Việt Nam thường bị đe dọa mỗi khi Trung Hoa có được những nhà trị nước hùng tâm thao lược mang giấc mộng bành trướng thế lực Đại Hán. Thách thức lại càng thêm nghiêm trọng nếu đất nước chỉ có một tầng lớp lãnh đạo… tồi (như Lê Chiêu Thống cõng rắn cắn gà nhà, chẳng hạn). Cho nên việc theo dõi đánh giá tài năng và tham vọng của các lãnh tụ Bắc Kinh luôn là một vấn đề quan trọng.
Chính trị gia lão thành Lý Quang Diệu nhận xét về Tập Cận Bình: “Lúc nào cũng có nụ cười trên gương mặt… là người không để hoàn cảnh cá nhân chi phối lý trí [ý muốn nhắc đến tuổi trẻ cơ cực khi cha là Tập Trọng Quân bị thanh trừng]… một nhà lãnh đạo đầy bản lãnh”.
Chỉ một năm sau khi lên chức Chủ tịch Nước, họ Tập đã thu tóm quyền lực nhiều hơn tất cả các vị tiền nhiệm khác kể từ sau Đặng Tiểu Bình. Chính sách của ông được tiến hành giữa các mâu thuẫn không khác gì một người đu dây tài tình. Trong nội bộ, Tập Cận Bình đề ra những cải cách vô cùng quan trọng để đẩy trọng tâm kinh tế từ xuất cảng qua tiêu thụ nội địa, đồng thời chuyển đổi đầu tư công vào các tập đoàn nhà nước sang lãnh vực tư nhân. Nhưng hai mục tiêu nói trên đụng chạm đến khối lợi ích và những thế lực chính trị đối nghịch. Để đối phó, họ Tập một mặt hô hào dân chúng tham gia chống tham nhũng để tạo tấm bình phong, nhưng đồng thời tiếp tục tập trung quyền hạn nhằm vừa triệt hạ các thế lực chống đối vừa ngăn ngừa, không cho phong trào quần chúng dân chủ trỗi lên đe doạ sự độc tôn của Đảng Cộng sản.
Về đối ngoại, Tập Cận Bình lợi dụng tình trạng Hoa Kỳ còn bị vướng bận tại Trung Đông và cuộc chiến chống khủng bố trong khi nền kinh tế vẫn chưa phục hồi sau cuộc Đại Khủng Hoảng và hai khối đồng minh cột trụ Âu-Nhật cũng chẳng khả quan gì hơn. Họ Tập thận trọng liên minh với tổng thống Nga Putin để làm hao mòn vị thế của Tây Phương bằng cách phối hợp hai mũi dùi tấn công một cách nhịp nhàng: Nga chủ động tại Trung Đông và vùng Cận Nga để ngăn cản Âu-Mỹ và giành lại ảnh hưởng đã mất sau Chiến Tranh Lạnh, còn Trung Quốc chủ động tại Đông Á để đẩy lùi ảnh hưởng của Nhật-Mỹ ra khỏi khu vực. Trong khi cả hai nước Nga-Hoa đều tăng cường quốc phòng ở mức độ nhảy vọt, thì Âu-Mỹ cắt giảm chi phí, còn Nhật chỉ tăng chi ở con số khiêm nhường. Bên cạnh đó Trung Quốc tận dụng khai thác thêm ưu thế về mậu dịch như món mồi nhử để tiến công mãnh liệt vào các khu vực đang phát triển tại Đông Nam Á, Trung Á và Phi Châu.
Thế giới bắt đầu thấy rõ tham vọng của họ Tập để trở thành một trong ba nhà lãnh đạo lớn nhất trong lịch sử cận đại của Hoa Lục: Mao Trạch Đông thống nhất đất nước; Đặng Tiểu Bình thực hiện canh tân; còn Tập Cận Bình sẽ hoàn tất Giấc Mơ Trung Hoa để đứng ngang hàng hay qua mặt Hoa Kỳ chỉ sau 1/4 đầu của thế kỷ 21. Một nhà lãnh đạo quyền bính nhưng đồng thời là mối đe doạ vô cùng lớn cho đất nước Việt Nam! Nếu thực hiện được giấc mộng này thì ở cuối nhiệm kỳ 10 năm của họ Tập, Trung Quốc sẽ thao túng Biển Đông và làm bá chủ, ít nhất là trong khu vực Đông Nam Á.
Các thách thức đối diện với ông Tập Cận Bình đủ làm sờn lòng mọi người khác. Ông phải lèo lái nền kinh tế với mức độ tăng trưởng trên 10% rơi xuống còn 7% hiện thời, và nhiều chuyên gia tính toán rằng không thể vượt quá 3-5% trong vòng còn lại của thập niên. Hoa Lục có khoảng dự trữ ngoại tệ khổng lồ 3500 tỷ USD nhưng bù lại không ai biết rõ con số nợ xấu của những tập đoàn nhà nước và các chính quyền địa phương là bao nhiêu và có thể đã quá 100% GDP: nợ xấu bơm ra tín dụng cho tăng trưởng, nhưng rồi không nước nào tránh được ngày đáo hạn vốn sẽ dẫn đến khủng hoảng dây chuyền.
Nền móng cho chính sách của Tập Cận Bình là duy trì ổn định để phát triển kinh tế dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Nhưng họ Tập một mặt phải đối diện với mâu thuẫn giàu nghèo và tình trạng tham nhũng bè phái vốn đang làm rạn nứt xã hội; mặt khác không thể tiếp tục canh tân mà thiếu tự do tư tưởng, sáng tạo và quyền công dân được tôn trọng theo trào lưu ý thức hiện đại. Nâng cao tiêu thụ nội địa để không còn lệ thuộc vào xuất cảng lại khiến dân chúng quen đòi thêm quyền lợi và tự do. Thay vì đa dạng hoá theo mô hình dân chủ Tây Phương, họ Tập ngày càng tập trung quyền lực song song với các bước cải cách. Mao Trạch Đông đã thất bại với chọn lựa này nhưng ít nhất còn có chủ nghĩa Mác để thêm bớt dùng làm cơ sở; còn vai trò của Tập Cận Bình giống như nhạc công của giàn đại hoà tấu khổng lồ gồm 1,3 tỷ người mà không hề có lý thuyết xã hội hay kinh tế nào hướng dẫn. Họ Tập và Đảng Cộng sản Trung Quốc đang lội ngược dòng thác khổng lồ của trào lưu thông tin và dân chủ hoá bằng cái chân đẩy mậu dịch, nhưng nếu thành công đưa Hoa Lục lên hàng đầu thế giới ắt hẳn nhiều nhà nghiên cứu phải soạn lại các lý thuyết chính trị.
Hiện còn quá sớm nhưng sẽ đến lúc Tập Cận Bình quan tâm đến di sản chính trị của mình sau 10 năm cầm quyền: các tiến trình cải cách một mặt khai phóng tinh thần dân tộc Đại Hán, mặt khác va chạm đến quyền lợi của nhiều khối lợi ích và thế lực chính trị khổng lồ. Họ Tập như người trên lưng cọp không thể xuống mà khỏi bị cọp vồ. Những nạn nhân đối thủ như Chu Vĩnh Khang và Bạc Hy Lai lại nhắc nhở cho Tập Cận Bình không quên được rằng các thế lực chống đối – hay những quyền lực mới sẽ trỗi lên sau này – vẫn tiềm tàng chờ cơ hội trả thù. Bài báo của tờ Business Week vào năm 2012 phanh phui sáu tháng trước ngày Tập Cận Bình lên Chủ tịch Nước cho thấy gia đình dòng họ Tập đang nắm giữ tài sản trị giá 376 triệu USD, điều này cũng giống như bản án treo đang chờ khi nhà lãnh đạo xuống chức.
Bi kịch của Tập Cận Bình và của Hoa Lục là sẽ không tìm ra con đường trung đạo, nhưng hoặc phải tan rã hay tiếp tục tập trung quyền hành tuyệt đối để rồi từ cải cách trở thành nhà độc tài cho đến cuối cuộc đời.
Nhưng kết quả tranh hùng Mỹ-Hoa là vấn đề toàn cầu, còn riêng ở cái góc Đông Nam Á, Trung Quốc đang xâm thực Việt Nam từ biên giới lãnh hải cho đến kinh tế xã hội. Dù đứng hạng nhất hay nhì trên thế giới Hoa Lục vẫn đủ khả năng và đang khuynh đảo Việt Nam. Lãnh đạo Bắc Kinh đầy tham vọng và thao lược trong lúc giới cầm quyền Việt Nam vẫn không dám nhìn nhận sự thật, hoặc vì e sợ hay do không đủ tài năng để lèo lái nếu cho sức mạnh dân tộc được phát huy. Đây mới là niềm lo lớn cho đất nước.
Đ. H. Q.
Tác giả gửi trực tiếp cho BVN.