mang lại thành tựu và nếu đạt được kết quả trước mắt thì cũng khó bền vững.

“Mừng lên bảy” được khai diễn bằng báo cáo chuyên đề “Minh triết như là nghệ thuật chính trị và giá đỡ của quyền lực” của TS. Triết học Lê Công Sự từ Đại học Hà Nội (xem Kỷ yếu). Sau báo cáo chuyên đề là các ý kiến phản biện chính thức (xem Kỷ yếu) và các ý kiến thảo luận sôi nổi của cử tọa.

Các phản biện đa phần ghi nhận báo cáo của TS. Lê Công Sự là một thuyết trình khoa học khá công phu, mang tính hệ thống cao, nêu và đưa ra các gợi ý về phương thức giải quyết vấn đề khá mạch lạc, có chất lượng.

Thảo luận nêu bật kỳ vọng vào chức năng “khai minh trí tuệ”, khai thác được mức cao nhất “dự trữ trí tuệ” để nhân thành bội số sức mạnh tiềm tàng của dân tộc.

Đại sứ Việt Nam tại Brunei Nguyễn Trường Giang

Các ý kiến đã có những luận giải khác nhau về khái niệm “giá đỡ của quyền lực”. Theo Đại sứ Việt Nam tại Brunei Nguyễn Trường Giang, vai trò và vị thế của “minh triết” có thể còn cao hơn cả “cái giá đỡ”. Vị đương kim Đại sứ này cho rằng, mọi khó khăn, khúc mắc trong hầu hết các lĩnh vực ở ta hiện nay đều là do thiếu tinh thần minh triết.

Phát biểu của GS-TS Nguyễn Đăng Hưng, “một trong mười người góp phần thay đổi nước Bỉ” (theo đánh giá của truyền thông Bỉ) cũng nhấn mạnh bản chất “khôn sáng” của các quyết sách tầm quốc gia là ở chỗ phải “phục hưng dân tộc”, phải tạo được “đồng thuận dân tộc”. Điều này đòi hỏi tính minh triết cao trong khâu hoạch định đường lối.

GSTSKH Nguyễn Đăng Hưng

Nguyên chuyên viên cao cấp về Ngoại giao và Công pháp quốc tế Lâm Bảo, nhà nghiên cứu Phạm Khiêm Ích đã làm phép so sánh quá trình chuyển dịch của các loại quyền lực, từ “cứng” sang “mềm” rồi tiến đến “quyền lực thông minh”, như là một đặc điểm của thời đại.

Ông Phạm Khiêm Ích còn mở rộng thêm nội hàm của hai “phó sản” quyền lực là bạo lực và tiền bạc. Ông Ích nêu ra một số đặc điểm của các thể chế độc tài/toàn trị còn sót lại: kiểm soát không chỉ hành động mà cả tư duy của con người; khủng bố tinh thần và triệt hạ bằng thể xác mọi bất đồng chính kiến; ưu tiên phát triển quân sự, coi đó là “giá đỡ” của chế độ; thâu tóm mọi quyền lực kinh tế vào tay nhà nước; siết chặt và quản lý mọi luồng thông tin…

Những góc khác nhau của quang cảnh Hội trường, trong đó người ta thấy có Trung tướng Đặng Quốc Bảo, Đại sứ Nguyễn Trường Giang (ảnh 1 trên, từ phải sang); nhà báo Nguyên Bình (con gái Lão tướng Nguyễn Trọng Vĩnh), Thạc sĩ Đào Tiến Thi (Ảnh 2 trên, từ phải sang); nghệ sĩ Kim Chi (ảnh 1 dưới, từ phải sang); PGSTS Trần Thị Băng Thanh (Ảnh 2 dưới, từ phải sang).

Các ý kiến còn “nóng” lên quanh câu chuyện dùng minh triết để bảo vệ chủ quyền đất nước nói chung và đặc biệt là chủ quyền đối với biển đảo, những vùng đã bị cưỡng chiếm và những vùng hiện đang còn giữ được.

Về dự báo khả năng Trung Quốc tiếp tục xâm phạm chủ quyền của Việt Nam đến đâu và Trung Quốc có tấn công Việt Nam hay không, các ý kiến đi tới hai kết luận: 1) Nếu ta có chính sách “an dân”, làm “dân vui, nước mạnh”, đồng thuận và đoàn kết dân tộc cao, Trung Quốc sẽ lùi bước (cho dù âm mưu thôn tính Việt Nam của họ sẽ chẳng bao giờ thay đồi); 2) Nếu tiếp tục như hiện nay, dân tộc Việt Nam đang đứng trước nguy cơ có thật của một cuộc xâm lược mới.

TS Đinh Hoàng Thắng, nguyên Đại sứ VN tại Hà Lan (bên phải là GSTS Đinh Phạm Thái): “Nghe Đại sứ Nguyễn Trường Giang kể chuyện thật thú vị, tự hỏi: Những vị Đại sứ ngày nay liệu còn được bao nhiêu người xứng đáng tiếp nối các sứ thần thời xưa, đối mặt với sứ thần thiên triều vẫn ung dung ngâm câu: “Đồng trụ chí kim đài dĩ lục / Đằng Giang tự cổ huyết do hồng”?

Các dự báo bi quan lẫn lạc quan cùng đan xen, các ý kiến đồng tình, ủng hộ, khác biệt cùng song hành, nhưng nổi bật nhất của lễ “Mừng lên bảy” là cả các bô lão lẫn những bạn trẻ đều “bám trụ” từ đầu đến cuối. Sau giải lao giữa buổi cũng không có ai “chuột rút”, dù đây là một buổi lễ không phát “phong bì”.

Học giả Nguyễn Trung tặng Trung tâm Minh triết hai định nghĩa về mối quan hệ giữa minh triết và văn hóa: “Minh triết là văn hóa yêu sự thật và lẽ phải, là sự thôi thúc dấn thân cho tự do của chính mình và tự do của tất cả mọi người khác”; “Văn hóa là xu hướng tự nhiên của con người tiến về tự do như một lực hấp dẫn”. GS Nguyễn Huệ Chi tiếp thêm ý kiến của ông: “Bằng nội tâm chứ không cần triết thuyết, chuyển hóa mình thành một chủ thể tự do, và để cho tạo vật cùng tự do theo mình, đó là minh triết”.

Trong giờ giải lao học giả Nguyễn Trung đem minh triết vào tâm sự chuyện đời.

Niềm vui của Trung tâm được nhân lên bởi sự hưởng ứng của báo chí, bởi nhiều lời chúc mừng từ các Trung tâm bạn, từ Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam Đặng Vũ Minh, nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình, Thiếu tướng Nguyễn Trọng Vĩnh, nhà nghiên cứu văn hóa Việt Phương cùng với nhiều vị trưởng thượng khác từ trong và ngoài nước./.

N.Đ.T.

Tác giả gửi BVN. Ảnh: Hy Tuệ