Thu Hằng
|
Chỉ bằng một sắc lệnh, tổng thống Mỹ Donald Trump đột ngột đặt dấu chấm hết cho đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), cũng như đài Châu Á Tự do (RFA) và Châu Âu Tự Do (RFE/RL), được coi là những phương tiện truyền thông dân chủ làm «đối trọng với các chế độ chuyên chế» trên thế giới. Theo giới bảo vệ quyền tự do ngôn luận, quyết định của Nhà Trắng cắt khoản ngân sách «vô ích» chính là một «món quà cho những kẻ thù của Hoa Kỳ». |
Từ sáng 16/03/2025, đài VOA ngừng hoạt động. Nhân viên làm việc theo hợp đồng đã đồng loạt nhận được thư điện tử thông báo chấm dứt hợp đồng ngày 31/03. Nhân viên trong biên chế thì được yêu cầu “nghỉ” cho đến khi có lệnh mới. Tổng cộng khoảng 1.300 người bị cấm đến văn phòng, phải trả lại thẻ nhà báo và điện thoại công vụ. Nhân viên của Đài Châu Á Tự do (Radio Free Asia, RFA) và Châu Âu Tự do (Radio Free Europe/Radio Liberty) cũng nhận được email tương tự từ phòng nhân sự.
Theo trang La Croix ngày 16/03, cả ba đài nói trên đều thuộc Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ (U.S. Agency for Global Media, USAGM), cơ quan mà tổng thống Donald Trump coi là “những thành phần vô ích của nạn quan liêu trì trệ liên bang” trong sắc lệnh của ông ngày 14/03. Kari Lake, cố vấn đặc biệt của ông Trump tại USAGM, nguyên là người dẫn chương trình, đưa ra hai lý do để biện minh cho quyết định giải thể ba cơ quan truyền thông đối ngoại của Mỹ.
Thứ nhất, “tình trạng lãng phí, gian lận và lạm dụng là chuyện thường tình trong cơ quan này và người đóng thuế Mỹ lẽ ra không phải trả cho việc đó”. Thứ hai, ba cơ quan này “thường ngả theo lập trường của kẻ thù của Mỹ”, cho nên việc giải thể “là một bước tiến mang tính chất quyết định trong việc khôi phục sự vĩ đại của Hoa Kỳ và cổ vũ cho tự do và dân chủ”.
Món quà cho các chế độ chuyên chế trên thế giới
Tuy nhiên, theo giới bảo vệ tự do ngôn luận, quyết định của tổng thống Trump lại có tác dụng ngược lại, trở thành “món quà cho những kẻ thù của Mỹ”.
Đài VOA được phát thanh bằng 48 ngôn ngữ đến 360 triệu thính giả hàng tuần trên thế giới. Được thành lập năm 1942, đối tượng ban đầu của VOA là một châu Âu bị chia rẽ vì xung đột. “Trong suốt hơn 80 năm, VOA luôn là một tài sản vô giá đối với Mỹ, đóng vai trò thiết yếu trong cuộc chiến chống chế độ cộng sản, phát xít và chống đàn áp”, theo thông điệp được giám đốc đài VOA Michael Abramowitz (cũng bị cho tạm nghỉ việc) đăng trên mạng xã hội. Đối với Qiang Li, nhà sáng lập kiêm giám đốc tổ chức bảo vệ người lao động Trung Quốc China Labor Watch, trụ sở ở New York, “lần đầu tiên” ông được “tiếp cận với nhân quyền, dân chủ, tự do và quyền lợi của người lao động” là qua đài VOA.
Tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF) chỉ trích quyết định của Tổng thống Trump “đe dọa tự do báo chí trên thế giới và đưa 80 năm lịch sử tự do thông tin của Mỹ về con số không”. Còn theo Stephen Capus, Chủ tịch đài Châu Âu Tự do (RFE/RL) – Cơ quan bị Nga liệt là “tổ chức không mong muốn” – “các giáo chủ Iran, các nhà lãnh đạo cộng sản Trung Quốc và các nhà lãnh đạo chuyên chế ở Matxcơva và ở Minsk chắc chắn hài lòng về việc đài RFE/RL biến mất sau 75 tồn tại”.
Đài Châu Á Tự do RFA được thành lập muộn hơn, vào năm 1996, và được coi là “tiếng nói Hoa Kỳ” đến các nước Trung Đông và Châu Á bị hạn chế truy cập thông tin độc lập hoặc không có truyền thông tự do, trong đó có Trung Quốc, Miến Điện, Bắc Triều Tiên và Việt Nam. “Loại bỏ một cơ quan được Quốc hội Mỹ tài trợ để hỗ trợ cho báo chí độc lập phản biện lập luận của những chế độ chuyên chế trên toàn thế giới” là quyết định đầy “tai tiếng”, theo Carlos Martínez de la Serna, phụ trách Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ).
Nhân viên, cộng tác viên nước ngoài đối mặt với nguy hiểm
Tổng thống Donald Trump vẫn công khai và thường xuyên thể hiện thái độ thù nghịch với truyền thông, thậm chí xem một số cơ quan truyền thông là “kẻ thù của nhân dân”. Tuy nhiên, việc giải thể các cơ quan truyền thông đối ngoại có thể gặp trở ngại do Quốc hội Mỹ có quyền quyết định cuối cùng. Một số cơ quan như đài Châu Á Tự do trong quá khứ từng được các nghị sĩ Dân chủ cũng như Cộng hòa ủng hộ.
Trong khi chờ đợi, các nhà báo và cộng tác viên nước ngoài của ba cơ quan truyền thông này “như ngồi trên đống lửa”. Không chỉ bất ngờ vì “sự hỗn loạn và ngẫu hứng của tiến trình”, một nhân viên của RFA cho hãng tin Pháp AFP biết về những “nguy hiểm” tiềm tàng: “Chúng tôi có nhiều phóng viên làm việc dưới sự giám sát tại nhiều nước chuyên chế ở châu Á. Chúng tôi cũng có những nhân viên ở Mỹ lo bị trục xuất nếu thị thực làm việc của họ không còn hiệu lực”.
T.H.
Nguồn: RFI Tiếng Việt