Ana Palacio
Hồ Hải dịch
[Với] Hiệp ước quốc phòng Nga – Triều, không còn nghi ngờ gì về quyết tâm của Tổng thống Nga Vladimir Putin trong việc lật đổ trật tự quốc tế hiện có. Nhưng thỏa thuận này cũng có thể làm căng thẳng mối quan hệ của Điện Kremlin với Trung Quốc, có khả năng làm gián đoạn các nỗ lực nhằm làm suy yếu sự thống nhất của phương Tây của Trung – Nga.
Madrid – Tháng Sáu là một tháng bận rộn đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Trong bài phát biểu tại Bộ Ngoại giao Nga, ông đã vạch ra các điều kiện đàm phán hòa bình với Ukraine và đề xuất thiết lập một hệ thống an ninh quốc tế thay thế với sự cộng tác của Trung Quốc.
Một tuần sau, trong chuyến thăm Bình Nhưỡng kéo dài hai ngày, ông đã ký hiệp ước phòng thủ chiến lược với nhà độc tài Triều Tiên Kim Jong-un. Nga và Triều Tiên cam kết cung cấp cho nhau sự hỗ trợ quân sự ngay lập tức trong trường hợp xảy ra chiến tranh, không còn nghi ngờ gì nữa về quyết tâm của Điện Kremlin nhằm phá hoại trật tự quốc tế do Mỹ dẫn đầu bằng cách hình thành liên minh với các chính quyền trên thế giới.
Trong bài phát biểu kéo dài một giờ vào ngày 14/6, ngay trước Hội nghị thượng đỉnh hòa bình do Ukraine dẫn đầu ở Thụy Sĩ, Putin đã đề cập đến nhiều chủ đề. Ông bắt đầu với cái gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine, thảo luận về sự xuất hiện “không thể tránh khỏi” của một trật tự thế giới đa cực mới và đề cập đến những nỗ lực của phương Tây nhằm “kiềm chế sự phát triển của Nam bán cầu”, lưu ý đến vai trò chủ tịch của Nga trong nhóm BRICS+. (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, cũng như Ai Cập, Ethiopia, Iran, Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất).
Ngoài những bất bình thường thấy, Putin còn nêu ra các điều kiện của Nga để có được hòa bình ở Ukraine, yêu cầu các lực lượng Ukraine rút khỏi 4 khu vực bị Nga sáp nhập vào năm 2022. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhanh chóng bác bỏ những điều khoản này, tương tự như phản ứng với tối hậu thư do Putin đưa ra ngay từ đầu cuộc xâm lược. Lời từ chối của Zelensky được lặp lại bởi Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg, người nhấn mạnh rằng chính Nga phải rút khỏi lãnh thổ Ukraine. Ngay cả các nhà bình luận nổi tiếng của Nga cũng thừa nhận những yêu cầu của Putin là phi thực tế, coi chúng như một nỗ lực nhằm gây áp lực lên phương Tây hơn là một nỗ lực thực sự nhằm đạt được hòa bình.
Putin cũng khẳng định một lần nữa rằng Nga đang có chiến tranh không chỉ với Ukraine –quốc gia được nước này coi là ủy nhiệm – mà còn với phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Dự đoán sự sụp đổ sắp xảy ra của “toàn bộ hệ thống an ninh Châu Âu – Đại Tây Dương” và lên án các chiến lược của phương Tây nhằm đảm bảo khả năng phòng thủ của Châu Âu, Putin đã vạch ra kế hoạch gồm 5 bước nhằm thiết lập một hệ thống đảm bảo an ninh tập thể song phương và đa phương của Á-Âu.
Putin lập luận rằng khuôn khổ này sẽ bổ sung cho các sáng kiến an ninh toàn cầu của Trung Quốc, đánh dấu một giai đoạn khác trong quan hệ đối tác “không giới hạn” của Nga với Trung Quốc. Nhấn mạnh rằng liên minh an ninh mới sẽ mở cửa cho các thành viên NATO, ông Putin kêu gọi các nước châu Âu xem xét lại sự hiện diện quân sự của “các cường quốc bên ngoài ở khu vực Á-Âu” – một sự đi chệch khỏi các nguyên tắc của NATO.
Mặc dù những lập luận này không phải là mới, nhưng việc nhấn mạnh vào các nước phía Nam bán cầu, đặc biệt là Châu Phi và Châu Mỹ Latinh, vẫn nổi bật. Giống như các nhà mị dân và độc tài khác, Putin nhấn mạnh tầm quan trọng của BRICS+ như một đối trọng địa chính trị đối với quyền lực phương Tây và bày tỏ sự ủng hộ đối với nỗ lực phát triển hệ thống thanh toán độc lập cho các nước thành viên, không chịu sự kiểm soát của phương Tây. Đây là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Nga nhằm làm suy yếu cấu trúc tài chính toàn cầu hiện có, từ đó giảm thiểu tác động của các lệnh trừng phạt kinh tế do Mỹ dẫn đầu.
Thời điểm Putin phát biểu không phải ngẫu nhiên. Nó phản ánh nỗ lực không ngừng của Điện Kremlin nhằm định hình các cuộc tranh luận chính sách quan trọng ở phương Tây và gây ảnh hưởng đến các chiến dịch bầu cử ở các quốc gia như Pháp, nơi cuộc mít tinh toàn quốc cực hữu của Marine Le Pen có thể làm suy yếu các nỗ lực của châu Âu trong việc vạch ra một chiến lược chặt chẽ cho Nga.
Một phần đáng kể trong bài phát biểu của Putin được dành cho Liên minh châu Âu, nơi mà từ lâu ông coi là phụ thuộc vào Mỹ. Trong một nỗ lực rõ ràng nhằm vực dậy những chia rẽ cũ, ông đã đề cập đến “các chính trị gia thực sự có quy mô châu Âu và toàn cầu”, những người là “những người yêu nước đối với đất nước và dân tộc của họ” và những người, giống như cố Tổng thống Pháp Charles de Gaulle, hiểu rằng sự thịnh vượng của châu Âu phụ thuộc vào duy trì quan hệ hữu nghị với Nga.
Tất nhiên, Putin đã bỏ qua việc đề cập đến những nỗ lực của chính mình nhằm làm suy yếu trật tự toàn cầu hiện có. Cùng với Trung Quốc, Nga từ lâu đã đóng vai trò là kẻ phá hoại trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Nhưng những hành động gần đây của Nga – chẳng hạn như sử dụng quyền phủ quyết để chấm dứt sứ mệnh nhân đạo tới các khu vực do phiến quân kiểm soát ở Syria và đóng cửa một nhóm chuyên gia giám sát việc tuân thủ các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Triều Tiên – đã khiến các nhà ngoại giao quốc tế cảnh báo.
Các điều khoản của hiệp ước an ninh với ông Kim phản ánh hiệp ước năm 1961 giữa Liên Xô và Triều Tiên và thể hiện sự leo thang đáng kể, ngay cả theo tiêu chuẩn của Putin. Ngoài sự ủng hộ của Triều Tiên đối với cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine của Putin, thỏa thuận này còn báo hiệu sự ủng hộ ngày càng tăng của Nga đối với tham vọng hạt nhân của ông Kim, gây bất lợi cho các nước láng giềng của Triều Tiên, bao gồm cả Trung Quốc.
Đáp lại, Hàn Quốc đã triệu tập đại sứ Nga và tuyên bố sẽ xem xét việc gửi vũ khí tới Ukraine. Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Triều Tiên, đã tìm cách tránh xa liên minh lừa đảo này. Nhưng những tiến bộ của Nga cuối cùng có thể làm xói mòn ảnh hưởng của Trung Quốc đối với Triều Tiên và làm leo thang căng thẳng với phương Tây, do đó gây nguy hiểm cho tham vọng địa chính trị lâu dài của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Cho rằng Putin khó có thể từ bỏ nỗ lực làm xói mòn sự đoàn kết của phương Tây và làm suy yếu trật tự quốc tế hiện tại, phương Tây nên tập trung khai thác bất kỳ rạn nứt tiềm tàng nào, ngay cả những rạn nứt nhỏ, giữa Nga và Trung Quốc. Về vấn đề này, liên minh giữa Putin với Kim mang đến cơ hội lý tưởng để làm suy yếu quan hệ đối tác Trung-Nga.
A.P.
—
Ana Palacio là cựu Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Tây Ban Nha và nguyên Phó chủ tịch cấp cao kiêm Tổng cố vấn của Nhóm Ngân hàng Thế giới, là giảng viên thỉnh giảng tại Georgetown University.
Bản quyền của Project Syndicate tháng 6 năm 2024.
Nguồn bản dịch: FB Hải Hồ