Các phương tiện truyền thông Trung Quốc mô tả chuyến đi của Dương Khiết Trì đến Việt Nam là chiến thắng của Trung Quốc cả về mặt ngoại giao lẫn đạo đức.
Các phương tiện truyền thông nước ngoài (trong đó có The Diplomat) không thấy nhiều hy vọng về một bước đột phá trong quan hệ Trung Quốc-Việt Nam trong chuyến đi Ủy viên Quốc Vụ viện Trung Quốc Dương Khiết Trì đến Hà Nội trong tuần này. “Quan hệ Việt Nam – Trung Quốc không bớt căng thẳng,” tờ The New York Times tuyên bố.
Hãng BBC nhấn mạnh “bế tắc trong các cuộc đàm phán Trung Quốc-Việt Nam”, còn hãng Reuters thì giật tít “Trung Quốc mắng Việt Nam là ‘thổi phồng’ sự kiện giàn khoan dầu ở biển Đông”.
Trong khi đó, các phương tiện truyền thông Trung Quốc có cách tiếp cận hoàn toàn khác, lạc quan hơn rất nhiều. Đầu đề bài báo bằng tiếng Anh của Tân Hoa Xã viết “Trung Quốc và Việt Nam đồng ý xử lý một cách đúng đắn những vấn đề song phương nhạy cảm”. “Bắc Kinh và Hà Nội hứa hành động nhằm giảm bất đồng” tờ China Daily nhấn mạnh. Một đoạn video về chuyến đi của Dương, do đài truyền hình CCTV phát, tập trung vào tuyên bố của Dương rằng ngay cả khi mối quan hệ Trung Quốc-Việt Nam tồi tệ hơn hẳn so với hiện nay, hai bên vẫn sẽ phải tìm ra phương án nhằm nhanh chóng giải quyết vấn đề. Theo các báo cáo do phương tiện truyền thông Trung Quốc đưa ra thì dường như các cuộc họp giữa Dương Khiết Trì với lãnh đạo Việt Nam là một bước tiến quan trọng trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng giàn khoan dầu.
Đấy không phải để nói rằng Trung Quốc sẵn sàng thỏa hiệp. Ngược lại, bài viết nào cũng có lời khẳng định thường thấy của Trung Quốc rằng giàn khoan là chuyện riêng của Trung Quốc, và rằng Việt Nam phải ngừng những hành động quấy rối bất hợp pháp hoạt động của giàn khoan này. Thay vào đó, các bài báo của Trung Quốc ngụ ý rằng Hà Nội đã thay đổi lập trường của họ. Không có bài báo nào nói – như các phương tiện truyền thông Việt Nam và phương Tây đã làm – rằng Việt Nam tiếp tục khẳng định rằng Trung Quốc phải rút giàn khoan. Thay vào đó, các bài của Tân Hoa Xã đều nhấn mạnh rằng Việt Nam và Trung Quốc đã đồng ý “xử lý đúng đắn các vấn đề song phương,” không quốc tế hóa tranh chấp Biển Đông, và không để cho những căng thẳng trên biển ảnh hưởng tới những mối quan hệ song phương rộng lớn hơn.
Dĩ nhiên, nếu đúng là Việt Nam đã đồng ý “xử lý đúng đắn các vấn đề song phương” theo định nghĩa của Trung Quốc thì cuộc khủng hoảng giàn khoan sẽ thực sự chấm dứt. Không những thế, Hà Nội có quan điểm khác hẳn về những điều kiện cấu thành “xử lý thích hợp” – theo cách giải thích của họ, Trung Quốc là bên hành động “không đúng”, tức là vi phạm chủ quyền trên biển của Việt Nam. Không nhắc đến hai cách giải thích trong những bài viết của mình, các phương tiện truyền thông của Trung Quốc tự biến mình thành kẻ dối trá khi Việt Nam tiếp tục phản đối giàn khoan này.
Các phương tiện truyền thông Trung Quốc còn miêu tả chuyến thăm của Dương không chỉ là chiến thắng về mặt ngoại giao, mà còn là chiến thắng về đạo đức nữa. Tân Hoa xã nhấn mạnh rằng chuyến đi của Dương tới Hà Nội tự nó đã chứng minh rằng Trung Quốc đang chủ động tìm biện pháp giải quyết vấn đề. Chuyến thăm của Dương, Tân Hoa Xã nói, là biểu của “sự chân thành mong muốn giải quyết vấn đề thông qua đối thoại và sự hào hiệp của siêu cường [Trung Quốc]”. Đài truyền hình CCTV nói rằng Dương tới nhằm giúp “đưa quan hệ Trung Quốc-Việt Nam trở lại con đường thích hợp như buổi ban đầu”.
Giọng điệu của những bài báo này tô vẽ Dương như thể một thày giáo đầy kiên nhẫn được gửi tới nhằm xử lí một học sinh cứng đầu cứng cổ. Thái độ này được thể hiện rõ nhất trên tờ Hoàn Cầu (tiếng Trung Quốc của tờ Global Times) sặc mùi tinh thần dân tộc chủ nghĩa. Hoàn cầu mô tả chuyến thăm của Dương như một món quà từ Trung Quốc, tạo Việt Nam cơ hội để “kiềm chế bản thân trước khi quá muộn”. Nhiệm vụ của Dương ở Hà Nội là “làm rõ điểm mấu chốt và những thuận và nghịch” của tình hình. Trong khi nói chuyện với Việt Nam, Hoàn cầu cho biết, Trung Quốc đã “thúc giục ‘đứa con hư hỏng’ quay về nhà”. Theo cách giải thích này, dường như Dương ở Hà Nội không phải để đối thoại thực sự, mà chỉ đơn giản là để giảng bài.
Những bài tường thuật trên các phương tiện truyền thông Trung Quốc, mặc dù có giọng dứt khoát như thế, được thiết kế để nhằm khuyến khích Trung Quốc giữ cho căng thẳng tiếp tục cháy âm ỉ. Câu chuyện nào cũng nhấn mạnh việc Việt Nam quấy rối giàn khoan của Trung Quốc, và sự kiên nhẫn và khoan dung của Trung Quốc trong việc đối phó với các những hành động khiêu khích bằng cách cử Dương đến Việt Nam để đàm phán. Những câu chuyện này cũng nhấn mạnh sự đồng thuận đạt được trong các cuộc họp; những từ ngữ này sẽ được sử dụng nhằm chống lại Hà Nội nếu cuộc khủng hoảng tiếp tục như hiện nay. Các phương tiện truyền thông của Trung Quốc đã gửi một thông điệp mạnh mẽ rằng bây giờ đến lượt Việt Nam phải đáp ứng một cách phù hợp với đề nghị của Trung Quốc bằng cách chấm dứt can thiệp và phản đối giàn khoan của Trung Quốc. Vì thế, bài trên tờ Hoàn cầu kết thúc với lới cảnh báo rằng cộng đồng quốc tế sẽ quan sát để xem sau chuyến thăm của Dương lời nói và việc làm của Việt Nam có đi đôi với nhau hay không.
Shannon Tiezzi là phó tổng biên tập the Diplomat, mối quan tâm chủ yếu của bà là Trung Quốc và bà thường viết về quan hệ ngoại giao, chính trị nội bộ và kinh tế của Trung Quốc.
Nguồn: thediplomat.com
Dịch giả gửi BVN