Nguyễn Văn Tuấn
Sáng nay tôi lại bận tâm với câu hỏi: có bao nhiêu người ở TPHCM bị nhiễm nCov? Tôi nghĩ câu hỏi này có thể trả lời qua con số tử vong quan sát được. Kết quả tính toán đơn giản cho thấy con số ca nhiễm có thể dao động từ 1.7 triệu đến 5.2 triệu người.
Chúng ta bắt đầu từ con số tử vong. Tính đến ngày hôm qua, TPHCM ghi nhận 251,934 ca dương tính hoặc nhiễm, và trong số này có 10452 ca tử vong [1]. Gọi D là số ca tử vong và n là số ca dương tính, chúng ta có thể tính tỉ lệ tử vong đơn giản gọi là CFR (case fatality ratio):
CFR = D / n = 10452 / 251934 = 3.56%
Tỉ lệ CFR = 3.56% đó dĩ nhiên là cao hơn thực tế rất nhiều.
Lí do là số ca dương tính ( n ) mà nhà chức trách ghi nhận được chỉ phản ảnh bề nổi của số ca bị nhiễm trong cộng đồng, bởi vì còn nhiều người không có triệu chứng hay không đi xét nghiệm.
Câu hỏi mà chúng ta muốn có câu trả lời là: “trong số những người bị nhiễm trong cộng đồng, có bao nhiêu người chết?” Để trả lời, chúng ta phải tính tỉ lệ tử vong gọi là IFR (infection fatality rate). Tỉ lệ IFR được tính bằng cách lấy số ca tử vong chia cho số ca nhiễm trong cộng đồng (N):
IFR = D / N
Nhưng vấn đề là hiện nay chưa ai biết N (số người bị nhiễm trong cộng đồng) là bao nhiêu. N lúc nào cũng cao hơn n. Do đó, IFR lúc nào cũng thấp hơn CFR.
Để biết N, người ta phải làm nghiên cứu loại ‘seroprevalence’, tức xét nghiệm kháng thể IgG. Xét nghiệm IgG trên nhiều ngàn người trong cộng đồng cung cấp cho chúng ta một ‘bức tranh’ thật hơn về qui mô bị nhiễm trong cộng đồng.
Tuy nhiên, ở nước ngoài (chủ yếu là các nước Âu Mĩ) đã có khá nhiều nghiên cứu về seroprevalence, và tôi nghĩ có thể sử dụng số liệu của họ để ước tính qui mô nhiễm trong cộng đồng ở TPHCM. Theo một phân tích tổng hợp trên 500 nghiên cứu do Ioannidis thực hiện, kết quả cho thấy IFR trung bình là 0.26%, nhưng bách phân vị 25-75 dao động từ 0.20% đến 0.60% [2]. Tỉ lệ IFR này tương đối gần với tỉ lệ trung bình 0.36% ở Đức [3].
Chúng ta tạm dùng con số của Ioannidis làm điểm tham khảo cho ước tính N cho TPHCM. Với 10452 ca tử vong, chúng ta có thể ước tính rằng TPHCM có chừng 4,020,000 người bị nhiễm (tức chiếm gần 45% dân số ~9 triệu). Tuy nhiên, con số nhiễm thật có thể dao động trong khoảng 1.7 triệu đến 5.2 triệu người [4]. Ước tính này chỉ hợp lí nếu IFR là dưới 1%.
N.V.T.
Nguồn: FB Nguyễn Tuấn
____
[1] https://ncov.moh.gov.vn/en/web/guest/trang-chu
[2] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33716331
[3] https://doi.org/10.1038/s41467-020-19509-y
[4] Thật ra, nếu làm có bài bản thì cần phải có dữ liệu về số ca tử vong theo từng độ tuổi. Tôi có thể nghĩ đến một mô hình Bayes với giả định về phân bố của số ca tử vong, số ca nhiễm, số người được xét nghiệm, và số ca dương tính. Với những số liệu thực tế và dùng phân bố Binomial, có thể dễ dàng ước tính số ca nhiễm thật trong cộng đồng.