Nguyễn Huệ Chi – Hà Sĩ Phu trước Câu đối tặng Võ Đại tướng (10-10- 2012)
Nhân Quốc tang Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tôi xin gửi tặng trang Bô-xít tấm hình chụp tôi với GS Huệ Chi, với hai ly rượu, ngồi trước Câu đối tặng Võ Đại tướng, trước đây vửa tròn một năm.
Số là năm ngoái, ở tuổi 102 trên giường bệnh, tướng Giáp có thể ra đi bất cứ lúc nào. Tôi bàn với anh Huệ Chi, khi cụ Giáp mất tất nhiên ta phải có câu đối viếng, vì Đại tướng với ba bức thư phản đối chương trình khai thác Bô-xít chính là một cảm hứng quan trọng dẫn đến xuất hiện trang Bô-xít phản biện, dù sự nhìn nhận lịch sử có đa dạng và phức tạp đến đâu thì trong việc cụ thể này sự thực ấy vẫn được khẳng định.
Để cho cẩn thận, tôi thấy tốt nhất là viết trước một câu đối để tặng Đại tướng khi cụ còn sống, gửi đến gia đình và nghe ý kiến nhận xét của bạn bè, nếu thấy “được” thì sẽ dùng làm câu đối viếng lúc lâm chung.
Tôi viết sẵn ra lụa, đem đến để anh Huệ Chi xem. Anh Huệ Chi treo lên, đọc xong rồi trầm ngâm: “Câu đối tốt thôi, tổng kết và đánh giá thế này là trân trọng nhưng cũng vừa phải, đúng mức”. Rất mừng, vừa đúng một năm sau, nay câu đối ấy đã được đăng trên trang Bô-xít với tư cách một câu đối viếng trang trọng, ngay sau ngày vị Đại tướng chính thức ra đi:
* VÕ công kiệt xuất lưu thanh sử!
* VĂN cách khoan hòa đắc thế tâm!
Họ Võ tên Văn, hai chữ Võ-Văn như vận vào số mệnh một nhân vật lịch sử Việt Nam. Như quốc tế đã có bình luận: Ông “quan Võ” đã đại thắng trong thời chiến, nhưng ông “quan Văn” lại thất bại trong thời bình! Định mệnh ấy của vị Đại tướng phải chăng cũng chính là định mệnh của cả thể chế mà ông là người gây dựng và là “bầy tôi” trung thành bậc nhất? Thời chiến chỉ là nhất thời, chiến thắng trong thời bình mới là chiến thắng sau cùng. Thắng quân sự là thắng nhỏ, thua chính trị mới là thua lớn. Nhiều người đã bình về chữ “nhẫn” đau lòng của vị “quan Văn”, tôi cũng tự đặt mình vào vị trí của vị Đại tướng khai quốc, những ngày nằm bệnh, thấy cảnh đất nước còn bị ngoại thù đe dọa, dân chúng còn bị nội thù o ép đến lầm than, vị tướng cả đời yêu nước thương dân ấy nhất định phải suy nghĩ lung lắm, nhất định phải thương cho dân, và tiếc cho nước:
Tiếc trang ĐỘC LẬP còn dang dở
Thương chữ QUYỀN DÂN chửa đáp đền!
Trong một bài thơ thất ngôn tặng Đại tướng tôi đã viết như vậy. Một “vị tướng của nhân dân” chắc không quên câu thơ cổ “nhất tướng công thành…” thì bên cạnh niềm tự hào quá khứ, nhất định không thể yên lòng về những bất ổn hiện tại, chắc phải băn khoăn về kết quả của những núi xương sông máu, băn khoăn trước vận nước vận dân đầy những âu lo. Chính những suy tư như vậy càng làm cho tầm vóc con người được lớn thêm lên.
Điều thú vị và trớ trêu là vị tướng oai hùng của “một trận Điện biên” lại cũng là vị tướng thẳng thắn và tỉnh táo của “ba thư Bô-xít ”! [*] Việc xưa tiếp đến việc nay, chút “duyên” Trời cho lớp hậu sinh, không hẹn mà gặp, chẳng phải “bắt quàng”. Người hùng của Điện Biên ra đi nhưng vẫn tiếp tục hiện diện đầu trang Bô-xít như nhắc nhở một tinh thần và bài học Điện Biên.
Trong niềm tiếc thương vô hạn của nhân dân trước sự ra đi của một nhân vật lịch sử lớn, chắc niềm tiếc thương của những người làm trang Bô-xít càng có thêm màu sắc riêng, càng thấm thía hơn, tôi nghĩ như vậy.
H. S. P.
13-10-2013
——————————————————————-
[*]Võ Nguyên Giáp chính là người dẫn đầu phái đoàn chuyên gia Việt Nam đàm phán với Liên Xô và khối Comecon trước đây về khai thác bô-xít nên biết rõ Việt Nam chưa nên khai thác tài nguyên này.
Tác giả gửi trực tiếp cho BVN.