Sơ đồ mô tả cách thức công ty JTC hối lộ để trúng thầu dự án ODA ờ nước ngoài. Courtesy cafebiz.vn
Vụ nghi án hối lộ của công ty tư vấn giám sát giao thông (JTC) Nhật Bản với các quan chức ngành đường sắt Việt Nam mới được tiết lộ gần đây đang khiến dư luận quan tâm. Nhưng điều đáng nói là tình trạng các công ty nước ngoài sẵn sàng đưa những khoản tiền khủng cho các quan chức Việt Nam để trúng thầu các công trình, dự án, không phải là hiếm hoi ở Việt Nam trong những năm gần đây.
Vụ JTC và mâu thuẫn giữa các nhóm lợi ích
Người ta có thể nghe các công ty nước ngoài đầu tư vào Việt Nam than phiền về sự nhũng nhiễu của một số các quan chức. Tình trạng tham nhũng của các quan chức tại Việt Nam nhiều năm qua cũng bị coi là trầm trọng và nan giải. Nhưng ngay chính một số công ty nước ngoài muốn làm ăn ở Việt Nam giờ đây cũng dường như đang góp phần vào tình trạng tham nhũng của quan chức Việt Nam khi họ sẵn sàng đưa những khoản tiền hối lộ lên đến vài triệu đô la để trúng thầu các dự án. Có vụ đã được đưa ra xét xử, có vụ bị rơi vào im lặng hoàn toàn dù đã được báo chí nước ngoài nêu đích danh.
Vụ án hối lộ của công ty tư vấn giám sát giao thông Nhật Bản (JTC) với các quan chức ngành đường sắt mới được báo chí Nhật công bố cách đây vài hôm là một vụ án mới nhất gần đây liên quan đến vốn ODA của Nhật Bản. Theo tờ Yumiori Shimbun của Nhật, Chủ tịch công ty JTC đã thừa nhận đưa hối lộ 130 triệu yên, tương đương 1,3 triệu đô la cho các quan chức nước ngoài để có được các dự án phát triển trị giá hàng triệu đô la. Trong số này có 80 triệu yên được hối lộ cho các quan chức ngành đường sắt Việt Nam cho dự án đường sắt đô thị số 1 ở Hà Nội.
Có thể đây không phải là vụ tham nhũng, hối lộ bình thương liên quan đến vốn ODA mà qua vụ việc này liên quan đến một số nhóm lợi ích.
– Phạm Chí Dũng
Chỉ 1 ngày sau khi báo Nhật loan tin về vụ án JTC, báo chí Việt Nam ngay lập tức rầm rộ đưa tin. Chỉ trong vòng chưa đầy 1 tuần, đã có 4 quan chức ngành đường sắt Việt Nam bị đình chỉ công tác để điều tra. Thậm chí một thứ trưởng giao thông của Việt Nam còn được cử sang Nhật Bản để tìm hiểu về vụ việc. Nhà báo tự do Phạm Chí Dũng nhận định về nguyên nhân của sự khác biệt giữa vụ án này so với các vụ án tương tự trước đó:
“Có thể đây không phải là vụ tham nhũng, hối lộ bình thương liên quan đến vốn ODA mà qua vụ việc này liên quan đến một số nhóm lợi ích. Tôi đặt vấn đề là ai, nhóm nào đã cung cấp tài liệu cho Shimbun để đăng ngay vào thời điểm này. Và nếu có chuyện đó thì liệu có ý đồ chính trị gì hoặc là nội bộ sau này hay không vì hiện nay tình hình rất phức tạp và đó là sự phức tạp hỗn mang, xen cài các nhóm lợi ích, các nhóm thân hữu, các nhóm chính khách cao cấp với nhau.”
Vụ PCI với vốn ODA của Nhật Bản
Vụ JTC làm người ta nhớ đến vụ dự án đại lộ Đông – Tây ở thành phố Hồ Chí Minh hay còn gọi là vụ PCI vào năm 2008.
Vụ việc bùng nổ vào khoảng giữa năm 2008 khi báo chí Nhật đưa tin các quan chức của công ty tư vấn quốc tế Thái Bình Dương của Nhật (gọi tắt là PCI) đã đưa hối lộ 820.000 đô la cho một quan chức cao cấp ở Sài Gòn để thắng thầu dự án phát triển cơ sở hạ tầng có sử dụng vốn ODA của Nhật Bản. Vị quan chức được nêu tên đích danh là ông Huỳnh Ngọc Sỹ, nguyên Phó giám đốc Sở Giao thông Vận tải thành phố Hồ Chí Minh.
Ông Huỳnh Ngọc Sỹ bị công an bắt vì liên quan vụ hối lộ dự án đại lộ Đông – Tây ở TP HCM hay còn gọi là vụ PCI hôm 11-2-2009. File photo.
Đây là vụ đưa hối lộ đầu tiên có liên quan đến vốn ODA của Nhật Bản dành cho Việt Nam bị báo chí phanh phui từ trước cho tới thời điểm năm 2008, trong khi Nhật Bản lại là nước có đóng góp ODA lớn nhất cho Việt Nam trong nhiều năm. Thế nhưng trong khi báo chí Nhật Bản loan tin rầm rộ về vụ hối lộ, lãnh đạo của công ty PCI bao gồm chủ tịch, giám đốc điều hành của PCI bị bắt giữ thì ở Việt Nam vài tháng sau đó, tình hình vẫn khá im ắng. Thậm chí vào tháng 8 cùng năm, khoảng 2 tháng sau khi vụ việc vỡ lở tại Nhật, Thứ trưởng Ngoại giao Hồ Xuân Sơn của Việt Nam trong một cuộc họp báo đã đề nghị báo chí hai nước không nên đưa tin về vụ việc khi vụ án vẫn còn trong quá trình điều tra và chưa có kết luận cuối cùng.
Vụ án chỉ có bước ngoặt sau khi vào tháng 12 năm 2008, tại hội nghị các nhà tài trợ cho Việt Nam diễn ra ở Hà Nội, Đại sứ Nhật Mitsuo Sabaka tuyên bố tạm ngưng viện trợ cho Việt Nam, đóng băng khoảng 700 triệu đô la đã cấp cho năm 2008, cho đến khi Việt Nam có những hành động ‘thật sự có ý nghĩa’ để bài trừ tham nhũng trong các dự án đầu tư phát triển hạ tầng sử dụng vốn ODA. Năm ngày sau tuyên bố của Nhật Bản, Bộ Công an Việt Nam loan báo quyết định khởi tố vụ án nhạn hối lộ liên quan đến ông Huỳnh Ngọc Sỹ. Tháng 10 năm 2010, tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh tuyên phạt ông Huỳnh Ngọc Sỹ tù chung thân với tội danh nhận hối lộ. Sau đó ông này được giảm án xuống còn 20 năm tù.
Vụ Securency rơi vào im lặng
Vào năm 2009, báo chí Úc đưa tin về vụ đút lót các quan chức Việt Nam liên quan đến công ty in tiền polymer của nước này là Securency. Theo phóng sự điều tra của các phóng viên Úc, công ty Securency đã đút lót 20 triệu đô la cho các quan chức Việt Nam để thắng thầu dự án in tiền polymer cho Việt Nam vào đầu những năm 2000. Các bài báo điều tra đầu tiên của hai phóng viên Nick McKenzie và Richard Baker của báo The Age thậm chí đã nêu đích danh hai quan chức nhận hối lộ là đại tá an ninh Lương Ngọc Anh, giám đốc công ty CFTD, công ty môi giới cho Securency vào Việt Nam, và thống đốc ngân hàng nhà nước Việt Nam vào lúc đó là ông Lê Đức Thúy. Trả lời đài Á châu Tự do hồi đầu năm 2011, nhà báo Nick McKenzie cho biết:
“Vừa rồi chúng tôi có viết một bài báo điều tra về ngân hàng Úc có tên là Securency thuộc ngân hàng dự trữ trung ướng Úc, cung cấp tiền polymer cho Việt Nam. Để thắng được hợp đồng này, ngân hàng Securency đã hối lộ cựu Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam Lê Đức Thúy, trả tiền cho con trai của ông ta được học ở một trường đại học có tên là Durham ở Anh.”
Sau khi vụ việc được phanh phui tại Úc, cảnh sát Úc đã tiến hành điều tra các lãnh đạo công ty Úc có liên quan. 8 quan chức thuộc ngân hàng dự trữ liên bang Úc đã phải ra tòa vào năm 2012. Tuy nhiên, tại Việt Nam, vụ việc gần như bị rơi vào im lặng. Báo chí Việt Nam rất ít đưa tin về vụ việc. Thanh tra chính phủ Trần Văn Truyền vào tháng 11 năm 2009 nói với báo giới trong nước rằng những thông tin bên Úc đưa ra chỉ có tính tham khảo, có thể theo nước ngoài nói là có căn cứ đủ để kết tội nhưng theo quy định pháp luật của Việt Nam thì chưa chắc đã phạm tội vì chưa đủ chứng cứ. Cho đến bây giờ, các quan chức Việt Nam được báo Úc nêu đích danh vẫn không bị điều tra và vụ việc hoàn toàn chìm vào im lặng ở Việt Nam.
Thanh tra chính phủ Trần Văn Truyền vào tháng 11 năm 2009 nói với báo giới trong nước rằng những thông tin bên Úc đưa ra chỉ có tính tham khảo, có thể theo nước ngoài nói là có căn cứ đủ để kết tội nhưng theo quy định pháp luật của Việt Nam thì chưa chắc đã phạm tội vì chưa đủ chứng cứ. Cho đến bây giờ, các quan chức Việt Nam được báo Úc nêu đích danh vẫn không bị điều tra và vụ việc hoàn toàn chìm vào im lặng ở Việt Nam.
Trên đây chỉ là 3 điển hình trong những vụ hối lộ có yếu tố nước ngoài ở Việt Nam. Theo đánh giá của nhà báo Phạm Chí Dũng, có thể tương lai sẽ còn những vụ đưa hối lộ lên đến hàng triệu đô la ở Việt Nam được phát hiện. Tuy nhiên với sự bị động của chính quyền trong việc chống tham nhũng và những ‘cuộc đi đêm’ giữa các nhóm lợi ích, rất có thể Việt Nam sẽ tiếp tục dơ cao đánh khẽ với những vụ án này.
V.H.
Nguồn: http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/review-of-scandalous-briberies-vh-03272014160325.html