Carlyle A. Thayer trả lời ngắn gọn các câu hỏi
“Vietnam: Will Military Aircraft Misap Result to Turn to Non-Russian Suppliers?”, Thayer Consultancy Background Brief, February 3, 2023.
Bauxite Việt Nam dịch
Câu hỏi 1. Ngày 31/1, Không quân Việt Nam mất một chiếc Su-22 trong sự cố tại tỉnh Yên Bái. Nguyên nhân của sự cố này có thể là gì?
ĐÁP: Có hai lý do có thể khiến chiếc Su-22 gặp nạn, đó là hỏng bộ phận hạ cánh và lỗi của phi công. Theo báo chí Việt Nam, chiếc Su-22 đã gặp sự cố khi hạ cánh và phi công được lệnh nhảy dù. Tuy nhiên, phi công đã cố gắng khắc phục sự cố bằng tay nhưng không thành công và máy bay đã bị rơi.
Đã có ít nhất 5 vụ tai nạn liên quan đến máy bay Su-22 trong những năm gần đây: 2019 (tỉnh Yên Bái), 2018 (tỉnh Nghệ An), 2015 (trên Biển Đông), 2005 (tỉnh Yên Bái) và 2000 (tỉnh Khánh Hòa).
Ba vụ tai nạn của máy bay quân sự Việt Nam (CASA C-212, Su-22 và Yak-52) trong những năm gần đây cho thấy lỗi của phi công có thể do số giờ bay hạn chế và do sự phụ thuộc vào thiết bị mô phỏng bay thay vì huấn luyện thực tế. Theo một nghiên cứu, các phi công của lực lượng không quân Việt Nam chỉ sử dụng “các quy tắc bay ảo hoặc vectơ radar trong điều kiện thời tiết hoàn hảo và không có kinh nghiệm với các điều kiện thời tiết bất lợi”.
Câu hỏi 2. Xin ông đánh giá về các loại máy bay của Nga hay Liên Xô trong không lực Việt Nam, bao gồm Su-22 và nhu cầu thay thế chúng bằng loại do phương Tây sản xuất? Xin ông cho biết quan điểm của ông.
ĐÁP: Lực lượng Phòng không-Không quân Việt Nam được trang bị một loạt 71 máy bay chiến đấu thời Liên Xô/Nga thuộc nhiều mẫu khác nhau, bao gồm 25 chiếc Su-22, 11 chiếc Su-27, 35 chiếc Su-30 cùng với ba mươi máy bay huấn luyện Yak-52. Năm 2019, các quan chức quốc phòng Hoa Kỳ phục vụ tại Hà Nội báo cáo rằng các sĩ quan quân đội Việt Nam đã tỏ ra không hài lòng với các thiết bị và dịch vụ của Nga.
Việt Nam đang rất cần hiện đại hóa máy bay chiến đấu. Các máy bay ném bom chiến đấu Su-22 của Việt Nam mua từ những năm 1980 đang gần như lỗi thời vì chúng sắp hết thời hạn sử dụng. Vào cuối năm 2020, Việt Nam chuyển sang cơ cấu lại các dịch vụ hỗ trợ hậu cần để cải thiện công tác bảo trì, sửa chữa và đại tu đội máy bay chiến đấu kế thừa của mình. Ưu tiên đặc biệt dành cho việc bảo dưỡng, sửa chữa và đại tu máy bay chiến đấu đa năng Su-30MK2 của Việt Nam.
Việt Nam cũng đang cần máy bay huấn luyện phản lực hiện đại để thay thế Yak-52. Năm 2019, Việt Nam đã đặt mua 12 máy bay huấn luyện Yak-130 của Nga. Và vào tháng 2/2021, Việt Nam đã ký hợp đồng mua 12 máy bay huấn luyện phản lực Aero Vodochody L-39NG của Cộng hòa Séc bao gồm gói huấn luyện phi công, huấn luyện viên, nhân viên mặt đất và thợ máy, phụ tùng thay thế và các thiết bị hỗ trợ khác. Cuối năm đó, Việt Nam đã đặt hàng mười hai máy bay huấn luyện phản lực T-6 của Hoa Kỳ. Các phi công Việt Nam bắt đầu tham gia Chương trình Lãnh đạo Hàng không của Lực lượng Không quân Hoa Kỳ tại Hoa Kỳ. Điều này sẽ đặt nền móng cho việc bán máy bay chiến đấu F-15E Strike Eagle của Mỹ vào cuối thập kỷ này.
Đại hội đảng lần thứ mười ba của Việt Nam vào đầu năm 2021 đã thông qua một chương trình hiện đại hóa quân sự lớn, ưu tiên cho Lực lượng Phòng không-Không quân. Tuy nhiên, cuộc xâm lược Ukraine sau đó của Nga đã đặt ra những hạn chế đối với việc xuất khẩu vũ khí, kèm theo đó, sự đe dọa trừng phạt của phương Tây đã làm thất bại mọi kế hoạch mà Việt Nam đã có nhằm mua máy bay tàng hình thế hệ thứ năm Su-30 và Su-57.
Câu hỏi 3. Ông có cập nhật thông tin về các báo cáo cho thấy Việt Nam đang thảo luận về việc mua máy bay không người lái và máy bay trực thăng từ các công ty quốc phòng Hoa Kỳ? Xem: https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/us-defence-companies-talks- sell-vietnam-helicopters-drones-sources-2022-12-15/?
ĐÁP: Cần lưu ý rằng vào năm 2019, Việt Nam đã đặt hàng 6 máy bay không người lái Boeing Insitu ScanEagle cho lực lượng Cảnh sát Biển trong khuôn khổ Sáng kiến An ninh Hàng hải Hoa Kỳ. Boeing là một trong năm công ty quốc phòng của Mỹ đã thảo luận về việc mua bán với các quan chức chính phủ Việt Nam tại một cuộc họp gần đây do Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN tổ chức. Các công ty khác bao gồm: IM Systems Group, Lockheed Martin, Raytheon và Textron.
Cuộc chiến ở Ukraine đã nâng cao tầm quan trọng của máy bay không người lái và các UAV khác trong chiến đấu vũ trang. Hoa Kỳ rõ ràng sẽ là một nguồn cung cho quân đội Việt Nam.
Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Quân chủng Phòng không-Không quân Việt Nam sở hữu duy nhất một chiếc trực thăng do Mỹ sản xuất là Light 11 Bell 205 (UH-1H Iroquois). Lực lượng Phòng không Hải quân Quân đội Nhân dân Việt Nam có trong kho 2 trực thăng vận tải H225 do Airbus (một tập đoàn châu Âu) sản xuất. Năm 2011, Việt Nam nhận 2 trực thăng EC725LP Super Cougar của Pháp để phục vụ công tác tìm kiếm cứu nạn.
Trong khi đó, Lực lượng Không quân Hải quân và Lực lượng Phòng không-Không quân Việt Nam được trang bị nhiều trực thăng Liên Xô/Nga hơn (10 chiếc Kamov-28 Helix A cho tác chiến chống ngầm, 2 chiếc vận tải Ka-32 Helix C, 6 chiếc Mi-17 Hip H, 14 chiếc NMi- 8 Hip và ba chiếc Mi-171).
Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, những chiếc trực thăng duy nhất được Việt Nam mua trong giai đoạn 1995-2021 là 2 chiếc EC725LP Super Cougars của Pháp.
C.A.T.