Bình Phương
Cảnh sát dày đặc trên đường phố Hồng Kông trong ngày kỷ niệm 34 năm thảm sát Thiên An Môn. Ảnh Simon Jankowski/Nurphoto) (Photo by Simon Jankowski/NurPhoto via Getty Images
Trung Quốc thắt chặt an ninh tại quảng trường Thiên An Môn ở trung tâm Bắc Kinh hôm Chủ nhật 4 tháng Sáu 2023, ngày kỷ niệm 34 năm cuộc cuộc đàn áp quân sự đối với các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ năm 1989 khiến hàng ngàn người thiệt mạng. Tại Hồng Kông có ít nhất 32 người bị bắt liên can tới sự kiện này.
Tại Trung Quốc lục địa, không có cuộc tưởng niệm nào được tổ chức, ngay cả những phát ngôn, thảo luận về bảy tuần biểu tình do sinh viên lãnh đạo vào cuối tháng Năm đầu tháng Sáu năm 1989 đã bị cấm triệt để trong suốt 34 năm qua, làm cho giới trẻ Trung Quốc gần như không biết gì về biến cố long trời lở đất đó của lịch sử Trung Quốc hiện đại.
Hãng tin AP cho biết, hôm Chủ nhật 4 tháng Sáu 2023, tại Bắc Kinh, an ninh đã được tăng cường chung quanh quảng trường Thiên An Môn, những người bước vào quảng trường phải trình giấy tờ tùy thân. Những người đi bộ hoặc đi xe đạp trên Đại lộ Trường An chạy qua quảng trường cũng bị chặn lại và buộc phải xuất trình giấy tờ tùy thân. Những người có thị thực nhà báo trong hộ chiếu được thông báo rằng họ cần có sự cho phép đặc biệt mới được vào khu vực.
Trước ngày kỷ niệm, một nhóm các bà mẹ mất con trong cuộc đàn áp Thiên An Môn, gọi chung là Hội Các Bà Mẹ Thiên An Môn, đã tìm cách đưa ra một tuyên bố kêu gọi “sự thật, bồi thường và trách nhiệm giải trình”. Nhân dịp này, tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch – HRW) kêu gọi chính phủ Trung Quốc thừa nhận trách nhiệm về việc sát hại những người biểu tình ủng hộ dân chủ năm 1989.
“Chính phủ Trung Quốc tiếp tục trốn tránh trách nhiệm giải trình đối với vụ thảm sát Thiên An Môn kéo dài hàng thập kỷ, khuyến khích việc giam giữ tùy tiện hàng triệu người, kiểm duyệt và giám sát nghiêm ngặt cũng như nỗ lực làm suy yếu các quyền của người dân”, ông Yaqiu Wang, nhà nghiên cứu cấp cao về Trung Quốc tại HRW cho biết.
Trong khi đó tại Hồng Kông, tám người, gồm các nhà hoạt động xã hội và nghệ sĩ, đã bị bắt giữ vào đêm trước ngày kỷ niệm, một động thái cho thấy không gian tự do ngôn luận của thành phố đã bị thu hẹp. Cảnh sát hôm Chủ nhật cho biết họ đã bắt giữ thêm một phụ nữ vì hành vi cản trở cảnh sát thi hành nhiệm vụ và bắt 23 người khác vì nghi ngờ vi phạm trật tự công cộng. Nhiều người trong số họ đã bị cảnh sát bắt giữ gần Công viên Victoria.
Công viên Victoria với không gian công cộng rộng lớn, những bãi cỏ và sân thể thao, từng là nơi tổ chức các buổi thắp nến hàng năm để tưởng nhớ hàng trăm hoặc hàng nghìn người đã thiệt mạng khi xe tăng và bộ binh của quân đội Trung Quốc tràn vào trung tâm Bắc Kinh vào đêm ngày 3 rạng sáng ngày 4 tháng Sáu, 1989 – ngày được người Trung Quốc nhớ tới như là ngày Lục Tứ, hoặc 8964.
Số người chết trong vụ thảm sát năm 1989 vẫn chưa được biết chính xác và đảng Cộng sản Trung Quốc không ngừng sách nhiễu những người trong và ngoài nước muốn lưu giữ ký ức về sự kiện đó.
Và như tin đã đưa, năm nay người dân Hồng Kông không tổ chức được buổi thắp nến thường niên tưởng niệm các nạn nhân vụ Thiên An Môn do chính quyền sử dụng luật an ninh quốc gia mới để trấn áp mọi hành vi bất mãn. Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International) cho biết: “Hành vi đáng xấu hổ của chính quyền Hồng Kông nhằm ngăn chặn mọi người tổ chức lễ kỷ niệm phản ánh sự kiểm duyệt của chính quyền trung ương Trung Quốc và là một sự xúc phạm những người thiệt mạng trong cuộc đàn áp Thiên An Môn”.
Nhà chức trách do Bắc Kinh đặt ra ở Hồng Kông đã chặn việc tổ chức tưởng niệm Thiên An Môn trong ba năm qua với lý do sức khỏe cộng đồng. Vào năm 2020, hàng nghìn người đã bất chấp lệnh cấm của cảnh sát để tổ chức sự kiện này. Ba nhà lãnh đạo của nhóm từng tổ chức buổi thắp nến đã bị buộc tội “lật đổ” theo luật an ninh mới và tổ chức của họ đã bị giải tán vào năm 2021, sau khi cảnh sát thông báo họ đang bị điều tra vì làm việc cho các “thế lực nước ngoài”, một cáo buộc mà họ phủ nhận.
Hôm Chủ nhật 4 tháng Sáu 2023, tại quảng trường Tự do ở trung tâm Đài Bắc, người Đài Loan thắp nến kỷ niệm 34 năm ngày diễn ra vụ thảm sát Thiên An Môn ở Bắc Kinh năm 1989. Ảnh Ceng Shou Yi/NurPhoto via Getty Images
Sau khi luật an ninh được ban hành vào tháng Sáu 2020, sau các cuộc biểu tình lớn vào năm 2019, các vật thể liên quan đến Thiên An Môn, bao gồm cả các bức tượng tại các trường đại học, đã bị dỡ bỏ. Gần đây nhất, sách báo về sự kiện này đã bị lấy ra khỏi kệ thư viện công cộng.
Nhiều người Hồng Kông, những người không rõ chính quyền có thể coi điều gì là hành động lật đổ, đã cố gắng đánh dấu sự kiện này theo những cách kín đáo vào Chủ nhật nhưng họ không tránh được việc bị cảnh sát đe dọa hoặc bắt giữ.
Đài truyền hình công cộng RTHK đưa tin rằng Hồng Kông đã bố trí tới 6,000 cảnh sát để tuần tra trên đường phố, bao gồm Công viên Victoria và các tòa nhà chính phủ.
Tại Công viên Victoria, cảnh những người biểu tình đòi dân chủ đã được thay thế bằng lễ hội hóa trang do các nhóm ủng hộ Bắc Kinh tổ chức để đánh dấu việc thành phố được bàn giao cho Trung Quốc vào năm 1997.
Một lễ kỷ niệm thảm sát Thiên An Môn đã được tổ chức tại Đài Bắc, thủ đô của hòn đảo dân chủ tự trị Đài Loan, nơi mà Trung Quốc tuyên bố là lãnh thổ của mình và dọa thâu tóm bằng vũ lực. Hơn 500 người tham gia thắp nến, nghe diễn văn và hô khẩu hiệu dưới cơn mưa nặng hạt.
B.P.
Nguồn: Sài Gòn nhỏ